Αγία Σοφία: Συνεδρίαση… εξπρές του Ανώτατου Δικαστηρίου – Εντός 15 ημερών η απόφαση

Η απόφαση θα είναι γραπτή και σύμφωνα με τη Daily Sabah θα εκδοθεί μέσα στις επόμενες 15 ημέρες.

Μάλιστα, σύμφωνα με το βρετανικό BBC, η συνεδρίαση διήρκεσε μόλις 17 λεπτά.

Την ίδια ώρα, ο εκνευρισμός στην Άγκυρα να έχει χτυπήσει… κόκκινο ήδη από την Τετάρτη, όταν υπήρξε παρέμβαση του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο για το θέμα.

Ο Αμερικανός αξιωματούχος κάλεσε την τουρκική κυβέρνηση να διατηρήσει το υπάρχον καθεστώς της Αγίας Σοφίας ως μουσείο και να μην την μετατρέψει σε τέμενος -κάτι που εξόργισε την Άγκυρα, με τον αντιπρόεδρο του κυβερνώντος κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚP) Νουμάν Κουρτουλμούς να εξαπολύει «βολές» μέσω Twitter:

«Η αρμοδιότητα να αποφασίζει για το καθεστώς της Αγίας Σοφίας, το οποίο είναι ένα θέμα που αφορά στην ανεξαρτησία της Τουρκίας, ανήκει αποκλειστικά στην Τουρκία. Δεν χρειαζόμαστε συμβουλές και υποδείξεις από το εξωτερικό».

Νωρίτερα, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών είχε αναφέρει ότι οι ΗΠΑ προτρέπουν την κυβέρνηση της Τουρκίας «να συνεχίσει να διατηρεί την Αγία Σοφία ως μουσείο, ως παράδειγμα της δέσμευσής της να σέβεται τις θρησκευτικές παραδόσεις και τη διαφορετική ιστορία που συνέβαλε στην Τουρκική Δημοκρατία και να διασφαλίσει ότι παραμένει προσβάσιμη από όλους».

Υπενθυμίζεται ότι την προηγούμενη Πέμπτη, ο πρέσβης των ΗΠΑ, αρμόδιος για τις διεθνείς θρησκευτικές ελευθερίες, Σαμ Μπράουνμπακ, έκανε ειδική αναφορά για το θέμα της Αγίας Σοφίας, με ανάρτησή του στο Τwitter.

«Η Αγία Σοφία έχει τεράστια πνευματική και πολιτιστική σημασία για δισεκατομμύρια πιστούς διαφορετικών θρησκειών σε όλο τον κόσμο. Καλούμε την κυβέρνηση της Τουρκίας να τη διατηρήσει ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO και να διατηρήσει την προσβασιμότητα σε όλους υπό το υπάρχον μουσειακό καθεστώς της», έγραψε χαρακτηριστικά στο tweet του ο κ. Μπράουνμπανκ.

Σαφή θέση ενάντια στη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος πήρε ο Οικουμενικός Πατριάρχης, μετά το τέλος της χθεσινής Θείας Λειτουργίας στον Ιερό Ναό Αγίων Αποστόλων Φερίκιοϊ της Κωνσταντινούπολης.

Ο κ.κ. Βαρθολομαίος επισήμανε ότι ο ναός της του Θεού Σοφίας είναι αναμφίβολα ένα από τα σπουδαιότερα κλασικά μνημεία του παγκοσμίου πολιτισμού.«Εν τη εννοία ταύτη, ο τουρκικός λαός έχει την μεγάλην ευθύνην και την υψίστην τιμήν να αναδεικνύει την οικουμενικότητα του υπερόχου αυτού μνημείου» ανέφερε.

Πηγή: Intime

Εκτίμησε δε ότι «τυχόν μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος θα στρέψει εκατομμύρια χριστιανών σ’ όλο τον κόσμο εναντίον του Ισλάμ».

Στον Ερντογάν η τελική απόφαση

Πήγες του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ τονίζουν ότι πιθανή απορριπτική απόφαση του δικαστηρίου δεν δεσμεύει την κυβέρνηση στο να προχωρήσει στην μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος, όπως ζήτησε προ ημερών ο πρόεδρος Ερντογάν.

Πράγματι, όποια κι αν είναι η απόφαση του ανώτατου διοικητικού δικαστηρίου επί της ακύρωσης ή μη της απόφασης του 1934, απαιτείται απόφαση της Διοίκησης που θα λάβει η κυβέρνηση.

Υπό αυτή την έννοια, το «κλειδί» βρίσκεται στα χέρια του προέδρου Ερντογάν.

Αν δηλαδή η δικαστική απόφαση είναι απορριπτική ο Ερντογάν «νίπτει τα χείρας του» και μπορεί να κρυφτεί πίσω από αυτή λέγοντας ότι η Τουρκία είναι Κράτος Δικαίου. Αλλά ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, δηλαδή της απορριπτικής απόφασης, όπως έλεγαν στελέχη του AKP η κυβέρνηση μπορεί με νεώτερη απόφασή του Υπουργικού Συμβουλίου, που θα ακυρώνει στην πράξη εκείνη του 1934, να αλλάξει το καθεστώς λειτουργίας της Αγίας Σοφίας.

Αν, αντιθέτως, η απόφαση ανοίξει το δρόμο για τη μετατροπή του μνημείου σε τέμενος, ο Ερντογάν θα είναι και πάλι εκείνος που, με δικαστική έγκριση μάλιστα αυτή τη φορά, θα κρίνει αν και πότε θα είναι πολιτικά κατάλληλος ο χρόνος για να προχωρήσει στην εφαρμογή της απόφασης.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, η απόφαση για αλλαγή του καθεστώτος λειτουργίας της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τέμενος εμπλέκει και την UNESCO, την έγκριση της οποίας δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι θα ζητήσει η Τουρκία ως οφείλει.

Το 1985 η Αγία Σοφία -μαζί με άλλα μνημεία της Κωνσταντινούπολης- εντάχθηκε στον Κατάλογο των Μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Η αλλαγή του status ενός τέτοιου μνημείου προϋποθέτει την απόφαση της Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO. Κάτι τέτοιο δεν έχει γίνει. Η Τουρκία έχει υπογράψει την Σύμβαση της UNESCO του 1972, άρα τυπικα τουλάχιστον είναι υποχρεωμένη να τηρήσει την υπογραφή της.

Γι’ αυτό εξάλλου έχει ήδη προσφύγει στον διεθνή οργανισμό το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού και με επιστολή του ζητά «να γίνει κατανοητό ότι σε καμία περίπτωση η Αγία Σοφία δεν πρέπει να απωλέσει τον οικουμενικό της χαρακτήρα και να μετατραπεί σε μουσουλμανικό τέμενος», όπως επισημαίνει η υπουργός Λίνα Μενδώνη.

Προκλήσεις

Το βράδυ της 29ης Μαΐου, με αφορμή την 567η επέτειο από την Άλωσης της Πόλης, η κυβέρνηση Ερντογάν διοργάνωσε εορτασμούς στην Αγία Σοφία, με ανάγνωση στίχων από το «Εδάφιο της Άλωσης» του Κορανίου και εκδηλώσεις με ήχο και φως έξω από τον ναό.

Ο Τούρκος πρόεδρος απηύθυνε ομιλία, η οποία μεταδόθηκε από το εθνικό τηλεοπτικό δίκτυο, ενώ ο μουφτής διάβασε μέσα από την Αγία Σοφία τους συγκεκριμένους στίχους του Κορανίου.

Μία ημέρα νωρίτερα, μετά τη λήξη της συνεδρίασης του Υπουργικού Συμβουλίου, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αφού αναφέρθηκε στα μέτρα που λαμβάνονται κατά του κορωνοϊού, δήλωσε για την Αγία Σοφία:

«(Αύριο) τις βραδινές ώρες θα γίνουν οι αγώνες για το Κύπελλο της Άλωσης. Θα διαβάσουμε στην Αγία Σοφία το "εδάφιο της Άλωσης" και άλλες προσευχές. Με το πρόγραμμα αυτό θα βιώσουμε τη χαρά της Άλωσης μαζί με το έθνος μας. Μνημονεύουμε με σεβασμό τον σουλτάνο τον Μωάμεθ τον Πορθητή, καθώς και όλους τους μάρτυρες και ήρωές μας, που μας χάρισαν ως πατρίδα τα χώματα αυτά».

Σημειώνεται πως ήχοι από ισλαμική προσευχή ακούστηκαν στην Αγία Σοφία, εν μέσω των περιορισμών για την πανδημία, τον περασμένο Μάρτιο.

Τότε, το κάλεσμα (εζάν) και η ανάγνωση της προσευχής έγινε, σύμφωνα με την επίσημη ενημέρωση, προκειμένου να δοκιμαστεί η ακουστική του ναού, κατόπιν άδειας που εξασφαλίστηκε από τον διευθυντή του Μουσείου της Αγίας Σοφίας, Χαϊρουλάχ Τζενγκίζ. Στο χώρο είχαν τοποθετηθεί οκτώ κάμερες και ισάριθμα μικρόφωνα, ενώ δεν υπήρχε κανείς άλλος εκτός από έναν ιμάμη, έναν μουεζίνη και το αναγκαίο τεχνικό προσωπικό.

Η κίνηση αυτή ωστόσο επανέφερε για μία ακόμη φορά στην επικαιρότητα τη μακρά συζήτηση στην Τουρκία περί επαναλειτουργίας του ναού ως τεμένους. Ένα χρόνο νωρίτερα, στις 24 Μαρτίου του 2019, σχεδόν μία εβδομάδα πριν από τις περιφερειακές εκλογές, ο Ερντογάν είχε δηλώσει: «Μπορούμε να ανοίξουμε την Αγία Σοφία όχι ως μουσείο, αλλά ως τζαμί. Μάλιστα μπορεί ακόμα και να αλλάξουμε το όνομά της σε “Τέμενος της Αγίας Σοφίας”».

Λίγες ημέρες αργότερα επανήλθε και αναφερόμενος στην αναγνώριση από τις ΗΠΑ της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ, δήλωσε: «Μπορούμε να κάνουμε ελεύθερη την είσοδο στην Αγία Σοφία, αλλά μπορούμε να μη κάνουμε μόνο αυτό. Μετά τις (δημοτικές) εκλογές θα επαναφέρουμε το πραγματικό καθεστώς της Αγίας Σοφίας. Τι σημαίνει αυτό; Θα αλλάξουμε το στάτους από μουσείο σε τέμενος. Αυτή την στιγμή ο Τράμπ ανακοινώνει ότι η Ιερουσαλήμ είναι πρωτεύουσα (του Ισραήλ). Έτσι δεν είναι; Παραχωρεί τα υψίπεδα του Γκολάν στον κατακτητή. Θα πάρετε την απάντηση από την Τουρκία». Όπως είχε πει «οι τουρίστες όλων των δογμάτων σήμερα μπορούν να επισκεφθούν δωρεάν το Μπλε Tζαμί που βρίσκεται δίπλα», γι' αυτόν τον λόγο «μπορούμε να ενεργήσουμε αναλόγως και με την Αγία Σοφία».

H κίνηση αυτή ερμηνεύτηκε τότε ως απέλπιδα προσπάθεια του Τούρκου προέδρου να κερδίσει ο υποψήφιος του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), Μπιναλί Γιλντιρίμ, τον δήμο της Κωνσταντινούπολης, ο οποίος τελικά, μετά από ένα εκλογικό θρίλερ και επαναληπτική ψηφοφορία τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου, έχασε τις εκλογές.

Αλλά και τον Ιούλιο του 2016, για πρώτη φορά μετά από 85 χρόνια από τη μετατροπή του μνημείου σε μουσείο από τον Κεμάλ Ατατούρκ, ο μουεζίνης απηύθυνε κάλεσμα (εζάν) για μουσουλμανική προσευχή μέσα από την Αγία Σοφία.