Αγία Σοφία: Η «μεγάλη» Παρασκευή του Ερντογάν και το Oruc Reis
Σήμερα, Παρασκευή 24 Ιουλίου 2020, είναι μια μέρα υψηλών πολιτικών συμβολισμών για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Η επαναλειτουργία της Αγίας Σοφίας ως τζαμί μετά από 86 χρόνια συμπίπτει με την επέτειο της Συνθήκης της Λωζάνης η οποία υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου 1923. Προφανώς η σύμπτωση δεν είναι τυχαία.
Η Αγία Σοφία
Η επίσημη επαναλειτουργία της Αγίας Σοφίας ως τζαμί φορτίζεται με έντονο πολιτικό, ιδεολογικό και θρησκευτικό συμβολισμό από τον Ερντογάν. Σε πρόσφατη συνέντευξή του ο Τούρκος πρόεδρος είχε πει για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί:
«Είναι το μεγαλύτερο όνειρο για το έθνος και την κυβέρνησή του. Το έθνος είναι χαρούμενο που η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε τζαμί. Πρόκειται για το μεγαλύτερο όνειρο των νεανικών μας χρόνων. Καμία από τις αντιδράσεις που προέρχονται από το εξωτερικό δεν μας δεσμεύει καθώς αποτελεί εσωτερικό μας ζήτημα. Κανείς δεν μπορεί να παρέμβει σε ζητήματα εσωτερικής κυριαρχίας μας. Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί αποτελεί θέμα μέγιστης σημασίας για τον ισλαμικό κόσμο».
Από τη δήλωση Ερντογάν αναδεικνύεται με καθαρό τρόπο ότι αποδέκτες της κίνησής του είναι τόσο το εσωτερικό πολιτικό ακροατήριο όσο και η διεθνή μουσουλμανική κοινότητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το βίντεο που ανάρτησε στο Twitter, έχει τραγούδια για την Αγία Σοφία από μουσουλμάνους διαφόρων χωρών.
Η Συνθήκη της Λωζάνης
Ταυτόχρονα, τοποθετώντας την έναρξη της λειτουργίας της Αγίας Σοφίας ως τζαμί την ημέρα της επετείου της Συνθήκης της Λωζάνης, ο Ταγίπ Ερντογάν δείχνει ότι επιδιώκει μια συνολική αναίρεση της παράδοσης του Κεμάλ Ατατούρκ. Άλλωστε ο Κεμάλ είχε αποφασίσει τη μετατροπή του τζαμιού σε μουσείο, στο πλαίσιο της εκκοσμίκευσης του τουρκικού κράτους.
Ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2016 ο Ερντογάν είχε δηλώσει ότι: «Κάποιοι επιχειρούν να προβάλλουν την Συνθήκη της Λωζάνης ως νίκη. Με την συνθήκη της Λωζάνης παραχωρήσαμε τα νησιά του Αιγαίου. Όσοι έλαβαν μέρος στις συνομιλίες της Λωζάνης δεν κατάφεραν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων».
Κατά την κεμαλική παράδοση, η Συνθήκη της Λωζάνης υπήρξε μεγάλη νίκη για την Τουρκία διότι αναίρεσε τη Συνθήκη των Σεβρών που προέβλεπε πολύ μικρότερη επικράτεια για την Τουρκική Δημοκρατία.
Οι τρεις στόχοι
Το CNN Greece ζήτησε από τον Σωτήρη Ρούσσο, καθηγητή Διεθνών Σχέσεων, ένα σχόλιο για την κίνηση Ερντογάν.
Ο κ. Ρούσσος μας είπε: «Θα πρέπει να συγκρατήσουμε τρία στοιχεία:
- Ο Ερντογάν συσπειρώνει τα ευσεβή μεσαία στρώματα που φυλλορροούσαν λόγω της οικονομικής κρίσης και κατευθύνονταν προς χαρισματικές προσωπικότητες, όπως ο δήμαρχος Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου.
- Πρόκειται για μια μεγάλη συμβολική στιγμή αναμέτρησης με την παράδοση του Ατατούρκ.
- Η Τουρκία θα προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί με δύο τρόπους. Πρώτον, εμφανιζόμενη ως ηγέτιδα δύναμη των μουσουλμανικών κοινωνιών, ανεξάρτητα από τις εθνικές ελίτ. Δεύτερον, δείχνοντας ότι υπάρχει ένα ανεκτικό Ισλάμ το οποίο σέβεται την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά.»
Το Oruc Reis
Τις τελευταίες ώρες υπάρχουν σημάδια ότι ενδεχομένως οδηγούμαστε σε αποκλιμάκωση της ελληνοτουρκικής έντασης, με βασικό μοχλό αποσυμπίεσης την παρέμβαση Μέρκελ. Η υπουργός Άμυνας της Γερμανίας Άνεγκρετ Κραμπ-Καρενμπάουερ επιβεβαίωσε την παρέμβαση Μέρκελ, δηλώνοντας ότι:
«Το βασικό πλεονέκτημα της Γερμανίας και αυτής της κυβέρνησης, και της Καγκελαρίου στην κορυφή της, είναι ότι και προς τις δύο πλευρές (τόσο προς την κατεύθυνση της Τουρκίας όσο και της Ελλάδας) απολαμβάνουμε μεγάλη εμπιστοσύνη. Ακριβώς για αυτό δεν είναι τυχαίο ότι ιδιαίτερα η Καγκελάριος παρενέβη ή εκλήθη να παρέμβει. Αξιοποιούμε και αξιοποιήσαμε και κατά το παρελθόν τις επαφές μας, ώστε να συμβάλουμε στην αποκλιμάκωση».
Ωστόσο, ορισμένοι θεωρούν ότι είναι κρίσιμη η «μεγάλη» Παρασκευή του Ερντογάν σε ό,τι αφορά τις προθέσεις του για τον απόπλου του Oruc Reis στην Ανατολική Μεσόγειο.