Η γεωπολιτική των εμβολίων: Η Αμερική θέλει να κερδίσει τις καρδιές του κόσμου

Η κίνηση αυτή του Αμερικανού Προέδρου δεν επηρεάζει μόνο τη διαχείριση της πανδημίας, αλλά έχει πολύ μεγάλο αντίκτυπο στις διεθνείς σχέσεις.

Για τη γεωπολιτική διάσταση του θέματος, το CNN Greece ζήτησε τις γνώμες τριών ειδικών.

Το καινοτόμο αυτονόητο

Ο εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, Κωνσταντίνος Φίλης, μας είπε ότι:

«Στην πρώτη φάση της πανδημίας είδαμε τη λεγόμενη διπλωματία των αναπνευστήρων και των μασκών. Η Κίνα και η Ρωσία έστειλαν μαζικά τέτοια υλικά σε χώρες της ΕΕ, όπως η Ιταλία, που τα είχαν ανάγκη. Την ίδια ώρα, Γερμανία και Γαλλία έβαζαν πλαφόν στις εξαγωγές μασκών και αναπνευστήρων, δείχνοντας ότι όταν παρουσιάζονται ύψιστες εθνικές ανάγκες, η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη μπαίνει σε δεύτερη μοίρα.

Στη δεύτερη φάση της πανδημίας η κοινή ευρωπαϊκή παραγγελία των εμβολίων για τον κορωνοϊό ενίσχυσε την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών. Ωστόσο, οι αστοχίες στις συμφωνίες με τις φαρμακευτικές εταιρείες έφεραν την ΕΕ στη θέση του ουραγού των μεγάλων δυνάμεων στο θέμα του εμβολιασμού.

Ο Τζο Μπάιντεν με τη θέση που πήρε για την άρση των πατεντών των εμβολίων κινείται με έναν αυτονόητα καινοτόμο τρόπο. Το ίδιο έκανε και με το κολοσσιαίο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων. Είναι αυτονόητο ότι το εμβόλιο πρέπει να είναι διαθέσιμο σε όλους τους ανθρώπους, στην εποχή μας όμως η θέση αυτή είναι καινοτόμα. Ομοίως είναι αυτονόητη η δημόσια παρέμβαση στην οικονομία, αλλά είναι πλέον καινοτόμο το να το κάνεις.

Με τις παντέντες των εμβολίων, ο Μπάιντεν θέλει να τη βελτιώσει τη διεθνή εικόνα των ΗΠΑ και να δείξει ότι είναι μια χώρα με ανθρωπιστικές ευαισθησίες που δεν διστάζει να τα βάζει με το κατεστημένο. Βεβαίως έκανε την κίνηση του αφού διασφάλισε τον επαρκή εμβολιασμό του πληθυσμού του κι ενώ οι ΗΠΑ απαγορεύουν τις εξαγωγές εμβολίων.

Μετά από χρόνια εσωστρέφειας, οι ΗΠΑ του Μπάιντεν θέλουν και πάλι να ηγηθούν του ελεύθερου κόσμου στα μεγάλα παγκοσμια ζητήματα, δηλαδή στην υγειονομική κρίση, την κλιματική αλλαγή, την οικονομία, τις νέες τεχνολογίες. Το εφαλτήριο για να το καταφέρουν είναι να εμφανιστούν ως μια δίκαιη, δημοκρατική και ανθρωπιστική δύναμη. Απέναντι σε μια Κίνα που αμφισβητεί την αμερικανική ηγεμονία, ο Μπάιντεν διορθώνει το προφίλ των ΗΠΑ

Ο νέος Ρούσβελτ

Η Μαριλένα Κοππά, αναπληρώτρια καθηγήτρια Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, επισήμανε ότι:

«Ο Τζο Μπάιντεν ακολουθεί μια πιο "αριστερή" πολιτική από ό,τι ανέμεναν όλοι. Παρότι αρχικά εμφανίστηκε ως ένας υποψήφιος στο πρόσωπο του οποίου απλώς θα συμβιβάζονταν οι αντιτιθέμενες τάσεις του Δημοκρατικού Κόμματος, τελικά αποδεικνύεται πιο ριζοσπαστικός και από τον Κλίντον και από τον Ομπάμα -προφανώς στην πολιτική του είναι διακριτή η σφραγίδα του Μπέρνι Σάντερς. Φαίνεται ότι ο Μπάιντεν θέλει να γίνει ο νέος Ρούσβελτ.

Ο Αμερικανός Πρόεδρος με την πρότασή του για άρση των πατεντών στα εμβόλια, εμφανίζεται να συγκρούεται ακόμα και με τις αμερικανικές πολυεθνικές, χάριν του γενικού καλού της ανθρωπότητας. Την ίδια ώρα η Γερμανία βάζει σε προτεραιότητα την προστασία των δικών της εταιριών, ενώ η ΕΕ, ως συνήθως, επιχειρεί να ισορροπήσει μεταξύ των διαφόρων εθνικών στρατηγικών.

Η διαχείριση της πανδημίας αποτελεί έναν νέο πεδίο άσκησης γεωπολιτικής. Το εμβόλιο μετατρέπεται σε εργαλείο σύγκρουσης στον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας. Ο Μπάιντεν χρησιμοποιεί τη λεγόμενη "ήπια ισχύ", η οποία είναι πολύ αποτελεσματική. Θέλει να κερδίσει συμμάχους και να βελτιώσει την εικόνα της Αμερικής στον κόσμο. Εν αντιθέσει με τον Τραμπ, η διοίκηση Μπάιντεν πιστεύει στην πολυμέρεια, εκτιμώντας ότι τα συμφέροντα των ΗΠΑ εξυπηρετούνται καλύτερα από τις συμμαχίες.

Παρά τις πολύ μεγάλες διαφορές του Μπάιντεν με τον Τραμπ, η πολιτική του απέναντι στην Κίνα δεν θ’ αλλάξει. Η σύγκρουση θα συνεχιστεί σε όλα τα επίπεδα. Ανάμεσα στους δύο γίγαντες που συγκρούονται, η ΕΕ κινδυνεύει να συνθλιβεί».

Η πανδημία και το διεθνές σύστημα

Ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Σωτήρης Ρούσσος, παρατήρησε ότι:

«Η πανδημία βρίσκει τον κόσμο σε μια μεταβατική περίοδο. Οι ΗΠΑ παραμένουν η μόνη υπερδύναμη αλλά η Κίνα αμφισβητεί ευθέως τα πρωτεία της στην οικονομία και περιφερειακές δυνάμεις, όπως η Ρωσία, η Ινδία, η Τουρκία, το Ιράν, το Πακιστάν διεκδικούν μια διευρυμένη αυτονομία κινήσεων στην άμεση περιφέρειά τους. Την ίδια στιγμή μεγάλες και ευαίσθητες περιοχές του πλανήτη βρίσκονται σε καθεστώς διάλυσης του κράτους και ανόδου μη κρατικών δρώντων. Η Μεσοποταμία, το Σαχέλ, η Δυτική Αφρική και το Κέρας της Αφρικής αποτελούν μεταμεσαιωνικά πεδία εξουσίας από πολέμαρχους, φυλάρχους, φονταμενταλιστές και ιδιωτικές εταιρείες.

Η πανδημία δίνει την δυνατότητα σε όλους τους μεγάλους παίκτες να διευρύνουν την σφαίρα επιρροής τους. Για τις ΗΠΑ είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να αναδειχθούν σε παγκόσμιο ηγέτη όχι μέσα από στρατιωτικές επεμβάσεις αλλά μέσα από την απελευθέρωση της πατέντας του εμβολίου. Απευθύνονται έτσι σε ένα ακροατήριο δισεκατομμυρίων ανθρώπων χωρίς πρόσβαση στο δικαίωμα για ζωή που δίνει το εμβόλιο. Η Ουάσιγκτον έχει σήμερα την δυνατότητα να επηρεάσει θετικά τις καρδιές και την σκέψη των ανθρώπων στον πλανήτη σε μια κλίμακα μεγαλύτερη και από την εποχή που το Σχέδιο Μάρσαλ ανοικοδομούσε την Δυτική Ευρώπη.

Έρχεται βέβαια κάπως αργοπορημένη μιας και η Κίνα και η Ρωσία έχουν ήδη αρχίσει να παράγουν και να προσφέρουν τα εμβόλιά τους σε ένα μεγάλο μέρος του μη ανεπτυγμένου κόσμου. Η διαμάχη δεν είναι οικονομική αλλά γοήτρου. Στο πεδίο των μεγάλων δυνάμεων το γόητρο είναι εξίσου σημαντικό με την πραγματική ισχύ. Πρόκειται για την δυνατότητα και τη θέληση της μεγάλης δύναμης να ικανοποιεί τις προσδοκίες ασφάλειας (στην περίπτωση της πανδημίας της υγειονομικής ασφάλεια) των συμμάχων της ή των εν δυνάμει συμμάχων της. Αν δεν το κάνει τότε κλονίζεται η θέση της στο διεθνές σύστημα».