«Πράσινο φως» από τις τουρκικές αρχές για την αποκατάσταση του Ορφανοτροφείου της Πριγκήπου

Πρόκειται για το μεγαλύτερο ξύλινο κτήριο στην Ευρώπη και το δεύτερο μεγαλύτερο στον κόσμο που βρίσκεται στον κατάλογο με τα απειλούμενα μνημεία ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς. Λόγω των δύσκολων συγκυριών υποκύπτει στη φθορά του χρόνου και έχει καταρρεύσει ένα μεγάλο μέρος της οροφής. Επί σειρά ετών και παρά τη δικαστική δικαίωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου για το ιδιοκτησιακό του καθεστώς καθυστερούσαν οι τουρκικές αρχές την έκδοση τη σχετικής άδειας για την αποκατάστασή του.

Από το 1964, που είχε εγκαταλειφθεί, μέχρι σήμερα δεν είχε γίνει καμία εργασία για τη συντήρηση του 120 ετών εξαώροφου κτηρίου που σχεδιάστηκε από τον Γάλλο αρχιτέκτονα Αλεξάντρ Βαλορί για την εταιρεία που επίσης διαχειριζόταν το γνωστό Όριεντ Εξπρές. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1898.

Όμως, η λειτουργία του ως καζίνο και ξενοδοχείο εμποδίστηκε από τον σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίντ Β', ο οποίος αρνήθηκε να παραχωρήσει την απαιτούμενη άδεια. Τότε το κτήριο αγοράστηκε από την Ελένη Ζαρίφη που ήταν σύζυγος πλούσιου Έλληνα τραπεζίτη που ζούσε στην Κωνσταντινούπολη, η οποία το δώρισε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Το 1903 το κτήριο έγινε ορφανοτροφείο και σπίτι για περίπου 5.800 ορφανά της ελληνικής μειονότητας έως το 1964, όταν αναγκάστηκε να κλείσει, θύμα της πολιτικής έντασης μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας λόγω του Κυπριακού.

Το κτήριο στη συνέχεια κατασχέθηκε από την τουρκική κυβέρνηση το 1997 και επανήλθε στο Πατριαρχείο, έπειτα από απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 2010.

Το 2018, η Europa Nostra, η πανευρωπαϊκή ομοσπονδία για την πολιτιστική κληρονομιά, τοποθέτησε το κτίριο στον κατάλογο των επτά πιο απειλούμενων μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη.

Ο Λάκης Βίγκας, συντονιστής της επιτροπής για την αποκτάσταση του Ορφανοτροφείου, δήλωσε ότι οι εργασίες θα ξεκινήσουν στο τέλος του έτους, μετά την έγκριση που δόθηκε στις 25 Αυγούστου.

«Η μεγαλύτερη επιθυμία μας είναι να φτιάξουμε ένα φιλικό προς το περιβάλλον κτίριο που θα προστατεύει τόσο τον πολιτισμό όσο και την αρχιτεκτονική. Είναι ένα φυσικό θαύμα, επομένως θέλουμε να αποκατασταθεί με τρόπο που να σέβεται τη φύση. Για τη φάση υλοποίησης, δημιουργήσαμε μια επιστημονική επιτροπή που περιλαμβάνει αρχιτέκτονες, ειδικούς της ιστορίας της τέχνης και πολιτικούς μηχανικούς. Θα συναντηθούμε με εταιρείες που κρίνονται κατάλληλες από την επιστημονική επιτροπή καθώς ελπίζουμε να ολοκληρώσουμε αυτή τη διαδικασία το συντομότερο δυνατό. Υποθέτω ότι θα ολοκληρωθεί σε ενάμιση χρόνο, εάν υπάρχουν διαθέσιμοι οικονομικοί πόροι» δήλωσε ο κ. Βίγκας.

Πέρυσι τον Οκτώβριο ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος είχε στην Πόλη συνάντηση εργασίας που είχε με πολυμελή διεθνή ομάδα επιστημόνων, με αντικείμενο την διάσωση, τα έργα αναστήλωσης και οι δυνατότητες αξιοποιήσεως του ιστορικού Ορφανοτροφείου της Πριγκήπου. Στη συνάντηση έγινε εκτενής συζήτηση μεταξύ των συμμετεχόντων, οι οποίοι, ο καθένας στον τομέα του, παρουσίασαν τις προτάσεις τους για τις απαραίτητες εργασίες και τις τεχνικές που θα πρέπει να ακολουθηθούν για τη διάσωση του επιβλητικού ξύλινου κτηριακού συγκροτήματος.

Είχε προηγηθεί ενημερωτική συνάντηση, στις 27 Αυγούστου 2021, στον αύλιο χώρο του Ορφανοτροφείου, που διοργάνωσε η αρμόδια επιτροπή του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Σκοπός της συγκεκριμένης εκδήλωσης ήταν να δοθεί ώθηση και να ξεκινήσει ένας γόνιμος διάλογος σχετικά με τις τεχνικές και αρχιτεκτονικές δυνατότητες για την αναστήλωση του ιστορικού κτηρίου και μνημείου.

Στη δική του σύντομη ομιλία στην εκδήλωση ο Οικουμενικός Πατριάρχης αναφέρθηκε στο κτίσμα ως κληρονομιά των πατέρων που συνδέεται με την κοινωνική προσφορά της κοινότητας και της Εκκλησίας. Ένανε ιδιάιτερη αναφορά στον τεράστιο δικαστικό αγώνα που τελικά κατέληξε στο αίσιο τέλος της επιστροφής του τίτλου ιδιοκτησίας στο Πατριαρχείο, αλλά και στις προσπάθειες ανεύρεσης οικονομικών πόρων για το έργο αναστήλωσης.

Στο ιστορικό κτήριο του ορφανοτροφείου στην Πρίγκηπο και την ανάγκη να επισκευαστεί άμεσα, αναφέρεται ρεπορτάζ των New York Times που δημοσιεύτηκε το 2018. Δείτε το σχετικό βίντεο (υποτιτλισμός, επιμέλεια: Μάγδα Μπακούση):