Τουρκία: Περίεργη δήλωση του προέδρου της Εθνοσυνέλευσης περί απόσυρσης από τη Συνθήκη του Μοντρέ

Σε συνέντευξή του στο δίκτυο Haberturk, προ ημερών, ο κ. Σέντοπ κλήθηκε να σχολιάσει τις αντιδράσεις που έχει προκαλέσει η απόσυρση της υπογραφής της Τουρκίας από τη διεθνή συμφωνία της Κωνσταντινούπολης για την αποτροπή της βίας κατά των γυναικών, απόφαση για την οποία η τουρκική κυβέρνηση έχει δεχθεί έντονες επικρίσεις εντός και εκτός της χώρας, κυρίως από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σε μία προσπάθεια να δικαιολογήσει την απόφαση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο Τούρκος πολιτικός είπε ότι «ο πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί με διάταγμα του να αποσυρθεί και από τη Συνθήκη του Μοντρέ, όπως αποσύρθηκε και από τη Συμφωνία της Κωνσταντινούπολης».

Η δήλωση αυτή έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις στο εσωτερικό της Τουρκίας, καθώς η Συνθήκη αυτή σε συνδυασμό με εκείνη της Λωζάννης θεωρούνται οι διεθνείς ιδρυτικές πράξεις της Τουρκικής Δημοκρατίας και οι συνθήκες με τις οποίες κατοχυρώθηκε η πλήρης ανεξαρτησία της χώρας, συμπεριλαμβανομένης και της πλήρους κυριαρχίας του τουρκικού κράτους στα Στενά.

H Συνθήκη του Μοντρέ αφορά επίσης άμεσα και την Ελλάδα, καθώς επηεράζει και το καθεστώς των ελληνικών νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου και είναι συμβαλλόμενο μέρος αυτής.

Η Συνθήκη του Μοντρέ ή αλλιώς η Συνθήκη για το καθεστώς των Στενών, υπογράφηκε στις 20 Ιουλίου 1936 στην ελβετική πόλη Μοντρέ. Με τη συνθήκη παραχωρήθηκε στην Τουρκία ο πλήρης έλεγχος επί των Στενών, της δόθηκε το δικαίωμα να διατηρεί σε αυτά στρατιωτικές δυναμείς, καταργώντας τους σχετικούς περιορισμούς της προγενέστερης Συνθήκης της Λωζάννης του 1923. Εξασφάλιζε παράλληλα την ελεύθερη ναυσιπλοΐα από τα μη στρατιωτικά πλοία σε καιρό ειρήνης. Επιτρέπει επίσης τη διέλευση πολεμικών πλοίων των παρευξείνιων χωρών με ειδοποίηση μιας εβδομάδας και υπό κάποιους όρους εκτοπίσματος, μεγέθους, οπλισμού. Περιορίζει, ωστόσο, σημαντικά το πέρασμα των πολεμικών πλοίων που δεν ανήκουν στα παρευξείνια κράτη, θέτοντας όρια στο εκτόπισμά τους και τον οπλισμό που φέρουν, ενώ επιβάλλει επίσης προειδοποίηση διέλευσης.

Συμβαλλόμενα μέρη είναι η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Σοβιετική Ένωση, η Τουρκία, η Αυστραλία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γιουγκοσλαβία.

Στο «χορό» των αντιδράσεων δεν παίρνουν μέρος μόνο οι κεμαλιστές της αντιπολίτευσης, αλλά και πολιτικοί σύμμαχοι που δεν βρέθηκαν έως τώρα απέναντι στον Ερντογάν, όπως ο απόστρατος υποναύαρχος, Τζεμ Γκιουρντενίζ, εκ των εμπνευστών της θεωρίας της «Γαλάζιας Πατρίδας». Οι επικριτές των δηλώσεων Σέντοπ, υποστηρίζουν ότι εάν η Τουρκία καταργήσει τη Συνθήκη του Μοντρέ θα βρει απέναντί της τη Συνθήκη των Σεβρών του 1920 (διαχρονικός «εφιάλτης» της Τουρκίας, καθώς ξυπνά τους φόβους για διαμελισμό της χώρας). Υποστηρίζουν επίσης ότι αν καταργηθούν οι πρόνοιες της Συνθήκης του Μοντρέ ο αμερικανικός στόλος θα θα έχει μόνιμη παρουσία στην Μαύρη Θάλασσα χωρίς κανέναν περιορισμό στο εκτόπισμα των πολεμικών πλοίων και τον εξοπλισμό τους.

Δεν είναι πάντως η πρώτη φορά που ακούγεται από τουρκικά χείλη μια τέτοια δήλωση, σαν αυτή του κ. Σέντοπ. Τον Δεκέμβριο του 2019 και με αφορμή την προαναγγελία για την κατασκευή της Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης (Kanal Istanbul) που προωθεί ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από την τουρκική προεδρία εκδόθηκε ανακοίνωση στην οποία εκφράζονταν ανάλογες απόψεις: «Στα Στενά με την Συνθήκη του Μοντρέ δεν έχουμε κανένα δικαίωμα και τα πλοία περνούν όπως θέλουν. Σκεφτείτε ότι χρησιμοποιούν τα Στενά και δεν κερδίζουμε τίποτα. Όμως με το Kanal Istanbul θα υπάρχουν δικαιώματα όπως συμβαίνει και στη Διώρυγα του Σουέζ, Εμείς θα προχωρήσουμε το σχέδιο αυτό».

Το Kanal Istanbul είναι ένα το φαραωνικό έργο που οραματίζεται τα τελευταία χρόνια ο κ. Ερντογάν με την ολοκλήρωση του οποίου σχεδιάζει να μεταβάλει την γεωστρατηγική των Στενών, παρακάμπτοντας τον Βόσπορο με τη διάνοιξη μια διώρυγας στα δυτικά της Κωνσταντινούπολης, μεταξύ της Προποντίδας και της Μαύρης Θάλασσας.

Σήμερα, Σάββατο και μόλις λίγα εικοσιτετράωρα μετά την «περίεργη» δήλωση του κ. Σέντοπ περί απόσυρσης της Τουρκίας από τη Συνθήκη του Μοντρέ, ο υπουργός Περιβάλλοντος της Τουρκίας, Μοιυράτ Κουρούμ, δήλωσε ότι εγκρίθηκαν τα κατασκευαστικά σχέδια κι έχουν ήδη αναρτηθεί για να διατυπωθούν οι τυχόν αντιρρήσεις.