Γιατί ο Ερντογάν «θυμήθηκε» ξανά τη Συνθήκη των Σεβρών

Μόλις χτες ακόμη, ο τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θυμήθηκε ξανά τη συνθήκη και ανέφερε σε συνέντευξή του: «Κάναμε σαφές ότι δεν θα επιτρέψουμε μονομερείς ενέργειες εναντίον της Τουρκίας. Αυτό το είπαμε και στον Μητσοτάκη και στην αποστολή του, τόσο εγώ ο ίδιος προσωπικά όσο και η συνοδεία μου κατά την τελευταία σύνοδο του ΝΑΤΟ. Εκείνοι έχουν ακόμη συγκεκριμένες προσδοκίες. Είπαμε ότι όλα τα κάνουμε με βάση το Διεθνές Δίκαιο και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε. Στην Ανατολική Μεσόγειο φυσικά και ανησυχούν όσοι δεν λογάριασαν το Διεθνές Δίκαιο και τα δικαιώματα της Τουρκίας. Έγιναν προσπάθειες για κάποια σχέδια εδώ. Αλλά ενεργώντας δίκαια, τα ρίξαμε στο κενό. Και θα προχωρήσω ακόμη περισσότερο. Εδώ μιλάμε για πλήρη ανατροπή των Σεβρών».

Η Συνθήκη των Σεβρών υπεγράφη στις 10 Αυγούστου 1920, με το νέο ημερολόγιο, στην πόλη Σεβρ της Γαλλίας, με στόχο να κλείσει τις εκκρεμότητες μεταξύ των συμμάχων και της ηττημένης στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εκ μέρους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπεγράφη από την κυβέρνηση του Φερίντ Πασά, απεσταλμένου του σουλτάνου Μεχμέντ ΣΤ΄, του επονομαζόμενου Βαχιντεντίν.

Η συνθήκη, που ουδέποτε επικυρώθηκε, αποτελούσε τη ληξιαρχική πράξη γέννησης της Ελλάδας των πέντε θαλασσών και των δύο ηπείρων. Όριζε επίσης ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία παρέδιδε την κυριαρχία της Μεσοποταμίας (σημερινού Ιράκ), της Παλαιστίνης και της Υπεριορδανίας στην Βρετανία ως εντολοδόχο της Κοινωνίας των Εθνών, τη Συρία και τον Λίβανο αντίστοιχα στη Γαλλία. Προέβλεπε επίσης το διαμελισμό της Ανατολίας σε ζώνες επιρροής και τη δημιουργία κρατών στην Αρμενία, το Κουρδιστάν και τη Χετζάζ της Αραβικής Χερσονήσου.

Τη συνθήκη που υπέγραψε η Υψηλή Πύλη ουδέποτε αναγνώρισαν οι εθνικιστές υπό τον Κεμάλ, με έδρα την Αγκυρα, οι οποίοι έδωσαν μάχη μέχρι εσχάτων στη Μικρά Ασία για να ανατρέψουν το status quo που αυτή δημιουργούσε. Με την ήττα του Ελληνικού Εκστρατευτικού Σώματος, το 1922, το κεμαλικό κίνημα πέτυχε εν μέρει το σκοπό του, τουλάχιστον όσον αφορά την Ανατολία και την Ανατολική Θράκη, την οποία εγκατέλειψε η Ελλάδα. Στα αποτελέσματα του πολέμου προσέδωσε νομιμότητα η Συνθήκη της Λωζάννης, στις 24 Ιουλίου του 1923, και λίγους μήνες μετά έγινε η ανακήρυξη της σημερινή Τουρκικής Δημοκρατίας από τον ίδιο τον Κεμάλ.

Το φάντασμα των Σεβρών...

Έκτοτε, η Συνθήκη των Σεβρών πέρασε στο συλλογικό θυμικό των Τούρκων ως ένα σχέδιο διεθνούς συνωμοσίας για «διαμελισμό της Μητέρας Πατρίδας», το οποίο οι Μεγάλες Δυνάμεις της Δύσης δεν έχουν ξεχάσει ποτέ και είναι έτοιμες να το επαναφέρουν σε κάθε αφορμή. Προς την κατεύθυνση αυτή συνέβαλαν και τα περίπου εκατό χρόνια κεμαλικού εκπαιδευτικού συστήματος, δημιουργώντας γενιές Τούρκων που γαλουχήθηκαν με αυτό τον φόβο και είναι πλέον κυρίαρχος ως έμμονη ιδέα όχι μόνο στους κεμαλικούς κύκλους, αλλά στο σύνολο της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των ακραίων και μετριοπαθών ισλαμιστών, των νέο-οθωμανών, των εθνικσιτών, ακόμη και των φιλελευθέρων και σημαντικής μερίδας αριστερών, με διαφορετικό βεβαίως αφήγημα για την κάθε πλευρά.

Όταν ο Ερντογάν στη συνέντευξή του μιλούσε για «ανατροπή των Σεβρών», σε αυτό ακριβώς το «βαθύ» θυμικό στόχευε. Δεν ήταν άλλωστε η πρώτη φορά. Πριν από λίγες ημέρες και ο τούρκος υπουργός Αμυνας, Χουλουσί Ακάρ, είχε κάνει παρόμοιες δηλώσεις.

Η τουρκική πολιτική ηγεσία πιστεύει ότι οι εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο ενέχουν τον κίνδυνο να την εγκλωβίσουν σε μια νέα «Συνθήκη των Σεβρών», που θα αφορά αυτή τη φορά τη διανομή μεταξύ τρίτων χωρών του ζωτικού για την ίδια θαλάσσιου χώρου γύρω από την Ανατολία. Η βασική της στρατηγική στην «Γαλάζια Πατρίδα», όπως την ονομάζει, είναι ο έλεγχος του χώρου αυτού. Όλα τα υπόλοιπα είναι τακτικές κινήσεις με επίκεντρο αυτόν τον στρατηγικό στόχο, συμπεριλαμβανομένης και της πρόσφατης συμφωνίας με την Λιβύη. Το ίδιο και με τις «γκρίζες ζώνες» στο Αιγαίο.

Η ανάγνωση της Συνθήκης των Σεβρών στην Ελλάδα, για όσους τη θυμούνται από το σχολείο, δεν επιτρέπει στον μέσο πολίτη να γίνει κατανοητό αυτό το χρονικό άλμα που επιχειρεί ο Ερντογάν: Στην Τουρκία όμως το αφήγημα είναι ξεκάθαρο: Τότε η «Μητέρα Πατρίδα» κινδύνευε από τη Συνθήκη των Σεβρών, τώρα η «Γαλάζια Πατρίδα» κινδυνεύει από μία νέα «Συνθήκη των Σεβρών».