Κυπριακό: Κρίσιμος μήνας ο Ιανουάριος - Ο ρόλος ΗΠΑ και ΟΗΕ

Παρά την προσπάθεια του ειδικού απεσταλμένου του ΟΗΕ Μπαρθ Άιντα, να καλλιεργήσει το κλίμα ότι το 2016, θα σφραγίσει τη λήξη του προβλήματος, η Κύπρος κρατά μικρό καλάθι. Ωστόσο, η επανέναρξη των συνομιλιών της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ενεργειακό δημιουργούν χαμόγελα αισιοδοξίας.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο ΟΗΕ έχουν δηλώσει ότι επιθυμούν μέσα στο 2016 να γίνουν ουσιαστικά βήματα προόδου στο Κυπριακό. Ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα, πριν παραδώσει τα κλειδιά του Λευκού Οίκου στο διάδοχό του, επιθυμεί να σφραγίσει τη θητεία του με μία μεγάλη διπλωματική νίκη. Και αυτή είναι και το Κυπριακό. Η επίλυση του Κυπριακού είναι και προσωπικό στοίχημα και για τον πρόεδρο του ΟΗΕ κ. Μπαν Γκι Μουν, του οποίου η θητεία στον ΟΗΕ ολοκληρώνεται στις 31 Ιανουαρίου 2016.

Η προσπάθεια του ΟΗΕ να επισπεύσει τη διαδικασία των συνομιλιών και να καταλήξει σε νέο σχέδιο, που θα τεθεί σε δύο παράλληλα δημοψηφίσματα, πριν τις βουλευτικές εκλογές του προσεχούς Μαΐου στην Κύπρο, δεν βρίσκει σύμφωνη την Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία, άλλωστε, εξαρχής έχει δηλώσει ότι είναι εναντίον των χρονοδιαγραμμάτων.

Αποστάσεις πήρε επίσης η Κύπρος και από την πρόταση του ειδικού συμβούλου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Μπαρθ Άιντα να συγκληθεί πενταμερής ή διεθνής διάσκεψη για το Κυπριακό. Εξίσου ψυχρά αντιμετώπισε και το ενδεχόμενο να υπάρξει ακόμη και άτυπη πενταμερής διάσκεψη στο περιθώριο του Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός που θα πραγματοποιηθεί 20 – 23 Ιανουαρίου.

O ειδικός σύμβούλος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Μπαρθ Άιντα, με τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Μουσταφά Ακιντζή. Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΕPA/KATIA CHRISTODOULOU

Ιανουάριος μήνας εξελίξεων στο Κυπριακό

Ο πρώτος μήνας του 2016 ξεκινά με σημαντικές συναντήσεις για την πορεία του κυπριακού αλλά και του ενεργειακού.
Η πρώτη συνάντηση για το 2016, μεταξύ του Κύπριου Προέδρου Νίκου Αναστασιάδη και του Τουρκοκύπριου ηγέτη Μουσταφά Ακιντζή έγινε στις 7 Ιανουαρίου.

Κατά τη συνάντηση Αναστασιάδης - Ακιντζή αποφάσισαν να ανοίξει η συζήτηση δυο σημαντικών κεφαλαίων, του εδαφικού και της ασφάλειας. Το περιουσιακό έπεσε σε τέλμα καθώς οι δύο ηγέτες αναφέρθηκαν στις διαφορές τους χωρίς να εντοπίσουν σημεία σύγκλισης. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο κ. Αναστασιάδης τόνισε ότι με την προώθηση του εδαφικού θα υπάρξει πρόοδος και στο περιουσιακό. Πρότεινε δε, να συζητηθεί το θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων πριν τη σύγκληση της - ενδεχόμενης και όποτε αυτή προκύψει - διεθνούς διάσκεψης. Ραντεβού έχουν δώσει Αναστασιάδης – Ακιντζή, για αύριο, 14 Ιανουαρίου και η επόμενη συνάντησή τους είναι στις 29 Ιανουαρίου, μετά το Οικονομικό Forum του Nταβός.

Οι προσδοκίες αλλά και οι εξελίξεις στο Κυπριακό αναμένεται να συζητηθούν στο περιθώριο της Συνόδου στο Νταβός. Στη σύνοδο προσκλήθηκαν ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Δημοκρατίας και ο τουρκοκύπριος ηγέτης Μουσταφά Ακιντζή. Στο περιθώριο της Συνόδου ο κ. Αναστασιάδης αναμένεται να έχει κύκλο επαφών με ξένους ηγέτες και με τον Αμερικανό αντιπρόεδρο Τζον Μπάιντεν.

Στιγμιότυπο από την συνάντηση Ακιντζή - Αναστασιάδη, στην κατεχόμενη Λευκωσία, το Μαίο του 2015. Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΕPA/CYPRIOT PRESS OFFICE

Το ενεργειακό κινητήριος δύναμη για το Κυπριακό

Η Κύπρος από την πλευρά της δεν αποκλείει την ενεργειακή συνεργασία με την Τουρκία. Θέτει όμως ως αυστηρή προϋπόθεση να έχει προηγηθεί η λύση του Κυπριακού και η Τουρκία να έχει βρει τον Ευρωπαϊκό βηματισμό της. Στόχος της Κύπρου, όπως έχει δηλώσει και ο πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης, είναι η Κύπρος να μην περιοριστεί μόνο στην εξόρυξη και διάθεση του φυσικού αερίου αλλά να λειτουργήσει ως ενεργειακή γέφυρα ανάμεσα στη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη.

Η Τουρκία, από την πλευρά της όπως αναφέρουν διπλωματικές πηγές, θα ενθαρρύνει τον τουρκοκύπριο ηγέτη Ακιντζή να κάνει βήματα για τη λύση του Κυπριακού, εάν τα οφέλη που θα αποκομίσει από τη λύση του προβλήματος είναι πολύ περισσότερα, από τη διατήρηση του υφιστάμενου Status Quo στην Κύπρο.

Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα της Βρετανικής εφημερίδας «Guardian» η στάση της Τουρκίας δίνει ελπίδες για προώθηση της λύσης του Κυπριακού. Η σύγκρουση με τη Ρωσία και η ενεργοποίηση εκ’ νέου της διαδικασίας ένταξης της γείτονος στην Ε.Ε έχουν φέρει το Κυπριακό στο επίκεντρο της συζήτησης. Όπως αναφέρει ο καθηγητής Hubert Faustmann, η Τουρκία χρειάζεται μία επιτυχία σε διπλωματικό επίπεδο. «Η Άγκυρα για χρόνια έβλεπε την Κύπρο ως μια στρατηγική περιοχή που επανακατέκτησε, αλλά τώρα τη θεωρεί ως μια απώλεια που θα δεχόταν πρόθυμα αν είχε ένα μεγαλύτερο αντάλλαγμα», είπε χαρακτηριστικά.

Και αυτή τη ζυγαριά και τις προσδοκίες για διπλωματική επιτυχία, αναμένεται να μετακινήσει η ανακάλυψη φυσικού αερίου στην Κυπριακή ΑΟΖ, η οποία δημιουργεί ελπίδες ότι θα αποτελέσει κίνητρο για τη λύση του Κυπριακού.

Τριμερής για ενεργειακό και στο περιθώριο Κυπριακό

Παράλληλα με τις συναντήσεις που έχουν Αναστασιάδης – Ακιντζή με αποκλειστικό αντικείμενο το Κυπριακό, το ενεργειακό, θα βρεθεί στο επίκεντρο της Τριμερούς Συνόδου Κορυφής, Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, η οποία θα πραγματοποιηθεί στις 28 Ιανουαρίου στη Λευκωσία. Σε ότι αφορά το ενεργειακό, αναμένεται να συζητηθεί ο υποβρύχιος ηλεκτρικός αγωγός Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ καθώς και το ζήτημα των αγωγών και τερματικών υγροποίησης φυσικού αερίου.

Στιγμιότυπο από την Τριμερή Σύνοδο Κορυφής, Ελλάδας - Κύπρου - Αιγύπτου, που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο στην Αθήνα. Πηγή: Eurokinissi/Τατιάνα Μπόλαρη.

Η Σύνοδος γίνεται την εποχή που ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Εντογάν, επαναπροσδιορίζει τις τεταμένες σχέσεις του με το Ισραήλ, τείνοντας χείρα φιλίας. Στις 2 Ιανουαρίου, ο Ερντογάν, δήλωσε ότι η Τουρκία έχει ανάγκη το Ισραήλ, υπογραμμίζοντας η Άγκυρα καταβάλλει προσπάθειες να εξομαλύνει τις σχέσεις της με το Τελ Αβίβ, που είχαν επιδεινωθεί από το 2010.

Τι ζητά η Κύπρος

Η δίκαιη λύση, φράση που χρησιμοποιεί συχνά η Κυπριακή Δημοκρατία, αναφέρεται μεταξύ άλλων και στην εφαρμογή των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Απορρίπτει τη μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας σε ένα νέο κράτος. Προτείνει δε η λύση να περιλαμβάνει μια ιθαγένεια, μια κυριαρχία, μια διεθνή προσωπικότητα, χωρίς εγγυήτριες δυνάμεις, με αποχώρηση των Τουρκικών στρατευμάτων κατοχής, αποχώρηση των εποίκων που αποτελούν προϊόν εισβολής και κατοχής από μια ξένη χώρα, να μην υπάρχουν ξένες βάσεις και ξένες στρατιωτικές δυνάμεις.

Ζωτικά κεφάλαια του Κυπριακού για την Κυπριακή Δημοκρατία, είναι το περιουσιακό, το εδαφικό, το ζήτημα των εποίκων, της ιθαγένειας, της ασφάλειας και των εγγυήσεων.

Τα αγκάθια

Η εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, το περιουσιακό, οι εδαφικές αναπροσαρμογές, οι εγγυήσεις, τα χρονοδιαγράμματα αποχώρησης των κατοχικών στρατευμάτων, αποτελούν αγκάθια μεταξύ της Ελληνοκυπριακής και της Τουρκοκυπριακής πλευράς. Σε ό,τι αφορά το περιουσιακό ο Ακιντζί, παρά το γεγονός ότι έχει αποδεχθεί το δικαίωμα του ιδιοκτήτη (που είναι σημαντικό για τις ελληνοκυπριακές περιουσίες στα κατεχόμενα), επιμένει όμως σε κριτήρια που στην πράξη το αποδυναμώνουν. Αιχμή του δόρατος είναι το ύψος των αποζημιώσεων που θα απαιτηθούν από την τουρκοκυπριακή πλευρά. Το περιουσιακό είναι ένα δύσκολο κεφάλαιο που αγγίζει και άλλες πτυχές του Κυπριακού.

Οι θέσεις της Αθήνας για το Κυπριακό

Η Αθήνα στη διαδικασία συζήτησης του Κυπριακού εστιάζει στις εγγυήσεις και την ασφάλεια, στις οποίες διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο καθώς είναι μία από τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις (οι άλλες δύο είναι η Τουρκία και η Μεγάλη Βρετανία).

Ο υπουργός Εξωτερικών κ. Νίκος Κοτζιάς με τον ειδικό σύμβουλο του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Μπαρθ Άιντα κατά την πρόσφατη συνάντησή τους. Πηγή: Eurokinissi/Χρήστος Μπόνης.

Σκόπελος οι εγγυήσεις

Η Ελληνοκυπριακή πλευρά απορρίπτει το σύστημα εγγυήσεων του 1960, το οποίο ήταν προσαρμοσμένο στις συνθήκες που επικρατούσαν πριν από 55 χρόνια. Ειδικότερα, η Κυπριακή Δημοκρατία, επιμένει στην κατάργηση των εγγυήσεων στηρίζοντας τα επιχειρήματά της, στο γεγονός ότι είναι μέλος της Ε.Ε και στις προβλέψεις του Κεφαλαίου 7 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.

Μία από τις λύσεις που εξετάζεται για το ζήτημα των εγγυήσεων και που έχει θέσει και ο ειδικός σύμβουλος του Γ.Γ του ΟΗΕ για το Κυπριακό, Μπαρθ Άιντα, είναι και η αναβάθμιση της ειρηνευτικής δύναμης UNFICYP στο νησί.
Η Κυπριακή και η Ελληνική πλευρά τάσσονται όχι μόνο κατά των εγγυήσεων αλλά απορρίπτουν το σενάριο, να τεθεί σε μελλοντικό δημοψήφισμα, ενδεχόμενη μεταβατική περίοδος εφαρμογής νέου συστήματος εγγυήσεων. Υπενθυμίζεται ότι το σύστημα των εγγυήσεων στη Μεγαλόνησο δεν είχε περιληφθεί ούτε στο Σχέδιο Ανάν.

Στο τραπέζι των διαβουλεύσεων έχουν πέσει άλλες δύο προτάσεις για τη δημιουργία διαδόχου συστήματος εγγυήσεων. Σύμφωνα με την πρώτη, ρόλο εγγυητριών δυνάμεων μπορούν να διαδραματίσουν τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (ΗΠΑ, Ρωσία, Βρετανία, Γαλλία, Κίνα). Με βάση τη δεύτερη πρόταση, την εγγύηση εφαρμογής της λύσης του Κυπριακού να αναλάβει η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η σκέψη να αναλάβει ρόλο εγγυήτριας δύναμης το ΝΑΤΟ φαίνεται ότι έχει εγκαταλειφθεί, αφού συνάντησε έντονες αντιδράσεις στην Κύπρο (η οποία άλλωστε δεν είναι μέλος της Boρειοατλαντικής Συμμαχίας) καθώς θα έδινε προτέρημα στην Τουρκία (που είναι μέλος της) να κινεί τα νήματα.

Σε πρώιμο στάδιο βρίσκεται η σκέψη για δημιουργία κοινής στρατιωτικής δύναμης Ελληνοκυπρίων - Τουρκοκυπρίων.

Οι τουρκοκύπριοι ζητούν τη διατήρηση των εγγυήσεων

Οι τουρκοκύπριοι παρά το γεγονός ότι παραδέχονται ότι οι εγγυήσεις, όπως ορίζονται από τη συμφωνία του 1960 είναι αναχρονιστικές, ωστόσο επιμένουν ότι πρέπει να δημιουργηθεί νέο σύστημα εγγυήσεων στο οποίο θα έχει ρόλο και η Τουρκία.

Αναστασιάδης, Ακιντζή, Άιντα. Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ/EPA

Μικρό καλάθι για το Κυπριακό

Ο Κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης, σε πρόσφατο άρθρο του στην εφημερίδα «ο Πολίτης», χαρακτήρισε το 2016 ως «έτος-κλειδί» για τις αποφάσεις, που θα καθορίσουν το μέλλον της Κύπρου. Παραδέχθηκε ότι έχει επιτελεστεί σημαντικό έργο, τόνισε ωστόσο ότι και η Τουρκία πρέπει να δώσει σαφή δείγματα γραφής.