Η νέα γενιά «πρωταγωνίστρια» των εκλογών και ο παράγοντας «Τέμπη»

Με περίπου 400.000 νέους και νέες ψηφοφόρους να αποτελούν ένα αχαρτογράφητο δυναμικό, το οποίο ψηφίζει για πρώτη φορά, τα κόμματα από τη μια πλευρά προσπαθούν να τους πείσουν να προσέλθουν στην κάλπη, ενώ από την άλλη προσπαθούν να διατυπώσουν ένα λόγο που μοιάζει οικείος στα αυτιά τους.

Κατά τη διάρκεια, όμως, αυτής της προσπάθειας, υπάρχει η αίσθηση πως αυτή η νέα γενιά - που δεν περιορίζεται στη μαθητική ή τη σπουδάζουσα νεολαία, αλλά φτάνει μέχρι και το δυναμικό εκείνο, που μόλις πρόσφατα έχει βγει στον εργασιακό «στίβο» - είναι μια γενιά «απολίτικη». Μια γενιά που δεν συμμετέχει στα κοινά, δεν έχει άποψη για τα πολιτικά τεκταινόμενα και με τον κίνδυνο να απέχει να είναι αισθητός.

Ωστόσο, τα κόμματα έχουν πλήρη επίγνωση πως η ίδια «απολίτικη» γενιά διαπνέεται από ένα κλίμα αμφισβήτησης, καθώς λιγότερο από δύο μήνες πριν, είδε νέους ανθρώπους να επιβαίνουν στο τρένο των Τεμπών και να μη φτάνουν ποτέ στον προορισμό τους.

Λαμβάνοντας υπόψιν, λοιπόν, τη συγκυρία μέσα στην οποία διεξάγονται οι κοινοβουλευτικές εκλογές του 2023, τελικά, ενδιαφέρεται η νεολαία για την πολιτική και με ποια κριτήρια θα προσέλθει, εάν προσέλθει, στις κάλπες; Πόσο αναμένεται να καθορίσει την εκλογική τους συμμετοχή, αλλά και στάση το δυστύχημα των Τεμπών;

Τα ερωτήματα αυτά, που φαίνονται τόσο αχαρτογράφητα, όσο η εκλογική στάση των νέων, που μπορεί να καταγραφεί στις προσεχείς εκλογές, απαντά η ομότιμη καθηγήτρια του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ, Μάρω Παντελίδου - Μαλούτα.

Είναι η νέα γενιά απολίτικη;

Στο ερώτημα εάν, τελικά, οι νέοι και οι νέες είναι «απολίτικοι/ες» και γιατί μπορεί να συμβαίνει αυτό, η κα Παντελίδου - Μαλούτα απαντάει πως «η ιστορική συγκυρία παίζει σημαντικό ρόλο στο κατά πόσον το διάχυτο κοινωνικοπολιτικό κλίμα ευνοεί τη στράτευση και τη συστράτευση των πολιτών σε κοινούς στόχους, που μπορεί να είναι μονιμότερες ή εφήμερες «μονοθεματικές συστρατεύσεις» (πχ. αντιμνημονιακή στάση), με αποτέλεσμα την ανάπτυξη συμμετοχικής συμπεριφοράς, ή αν, αντίθετα, ευνοεί την ιδιώτευση».

Σε αυτό το πλαίσιο, επισημαίνει πως «αν οι συνθήκες προ κρίσης έμοιαζε να ευνοούν την ιδιώτευση, άρα εξ ορισμού, και την πολιτική αδιαφορία και εάν είχαν ως αποτέλεσμα σημαντικότατες αλλαγές στη σχέση πολίτη και πολιτικής, ο κεντρικός τρόπος με τον οποίο διακρίναμε όλες αυτές τις μεταβολές συμπυκνώνεται στις αλλαγές στο επίπεδο και στην ένταση της συμμετοχής. Έτσι διαμορφώθηκε η αντίληψη περί «απολιτικής» νεολαίας. Ορθότερα νομίζω θα έπρεπε να την χαρακτηρίζαμε ως απομακρυσμένη από την πολιτική νεολαία.

Ο ρόλος της κρίσης στην αύξηση της συμμετοχής των νέων

Στη συνέχεια, η κα Παντελίδου - Μαλούτα, περιγράφει το σημείο «καμπής», που αποτέλεσε για τις νέες γενιές κίνητρο για μεγαλύτερη πολιτική και εκλογική συμμετοχή.

Συγκεκριμένα, όπως τονίζει «οι πολλαπλές κρίσεις άλλαξαν το πολιτισμικό τοπίο. Ήδη από τις δύο εκλογές του 2012 και στη συνέχεια στις τρεις (συμπεριλαμβανομένου και του δημοψηφίσματος) του 2015, η εικόνα μιας σχετικά απολιτικής, και απομακρυσμένης από την πολιτική νεολαίας, μοιάζει να ακυρώνεται».

Ενώ, όπως προσθέτει «γνωρίζουμε ότι η αλλαγή αυτή συνδέεται άμεσα με την επίδραση της κρίσης και τη διαχείριση που της επιφυλάχτηκε, αφού η ισχυρή ανακοινωνικοποιητική επίδρασή της τεκμηριώνεται, από έγκυρα εμπειρικά δεδομένα».

Επιπλέον, συμπληρώνει πως «εάν, δε, η κρίση λειτούργησε καταλυτικά, ήδη, από το 2008, τα συμβάντα του Δεκέμβρη, που εξέπληξαν και θεωρήθηκαν εντελώς έκτακτα, αποτέλεσαν προάγγελο της επανάκαμψης των νέων στην πολιτική, που συντελέστηκε σταδιακά, με βασικούς σταθμούς τα γεγονότα του 2011, και την πολιτική παρουσία της νεολαίας στις εκλογές της κρίσης.

Ωστόσο, το πώς «επιστρέφουν» οι νέοι/-ες, καθορίζεται από το ποιοι/-ες είναι, με την έννοια του πώς έχουν διαμορφωθεί ως πολιτική γενιά. Έτσι βλέπουμε ότι πρώτα εκφράζονται αδιαμεσολάβητα, στα μαζικά γεγονότα διαμαρτυρίας του 2010-2011 και στη συνέχεια μόνο, συμμετέχουν στη θεσμική πολιτική, αλλά σταθερά με χαμηλή κομματική ταύτιση.

Συνεπώς, η εκτίμηση περί «απολιτικών» νέων όχι μόνο αδικεί σήμερα τη νεολαία, αλλά αγνοεί κεντρικές τάσεις της πολιτικότητάς της. Όπως είναι η μαζική στροφή της νεολαίας προς τα Αριστερά το 2015, που στις νέες γυναίκες είναι μάλιστα εντυπωσιακή και η τεράστια διάχυση προοδευτικών, πολιτισμικά φιλελεύθερων αντιλήψεων που την διακρίνει σαφώς από παλαιότερες γενιές».

Τα Τέμπη «σταθμός» της εκλογικής συμπεριφοράς των νέων

Αναφορικά με το ρόλο που μπορεί διαδραματίσει το σιδηροδρομικό δυστύχημα της 28ης Φεβρουαρίου στην εκλογική συμμετοχή των νέων, η κα Παντελίδου - Μαλούτα σημειώνει πως:

«Δεδομένου του παραπάνω πλαισίου, το οποίο αφορά νέες και νέους που έχουν βιώσει και διαμορφωθεί σε συνθήκες συνεχούς κρίσης (οικονομικής, πολιτικής, υγειονομικής), θεωρώ ότι τα Τέμπη θα επηρεάσουν την πολιτική συμπεριφορά των νέων. Διότι, όπως φαίνεται επέδρασαν στην πολιτική τους κοσμοαντίληψη. Και η επίδραση αυτή, στην παρούσα συγκυρία, μοιάζει να ενισχύει το συμμετοχικό δυναμικό της νεολαίας, η πολιτική συμπεριφορά της οποίας θα την αναδείξει νομίζω και πάλι σε πρωταγωνίστρια της εκλογικής αναμέτρησης, όπως ήταν και το 2015».

Εξηγώντας, σημειώνει πως «εκτός του ότι, νέες και νέοι καθόρισαν, σε μεγάλο βαθμό, το εκλογικό αποτέλεσμα Ιανουάριο, αλλά και Σεπτέμβριο του 2015, αφού, για τις πολιτικές εξελίξεις αποφασίζουν τελικά οι αναποφάσιστες/οι στις/ους οποίες/ους υπεραντιπροσωπεύεται η νεολαία, λόγω χαμηλής κομματικής ταύτισης, επιπλέον, η πολιτική συμπεριφορά των νέων υπήρξε δηλωτική σημαντικών αλλαγών στο πεδίο της ελληνικής πολιτικής κουλτούρας.

Μια από αυτές, που σχετίζεται με την ευαισθησία της νεολαίας σε θέματα δικαιωμάτων και ελευθεριών, δηλαδή ουσιαστικής δημοκρατίας, σε συνδυασμό με τη χαμηλή εμπιστοσύνη σε παραδοσιακούς θεσμούς, δεν μπορεί παρά να βαρύνει και στο εκλογικό αποτέλεσμα. Αρκεί βεβαίως η νεολαία να μην αντιμετωπίσει εμπόδια στην προσέλευσή της στις κάλπες, λόγω εποχιακής απασχόλησης».