Ο Παπούλιας, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και το μνημόνιο με τον Γιλμάζ

Συνομίλησε με δώδεκα συνολικά υπουργούς Εξωτερικών της Τουρκίας και υποστήριξε την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, θέτοντας παράλληλα ως όρο τον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου και του ευρωπαϊκού κεκτημένου αξιών. Την τριετία 1993-96 υπήρξε σημαντική η συμβολή του στην έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας, ιδιαίτερα στο καθοριστικό για την ένταξη της Συμβούλιο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στην Έσση της Γερμανίας.

Tο Mνημόνιο Παπούλια - Γιλμάζ και η σχετική πρόνοια για αποτροπή ατυχημάτων στις ανοιχτές θάλασσες και στον διεθνή εναέριο χώρο που ακολούθησε προβλέπουν, μεταξύ άλλων τα εξής μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης (ΜΟΕ):

• Κατά τη διεξαγωγή στρατιωτικών δραστηριοτήτων τα δύο μέρη θα καταβάλουν κάθε προσπάθεια να αποφεύγουν την παρακώλυση της ομαλής ναυσιπλοΐας και εναέριας κυκλοφορίας, σύμφωνα με τα διεθνή κείμενα, κανόνες και κανονισμούς.
• Ο σχεδιασμός και η διεξαγωγή των εθνικών ασκήσεων (στη θάλασσα και στον αέρα) που απαιτούν την έκδοση ΝΟΤΑΜ ή άλλης αναγγελίας θα γίνονται κατά τρόπο με τον οποίο να αποφεύγονται η απομόνωση περιοχών, η δέσμευση περιοχών
  για μεγάλο χρονικό διάστημα και η διεξαγωγή τους κατά τη διάρκεια της αιχμής της τουριστικής περιόδου και των κυριότερων εθνικών και θρησκευτικών εορτών.

Η μαρτυρία του Νίκου Χασαπόπουλου

Την προσωπική του μαρτυρία (μαζί με μία ωτογραφία) από την υπογραφή του Μνημονίου Παπούλια-Γιλμάζ, καταθέτει, μέσω ανάρτησής του στο Facebook, ο δημοσιογράφος Νίκος Χασαπόπουλος:

«Συνάντησα τον Μεσούτ Γιλμάζ, τότε υπουργό Εξωτερικών στην κυβέρνηση Οζάλ, αμέσως μετά τη συνάντηση που είχε με τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών Κάρολο Παπούλια, στο μπαλκόνι του ξενοδοχείου Αστέρα. Κάπνιζε το ένα Marlboro μετά το άλλο και αγνάντευε τον Σαρωνικό αλλά και το Αιγαίο: "Ξέρεις, μου είπε, ο Παπούλιας κατάφερε να βάλει στο μνημόνιο όχι μόνον τους τουριστικούς μήνες αλλά και τις θρησκευτικές εορτές για την αποφυγή των προκλήσεων. Εξυπνη κίνηση γιατί στην Ελλάδα έχετε πολλές θρησκευτικές εορτές, όπως πολλές έχουμε και στην Τουρκία. Δυσκολεύουν κάπως τα πράγματα, για μας αλλά αφού συμφώνησαν Παπανδρέου και Οζάλ, ας ελπίσουμε ότι η συμφωνία θα τηρηθεί". Τα έλεγε όλα αυτά και γελούσε, ωσάν να ήξερε πως η συμφωνία Παπούλια- Γιλμάζ δεν θα εφαρμοζόταν σε όλη την έκτασή της. Αλλά ο Παπούλιας έκανε πάλι το χρέος του»...

Το Μνημόνιο Παπούλια Γιλμάζ

Αναλυτικά το Μνημόνιο Παπούλια Γιλμάζ, που υπεγράφη στη Βουλιαγμένη στις 27 Μαΐου 1988, έχει ως εξής:

«Τα δύο μέρη συμφώνησαν στα ακόλουθα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης:

1- Τα δύο μέρη αναγνωρίζουν την υποχρέωση σεβασμού της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας αμφοτέρων, καθώς και το δικαίωμα χρήσης της ανοιχτής θάλασσας και του διεθνούς εναέριου χώρου του Αιγαίου.

2- Κατά τη διεξαγωγή εθνικών στρατιωτικών δραστηριοτήτων στην ανοιχτή θάλασσα και στον διεθνή εναέριο χώρο, τα δύο μέρη θα καταβάλουν κάθε προσπάθεια να αποφεύγουν την παρακώλυση της ομαλής ναυσιπλοϊας και εναέριας κυκλοφορίας, όπως διασφαλίζονται σύμφωνα με τα διεθνή κείμενα, κανόνες και κανονισμούς. Αυτό θα συμβάλει στην εξάλειψη αδικαιολόγητων εστιών έντασης και στη μείωση των κινδύνων σύγκρουσης.

3- Τα δύο μέρη συμφώνησαν ότι ο σχεδιασμός και διεξαγωγή των εθνικών στρατιωτικών ασκήσεων στην ανοιχτή θάλασσα και στο διεθνή εναέριο χώρο, που απαιτούν την έκδοση ΝΟΤΑΜ ή όποιας άλλης μορφής αναγγελία ή προειδοποίηση, θα διεξάγονται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να αποφεύγονται επίσης στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό τα ακόλουθα:

α) Η απομόνωση ορισμένων περιοχών.

β) Η δέσμευση περιοχών ασκήσεων για μεγάλες χρονικές περιόδους

γ) Η διεξαγωγή τους στη διάρκεια της αιχμής της τουριστικής περιόδου και των κυριότερων εθνικών και θρησκευτικών εορτών.

Εξυπακούεται ότι ο σχεδιασμός και η διεξαγωγή όλων των εθνικών και στρατιωτικών δραστηριοτήτων θα πραγματοποιείται σύμφωνα με τους υφιστάμενους διεθνείς κανόνες, κανονισμούς και διαδικασίες.

4- Προς το σκοπό επίτευξης των παραπάνω και με την επιφύλαξη των υφιστάμενων διεθνών κανονισμών και διαδικασιών, οι δύο πλευρές θα προβαίνουν, όταν τούτο απαιτείται, στη δέουσα επικοινωνία διά της διπλωματικής οδού.

5- Οι διατάξεις του μνημονίου αυτού θα ισχύουν και θα εφαρμόζονται σε πλήρη συμφωνία με τις διατάξεις του κοινού ανακοινωθέντος Τύπου του Νταβός».

Η κοινή ανακοίνωση Παπούλια – Γιλμάζ

Στην κοινή ανακοίνωση Τύπου που εκδόθηκε τότε, τονίζονταν τα εξής:

«Η Πολιτική Επιτροπή:

1. Υιοθέτησε μνημόνιο το οποίο υπεγράφη από τους δύο υπουργούς και αφορά τις στρατιωτικές δραστηριότητες στα διεθνή ύδατα και το διεθνή εναέριο χώρο.

Σχετικά με το θέμα αυτό οι υπουργοί θεώρησαν αξιοσημείωτα τα αποτελέσματα των εργασιών της επιτροπής, η οποία συνήλθε από 30 Μαρτίου έως 1η Απριλίου στην Αθήνα.

1. Ενέκρινε τη συμφωνία που επετεύχθη από τους μονίμους αντιπροσώπους των δύο χωρών στο ΝΑΤΟ, στο πλαίσιο της Συμμαχίας, για την επίλυση θεμάτων σχετικά με τις επιφυλάξεις που διατυπώθηκαν όσον αφορά τα μερίδια 35 και 38 της κοινής υποδομής του ΝΑΤΟ για το 1984 και 1987.

Αποφασίστηκε επίσης να κοινοποιηθεί η απόφαση αυτή στο Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ για να προβεί στις αναγκαίες ενέργειες και στην επίσημη ανακοίνωση.

Οι υπουργοί σημείωσαν με ικανοποίηση την κατάληξη αυτή, η οποία αποτελεί επίλυση ενός θέματος που παρεμπόδισε μια σημαντική δραστηριότητα της συμμαχίας.

1. Συμφώνησε να καταργηθούν αμοιβαίως οι θεωρήσεις για διπλωματικά και υπηρεσιακά διαβατήρια από την 12η Ιουνίου 1988.
2. Ανασκόπησε τις θετικές εξελίξεις που επιτεύχθηκαν μέχρι στιγμής στις σχέσεις των δύο χωρών και τόνισε τη σημασία της αποχής από προκλητικές δηλώσεις, οι οποίες δε συμβάλλουν στη στερέωση και ενίσχυση της ατμόσφαιρας καλής θέλησης και συνεργασίας.
3. Οι δύο πλευρές υπογράμμισαν το σημαντικό ρόλο τον οποίο μπορούν να διαδραματίσουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης κάθε πλευράς για την ενδυνάμωση της διαδικασίας αυτής.
4. Επίσης αντάλλαξαν απόψεις σχετικά με την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών και του λαθρεμπορίου. Αποφάσισαν να κάνουν προσπάθειες ώστε να πραγματοποιηθεί στενότερη συνεργασία σ’ αυτά τα πεδία. Αποφάσισαν επίσης να εξετάσουν μεθόδους και μέσα προς τον σκοπόν αυτόν.

1. Οι υπουργοί αποφάσισαν να παρουσιάσουν την επιτευχθείσα πρόοδο κατά τη διάρκεια της συνάντησης στους πρωθυπουργούς της Τουρκίας και της Ελλάδας κατά την προσεχή συνάντησή τους στην Αθήνα στις 13 – 15 Ιουνίου 1988 και να ζητήσουν κατευθύνσεις ως προς το πλαίσιο της μελλοντικής τους εργασίας.
2. Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, κ. Μεσούτ Γιλμάζ, προσκάλεσε τον Ελληνα ομόλογό του, κ. Κάρολο Παπούλια, να επισκεφθεί την Τουρκία με την ευκαιρία της επόμενης συνάντησης της Πολιτικής Επιτροπής. Οι ημερομηνίες της επίσκεψης θα καθοριστούν διά της διπλωματικής οδού».

Η πολιτική πορεία του Κάρολου Παπούλια

Ο Κάρολος Παπούλιας γεννήθηκε στο χωριό Μολυβδοσκέπαστος Ιωαννίνων και ήταν γιος του υποστράτηγου Γρηγορίου Παπούλια. Αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή Αθηνών.

Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου (Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο και Διεθνείς Σχέσεις) και στη συνέχεια έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο της Κολωνίας (Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο).

Το 1974 εντάχθηκε στο ΠΑΣΟΚ και εκλεγόταν συνεχώς βουλευτής Ιωαννίνων για 26 χρόνια (1977-2004). Στην πρώτη κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου διορίστηκε Υφυπουργός Εξωτερικών, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1984, για να αναβαθμιστεί στη συνέχεια σε Αναπληρωτή Υπουργό Εξωτερικών.

Την περίοδο 1985-1989 διετέλεσε Υπουργός Εξωτερικών, ενώ στην οικουμενική Κυβέρνηση Ζολώτα 1989-1990 διετέλεσε Αναπληρωτής Υπουργός Εθνικής Άμυνας. Στη θέση του Υπουργού Εξωτερικών επανήλθε το 1993, για να παραμείνει μέχρι το 1996 και την παραίτηση της Κυβέρνησης Παπανδρέου, ενόψει της εκλογής του Κώστα Σημίτη στο αξίωμα του Πρωθυπουργού. Τέλος, διατέλεσε πρόεδρος της Επιτροπής Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής.

Στις 12 Δεκεμβρίου 2004 προτάθηκε από τον πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή για το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας. Υπέρ της πρότασης εκφράστηκε και το ΠΑΣΟΚ. Στην πρώτη ψηφοφορία που έγινε στη Βουλή στις 8 Φεβρουαρίου του 2005 ο Κάρολος Παπούλιας εξελέγη Πρόεδρος της Δημοκρατίας από τον πρώτο γύρο με 279 ψήφους.

Στις 3 Φεβρουαρίου 2010 ο Κάρολος Παπούλιας επανεξελέγη στο ύπατο αξίωμα της χώρας με 266 ψήφους στο σύνολο των 298 ψηφισάντων.

Υπερψηφίστηκε από σύσσωμες τις Κοινοβουλευτικές Ομάδες του ΠΑΣΟΚ, της ΝΔ και του ΛΑΟΣ.

Ήταν νυμφευμένος με τη Μαρία Πάνου και είχε τρεις κόρες.