Τι θα σήμαινε μια νίκη Κιλιτσντάρογλου για την Ελλάδα; Ο Βαγγέλης Αρεταίος εξηγεί

Τι θα σήμαινε για την ελληνική εξωτερική πολιτική η νίκη Κιλιτσντάρογλου στις εκλογές;

Θα σήμαινε αρχικά ένα παράθυρο ευκαιρίας για την διαμόρφωση νέων σχέσεων με την Άγκυρα. Και αυτό διότι η νέα κυβέρνηση θα θελήσει να φέρει έναν ορθολογισμό στη χώρα σε όλα τα μέτωπα, από την εξωτερική πολιτική και την οικονομία μέχρι την διακυβέρνηση και την εσωτερική πολιτική.

Μέσα στο πλαίσιο αυτό, η Τουρκία θα προσπαθήσει να επανέλθει σε μια ομαλότητα στην εξωτερική της πολιτική, θα εφαρμόζει μια θεσμική εξωτερική πολιτική, δηλαδή βασισμένη σε θεσμούς όπως το υπουργείο Εξωτερικών και η Εθνοσυνέλευση, μακριά από την προσωποπαγή και ευμετάβλητη εξωτερική πολιτική του Ερντογάν. Θα προσπαθήσει, μέσα στο πλαίσιο αυτό, μια επανέναρξη με την ΕΕ και με τις ΗΠΑ, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η Τουρκία θα ευθυγραμμιστεί απόλυτα μαζί τους αλλά ότι θα επιχειρήσει να ξαναγίνει εταίρος και σύμμαχος.

Συνεπώς, για την Ελλάδα και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις θα ανοίξει μια πόρτα ευκαιρίας καθώς η νέα κυβέρνηση θα παραμείνει μακριά από απειλές και προκλήσεις και θα προσπαθήσει να κρατήσει ήπιους τόνους και να βρει διαύλους επικοινωνίας και συνεννόησης. Χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει ότι θα αλλάξουν οι διαχρονικές πάγιες θέσεις της Αγκύρας. Η εμπειρία όπως έχει δείξει ότι μια σοβαρή και συνεπής αλλαγή κλίματος είναι πάντα προς όφελος της ηρεμίας και της συνεργασίας ανάμεσα σε Αθήνα και Άγκυρα.

Ποιους άξονες αναμένεται να ακολουθήσουν οι κεμαλιστές στην εξωτερική τους πολιτική και ποιες είναι οι βασικές τους προτεραιότητες;

Κατ’ αρχήν πρέπει να σημειωθεί ότι ο όρος “κεμαλιστές” δεν ανταποκρίνεται πλέον στην πραγματικότητα καθώς η ιδεολογία αυτή έχει μεταλλαχθεί σε μια δυναμική ορθολογισμού με ορισμένα εντελώς καινούργια χαρακτηριστικά όπως ένας διαφορετικός εθνικισμός, μια άλλη σχέση με τον εκδημοκρατισμό και με μια ανοιχτή προσέγγιση πολλών θεμάτων που μέχρι πρότινος ήταν ανάθεμα, όπως οι Κούρδοι.

Στην Τουρκία και την διεθνή ακαδημαϊκή σκηνή γίνεται πλέον λόγος για “μετα-κεμαλισμό”. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι το φιλοκουρδικό HDP στηρίζει με σθένος τον Κιλιτσντάρογλου και αυτό όχι μόνο εναντίον του Ερντογάν αλλά διότι οι Κούρδοι έχουν δει ότι μια κυβέρνηση της αντιπολίτευσης θα είναι και για αυτούς ένα παράθυρο ευκαιρίας. Η βαθιές αλλαγές στους κόλπους της «κεμαλικής» αντιπολίτευσης αλλά και της εκλογικής της βάσης αναδεικνύονται και από δυο έγκριτες πρόσφατες μελέτες που καταγράφουν ότι οι ψηφοφόροι του ΑΚΡ είναι σαφώς πιο εθνικιστές από τους ψηφοφόρους των κομμάτων της αντιπολίτευσης και για τα ελληνοτουρκικά.

Συνεπώς, η αντιπολίτευση θα ακολουθήσει μια εξωτερική πολιτική η οποία θα συνάδει με τις απόψεις αλλά και με τις προσδοκίες του μεγαλύτερου μέρους της κοινωνίας για εξομάλυνση και ηρεμία. Η επιστροφή της Τουρκίας σε μια δυτική τροχιά είναι βασική προτεραιότητα για την αντιπολίτευση και αυτό θα προσπαθήσει να το εφαρμόσει στην πράξη πρώτο διότι χωρίς μια τέτοια στροφή τουρκική οικονομία θα κινδυνεύσει να βρεθεί σε ακόμα πιο κακή κατάσταση και δεύτερον διότι η ευρύτερη αντίληψη στους κόλπους της αντιπολίτευσης είναι η εξομάλυνση της τουρκικής εξωτερική πολιτικής.

Το τουρκολιβυκό μνημόνιο και η «Γαλάζια Πατρίδα» θα παραμείνουν στην ατζέντα αν επικρατήσει η ενωμένη αντιπολίτευση;

Θα παραμείνουν ως δόγμα και συμφωνία αλλά είναι πολύ πιθανό να παραγκωνιστούν από την ατζέντα και να περιθωριοποιηθουν de facto.

Όλα θα εξαρτηθούν από το πως θα διαμορφωθούν οι ευρωτουρκικές και αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Όσο καλύτερες γίνουν τόσο θα ατονήσουν η «Γαλάζια Πατρίδα» και το τουρκολιβυκό μνημόνιο.

Θεωρείτε ότι η αλλαγή στην τουρκική ηγεσία θα ευνοήσει ή θα δυσχεραίνει τον ελληνοτουρκικό διάλογο;

Θα τον ευνοήσει διότι η νέα κυβέρνηση θα θελήσει εξομάλυνση σχέσεων αλλά και επανέναρξη των σχέσεων με την ΕΕ.

Ποια θα είναι η στάση του διεθνούς παράγοντα και κυρίως της Ουάσιγκτον και της Μόσχας απέναντι στον Κιλιτσντάρογλου;

Η Ουάσιγκτον, όπως και η ΕΕ, κρατούν διακριτική στάση αλλά έχει διαμορφωθεί ένα θετικό κλίμα απέναντι στον Κιλιτσντάρογλου και αν τελικά εκλεγεί θα είναι πολύ πρόθυμες να συνεργαστούν μαζί του και πιθανότατα και να τον στηρίξουν. Η Μόσχα –ο Πούτιν- θα χάσει ένα από τα μεγαλύτερα ατού του, τον Ερντογάν, και σίγουρα δεν θα χαρεί με μια νίκη Κιλιτσντάρογλου. Ωστόσο, δεν αναμένεται να διαταραχθούν οι ρωσοτουρκικές σχέσεις αλλά να εισέλθουν, από την μεριά της Τουρκίας κυρίως, σε με περίοδο προσεκτικών αποστάσεων.

Πιστεύετε ότι τα σενάρια της «διαμεσολάβησης» και του «διαμοιρασμού» του Αιγαίου έχουν περισσότερες πιθανότητες εφαρμογής με κυβέρνηση κεμαλιστών;

Όλα θα εξαρτηθούν από το πως θα διαμορφωθούν οι ευρωτουρκικές και αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Αλλά καθώς η Ελλάδα έχει πλέον ισχυροποιήσει την θέση της στην περιοχή στα μάτια των εταίρων της και καθώς η νέα κυβέρνηση στην Τουρκία θα θελήσει να αποφύγει ακανθώδη ζητήματα, θα είναι δύσκολο να δούμε τέτοια σενάρια να πραγματοποιούνται.

Τι θα αλλάξει στη ζωή του μέσου Τούρκου αν κερδίσει τις εκλογές ο Κιλιτσντάρογλου;

Θα αλλάξει η ψυχολογία ενός πολύ σημαντικού μέρους της κοινωνίας καθώς θα υπάρξει, αν δεν υπάρξουν έντονες πολιτικές αντιπαραθέσεις στην μετεκλογική Τουρκία, μια ηρεμία και μια αχτίδα φωτός για κοινωνική ειρήνη. Το κράτος δικαίου θα αρχίσει σταδιακά να εφαρμόζεται ενώ ο ορθολογισμός της οικονομίας θα δημιουργήσει ένα νέο κλίμα. Ωστόσο, καθώς μια από τις μεγάλες προκλήσεις της νέας κυβέρνησης θα είναι η οικονομία, η οικονομική κατάσταση δεν αναμένεται να αλλάξει και ενδεχομένως να χειροτερέψει στην αρχή πριν αρχίσει και πάλι να ανακάμπτει.

*Ο Ευάγγελος Αρεταίος είναι δημοσιογράφος ειδικευμένος στην Τουρκία και την περιοχή της και είναι ερευνητής (non resident research fellow) στο πρόγραμμα Τουρκίας της Διπλωματικής Ακαδημίας του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας. Γεννήθηκε το 1971 στην Αθήνα και σπούδασε Νομικά στη Γαλλία και Ισλαμικές Σπουδές στο Βέλγιο.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο "Κλωστές στην ημισέλινο" ένα μυθιστόρημα βασισμένο σε πραγματικά πρόσωπα και καταστάσεις που αναδεικνύει το σκληρό αλλά και το ανθρώπινο πρόσωπο της Τουρκίας.

Είναι ακόμη, συγγραφέας του βιβλίου “Από την ουτοπία του Γκεζί στο πραξόπημα” για την περίοδο ανάμεσα στις διαδηλώσεις του Γκεζί το 2013 και την απόπειρα πραξικοπήματος το 2016 στην Τουρκία.

Είναι συν-συγγραφέας μαζί με τον Γιώργο Αγγελετόπουλο ενός βιβλίου για τις κοινωνικές αλλαγές στους συντηρητικούς πληθυσμούς της Τουρκίας , “Τουρκία: Το τρένο του μεγάλου εκσυγχρονισμού”, 2019.