Λίτσας: Η «αυτοκτονία» της Τουρκίας στην Ανατ. Μεσόγειο θα δημιουργούσε ένα τεράστιο τσουνάμι

Χαρακτηρίζοντας απολύτως «αναμενόμενο» αυτό που συμβαίνει τις τελευταίες ώρες στην Ανατολική Μεσόγειο, ο κ. Σπύρος Λίτσας, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας λέει στο CNN Greece:

«Η Τουρκία καταφεύγει και πάλι σε αυτό που για την ίδια είναι εξόχως βολικό: την απειλή χρήσης βίας, η οποία είναι βέβαια μια κεκαλυμμένη απειλή χρήσης βίας, γιατί στην πραγματικότητα αυτό που βλέπουμε να κάνει η Τουρκία είναι ένα ‘Show the flag’, επιδεικνύει δηλαδή τη σημαία στέλνοντας εσωτερικά και εξωτερικά μηνύματα, ότι είναι παρούσα στις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο».

Κι όλα αυτά στο πλαίσιο μιας αυτοπαγίδευσης, που κινδυνεύει και σε ένα βαθμό έχει καταφέρει ήδη να την απομονώσει, εξηγεί ο καθηγητής:

«Η Τουρκία εδώ και πολλά χρόνια έχει αυτοπαγιδευτεί στον μαξιμαλισμό και της ρητορικής της αλλά και των στοχεύσεών της. Για παράδειγμα, η ‘Γαλάζια Πατρίδα’ είναι μια στόχευση να αναδειχθεί η Τουρκία σε κεντρική ναυτική δύναμη στην Ανατ. Μεσόγειο.

Είναι μία μαξιμαλιστική στόχευση, δεν έχει την παραμικρή ρεαλιστική αναφορά, αυτό όμως παγιδεύει την Τουρκία και της αποστερεί κομμάτια από την ίδια τη δυνατότητά της να αποδείξει ότι εν τέλει είναι ένα ευέλικτο κράτος».

Στην ερώτηση αν ήταν η πρόσφατη ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία που πυροδότησε το νέο φυτίλι πρόκλησης από την τουρκική πλευρά, ο κ. Λίτσας είναι κατηγορηματικός:

«Η Τουρκία κάνει πράγματα που τα περιμέναμε. Η ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών έρχεται να ενισχύσει αυτή τη συμπεριφορά. Σε οτιδήποτε κι αν κάνει η Αθήνα, η Λευκωσία, το Κάιρο, η Ιερουσαλήμ, η Τουρκία θα απαντά αποδεικνύοντας ότι δεν έχει μεγάλη δυνατότητα ευελιξίας. Η ίδια έχει αποστερήσει αυτήν τη δυνατότητα από τον εαυτό της. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι αυτό είναι στρατηγική επιλογή της Τουρκίας, εγώ θεωρώ ότι είναι σημαντικό λάθος της τουρκικής διπλωματίας και εν τέλει την οδηγεί σε απομόνωση. Κανείς δεν πρέπει να ξεχνά ότι οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις -εξαιρώντας τις προσωπικές σχέσεις Ερντογάν μεΤραμπ -, βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά. Κανείς δεν θέλει να συνομιλήσει με την Τουρκία».

Στον λαβύρινθο του οριενταλισμού

Σύμφωνα με τον κ. Λίτσα, η διαχείριση της Άγκυρας στο θέμα της Αγίας Σοφίας είναι απλώς μία ακόμη έκφραση αυτής της τάσης:

«Είναι μία κίνηση που της γυρίζει μπούμερανγκ. Τις τελευταίες ημέρες η αύξηση των κρουσμάτων Covid έχει ξεπεράσει κάθε αναμενόμενο αριθμό. Το αποδίδω στην Κωνσταντινούπολη, στη συγκέντρωση χιλιάδων ανθρώπων κι αν δείτε και ημερομηνιακά συμπίπτει. Επίσης, η εικόνα που έστειλε η Τουρκία σε όλον τον δυτικό κόσμο ήταν ενός κράτους που δεν έχει καμία σχέση πλέον με μια κοσμική χώρα. Ήταν ενός κράτους βουτηγμένου στον λαβύρινθο του οριενταλισμού».

Η απειρία των Τούρκων και το ενδεχόμενο θερμού επεισοδίου

Πώς επηρεάζουν όμως την Ελλάδα οι τουρκικοί μαξιμαλισμοί;

«Έχουμε κάθε λόγο να προβληματιζόμαστε, για τους ακόλουθους λόγους: Πρώτον, η ελληνική οικονομία αιμορραγεί λόγω της τουρκικής αβελτηρίας, από τη στιγμή που βρισκόμαστε σε μια διαρκή αμυντική εγρήγορση. Η άμυνα είναι ένα πολύ ακριβό σπορ. Δεύτερον, η Ελλάδα είναι μία δύναμη ευθύνης, μία δύναμη status quo στην περιοχή. Οι κινήσεις της Τουρκίας προβληματίζουν εξαιτίας του ότι αυξάνονται οι πιθανότητες ενός ατυχήματος. Και το ατύχημα αυξάνει, με τη σειρά του, τις πιθανότητες ενός θερμού επεισοδίου. Δεν λέω ότι ένα ατύχημα θα συμβεί ή ότι είναι δεδομένο ότι θα οδηγηθούμε σε ένα θερμό επεισόδιο».

Απαντώντας στο κατά πόσο οι εικόνες που έρχονται από την Ανατολική Μεσόγειο τον προβληματίζουν για το ενδεχόμενο ενός τέτοιου θερμού επεισοδίου, ο καθηγητής υπογραμμίζει:

«Εγώ έχω την τύχη και την τιμή να είμαι επισκέπτης καθηγητής στη Σχολή Πολέμου των Ενόπλων Δυνάμεων οπότε ξέρω καλά τόσο το επίπεδο όσο και τον επαγγελματισμό των αξιωματικών μας. Δεν φοβάμαι ότι μπορεί να προκληθεί ένα ατύχημα από την ελληνική πλευρά, εξαιτίας του υψηλού επαγγελματισμού των Ελλήνων αξιωματικών. Φοβάμαι όμως την απειρία των Τούρκων στελεχών του τουρκικού στρατού. Δεν υποστηρίζω ότι η εκπαίδευση που λαμβάνουν οι Τούρκοι αξιωματικοί είναι χαμηλού επιπέδου, αλλά εξαιτίας πολλών γεγονότων που έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια στην Τουρκία, ένας πολύ μεγάλος αριθμός των αξιωματικών αυτών είτε έχουν εκδιωχθεί, είτε βρίσκονται ανά τον κόσμο προσπαθώντας να ξεφύγουν γιατί έχουν κατηγορηθεί ως συνεργάτες του Γκιουλέν, είτε έχουν αποστρατευτεί. Οι νεότερες ηλικίες είναι λιγότερο έμπειρες και έχουν μπει πλέον σε μία διαφορετικού τύπου λειτουργία. Αυτό αυξάνει την πιθανότητα ενός ατυχήματος».

«Η Τουρκία καταρρέει, δεν μπορεί να ξεκινήσει θερμό επεισόδιο»

Ζητώντας του να εκτιμήσει ποιες θα είναι οι επόμενες κινήσεις της Τουρκίας και αν προβλέπει ότι η Άγκυρα προτίθεται να κλιμακώσει την ένταση, ο κ. Λίτσας εκτιμά:

«Είναι δύσκολο να ξεκινήσει έρευνες. Εμείς έχουμε μάτια στην περιοχή, δεν λειτουργεί ερήμην το σεισμογραφικό, επομένως πιστεύω ότι η Τουρκία παίζει το παιχνίδι των εντυπώσεων. Η άποψή μου είναι ότι η Τουρκία, για διάφορους λόγους, θέλει να οδηγήσει την Ελλάδα σε έναν διάλογο χωρίς καθορισμένη ατζέντα, επί παντός επιστητού. Έχω ξαναπεί πως αυτό θα είναι ένα τεράστιο λάθος. Η Τουρκία θέλει να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα στο εσωτερικό της γιατί χάνει σε δημοφιλία διαρκώς. Υπάρχουν μετρήσεις που δείχνουν ότι χάνει ποιοτικά το πολιτικό Ισλάμ. Αυτό σημαίνει ότι ένα μεγάλο κομμάτι των ψηφοφόρων καταλαβαίνει ότι το πολιτικό Ισλάμ δεν μπορεί να δώσει τις λύσεις που είχε υποσχεθεί».

Αναφορικά αν η Τουρκία είναι ικανή να... τραβήξει περαιτέρω το σχοινί, ο καθηγητής απαντά:

«Το μεγαλύτερο 'ξεγύμνωμα' για τον Ερντογάν είναι το πώς κατέρρευσε το κράτος κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η Τουρκία βρίσκεται σε μια πρωτόγονη φάση αντιμετώπισης της πανδημίας.

Η εικόνα των Τούρκων να περιμένουν σε μια ουρά για να αντιμετωπίσουν την πανδημία με μια... κολώνια, δεν είναι εικόνα ενός κράτους που μπορεί να ξεκινήσει ένα θερμό επεισόδιο στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι εικόνες ενός κράτους που στην πραγματικότητα καταρρέει και αποφασίζει ίσως να ‘αυτοκτονήσει’ στην Ανατολική Μεσόγειο δημιουργώντας, στην περίπτωση που οδηγηθούμε σε ένα θερμό επεισόδιο, σε ένα τεράστιο τσουνάμι.

Γιατί τα αρνητικά αποτελέσματα από ένα θερμό επεισόδιο δεν θα είναι μόνο για την Τουρκία ή για εμάς, γι’ αυτό προσωπικά θεωρώ ότι θα οδηγηθούμε σε μια ομαλοποίηση των δεδομένων.

Πρώτα θα πληγεί η ίδια η ύπαρξη της νοτιανατολικής πτέρυγας της βορειοατλαντικής συμμαχίας. Δεν είναι δυνατόν να πάμε σε σύγκρουση Ελλάδας – Τουρκίας και να συνεχίσουν αυτά τα δύο κράτη να συνεργάζονται στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ.

Αυτό το γνωρίζουν οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ ευρύτερα.

Γνωρίζουμε ότι κυρίως τις τελευταίες ημέρες έχει ξεκινήσει ένα τεράστιο διπλωματικό παίγνιο κάτω από το τραπέζι, ώστε να οδηγηθεί ο ‘δύστροπος’ γείτονας σε πιο ήπιες μορφές αντίδρασης. Νομίζω ότι η αποκλιμάκωση θα έρθει από σταδιακά βήματα και κλιμακωτές κινήσεις».

Casus belli

Οι κινήσεις ενός τουρκικού πλοίου ανοικτά της ελληνικής ΑΟΖ δεν είναι πρωτόγνωρες.

Εδώ, όμως, καμία πλευρά δεν μπορεί να επικαλεστεί το επιχείρημα της «αβλαβούς διέλευσης», ένας όρος δημοφιλής σε περιόδους εντάσεως.

«Από τη στιγμή που υπάρχει ένα σεισμογραφικό το οποίο λέει ότι ‘έρχομαι να κάνω έρευνες στο εσωτερικό των ελληνικών θαλάσσιων ζωνών’, δεν έχουμε μια ξεκάθαρη αβλαβή διέλευση», τονίζει ο κ. Λίτσας.

«Αν οι τουρκικές δυνάμεις έκαναν μια επίδειξη σημαίας και έφευγαν, θα μπορούσαν ίσως να επικαλεστούν αβλαβή διέλευση.Το Διεθνές Δίκαιο, άλλωστε, δίνει τη δυνατότητα είτε να δημιουργεί μια πλασματική αλήθεια είτε να κρύβει. Υπάρχει μια 'θολότητα'.

Αν όμως κατέβουν καλώδια, τότε αυτομάτως δεν υφίσταται κάτι τέτοιο και πλέον μπαίνουμε σε μια διαφορετική διεργασία. Αν το τουρκικό σεισμογραφικό ξεκινήσει έρευνες τότε μπαίνουμε στην ελληνική κόκκινη γραμμή. Και τότε όλες οι πλευρές θα πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη τους» εξηγεί ο κ. Λίτσας

Σχολιάζοντας τις μέχρι τώρα διεθνείς αντιδράσεις, για τις τουρκικές κινήσεις, ο διεθνολόγος απαντά:

«Οι λογικές του 'Ποντίου Πιλάτου' στην πραγματικότητα δεν φέρνουν κανένα αποτέλεσμα. Δεν λέω ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει μια διπλωματική διαδικασία εγρήγορσης σε εξέλιξη και από την ΕΕ και από τις ΗΠΑ και τη Γερμανία και τη Γαλλία.

Ας μη γελιόμαστε όμως. Μια ζωή οι αντιδράσεις των κρατών του ΝΑΤΟ και της ΕΕ είναι αυτές. Ας θυμηθούμε τα Ίμια. Αυτό που θέλουν οι ΗΠΑ είναι να μην γίνει σύγκρουση Ελλάδας – Τουρκίας.

Σε μια τέτοια περίπτωση, η πληγή που θα υπάρξει δεν θα αφορά μόνο την Ελλάδα και την Τουρκία, αλλά και το ΝΑΤΟ και αυτό θα πρέπει να το λέμε διαρκώς.

Αν καταρρεύσει η νοτιανατολική πτέρυγα της βορειοατλαντικής συμμαχίας η Ανατολική Μεσόγειος θα πάρει τη μορφή των Βαλκανίων μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου.

Η ισορροπία ισχύος και η ειρήνη στην περιοχή οφείλεται στην νοτιανατολική πτέρυγα της βορειοατλαντικής συμμαχίας».