Πώς οι αρχαίοι πολιτισμοί είχαν βρει τρόπους να δροσίζονται σε ζεστά κλίματα

Αρχαίοι Έλληνες: Θεμελιωτές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής

Τόσο ο Σωκράτης με τις οδηγίες του για το Ηλιακό Σπίτι που αναφέρονται στα απομνημονεύματα του Ξενοφώντα, όσο και ο Ιπποκράτης με το έργο του «Περί αέρων, υδάτων και τόπων», έβαλαν τις βάσεις της σύγχρονης βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής. Κύριος στόχος τους ήταν τα σπίτια να εξασφαλίζουν μια αρμονική σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον. Γενικά ο προσανατολισμός των σπιτιών στην αρχαία Ελλάδα ήταν με πρόσωπο προς το νότο, γεγονός που έδινε τη δυνατότητα στην αυλή, τα βόρεια δωμάτια και τον επάνω όροφο να εκμεταλλεύονται το μέγιστο του φυσικού φωτός το χειμώνα και να αποφεύγουν τον πολύ ήλιο το καλοκαίρι. Επίσης, στην βόρεια πλευρά του σπιτιού συνήθως φυτεύανε κάποια αειθαλή δέντρα, όπως ελιές, ώστε με το φύλλωμά τους να εμποδίζουν τον χειμωνιάτικο βόρειο άνεμο να πέσει απ' ευθείας πάνω στο σπίτι. Στην νότια πλευρά συνήθως υπήρχαν φυλλοβόλα δένδρα, που τον χειμώνα χωρίς φύλλα δεν εμπόδιζαν τον ήλιο από το να ζεστάνει το σπίτι, αλλά το καλοκαίρι προσφέρανε όλη τους την σκιά.

Η επίκουρη καθηγήτρια Αστικής Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, Adriana Zuniga-Teran, έγραψε στο LiveScience τους τρόπους με τους οποίους μερικοί ακόμη αρχαίοι λαοί προστατεύονταν από θερμά και ξηρά κλίματα.

Σουμέριοι: Χοντροί τοίχοι, στενοί δρόμοι

Οι Σουμέριοι έζησαν πριν από περίπου 6.000 χρόνια σε ζεστό και ξηρό κλίμα στο νότιο Ιράκ. Ακόμη και τότε είχαν τεχνικές διαχείρισης της ζέστης. Οι αρχαιολόγοι που μελετούν τα απομεινάρια των πόλεων της Μεσοποταμίας αναφέρουν ότι τα κτήρια των Σουμερίων χρησιμοποιούσαν χοντρούς τοίχους και μικρά παράθυρα που ελαχιστοποιούσαν την έκθεση στη θερμότητα και παράλληλα διατηρούσαν τις εσωτερικές θερμοκρασίες χαμηλές.

Οι Σουμέριοι έχτιζαν τους τοίχους και τις στέγες τους με υλικά όπως πλίθα ή λάσπη που μπορούσαν να απορροφήσουν τη θερμότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας και να την απελευθερώσουν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Κατασκεύαζαν επίσης κτήρια το ένα δίπλα στο άλλο, γεγονός που μείωνε τον αριθμό των τοίχων που βρίσκονταν σε έκθεση στην έντονη ηλιακή ακτινοβολία. Οι μικρές αυλές παρείχαν φωτισμό και αερισμό. Οι στενοί δρόμοι εξασφάλιζαν σκιά καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας και επέτρεπαν στους πεζούς να μετακινούνται άνετα στην πόλη .

Αρχαίοι Αιγύπτιοι: Δαμάζοντας τον άνεμο

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι επίσης χρησιμοποιούσαν υλικά που τους βοηθούσαν να διατηρούν χαμηλές τις θερμοκρασίες στο εσωτερικό των κτιρίων. Τα ανάκτορα ήταν φτιαγμένα από πέτρα και είχαν αυλές, τα σπίτια ήταν κατασκευασμένα από τούβλο λάσπης. Πολλοί άνθρωποι στην αρχαία Αίγυπτο επίσης υιοθετούσαν μια «νομαδική» συμπεριφορά μέσα στα κτίριά τους για να αποφεύγουν τη ζέστη: χρησιμοποιούσαν βεράντες στον τελευταίο όροφο ως χώρους ύπνου, οι οποίες ήταν πιο δροσερές τη νύχτα. Για να δροσίζουν τα κτίρια, οι Αιγύπτιοι είχαν αναπτύξει μια μοναδική τεχνολογία που ονομάζεται mulqaf: ψηλά ανοίγματα στους τοίχους που «άρπαζαν» τον άνεμο και τον διοχέτευαν προς τα κάτω για να βοηθήσουν στην ψύξη του κτηρίου.

Ο εισερχόμενος άνεμος δημιουργούσε ρεύματα που βοηθούσαν στην εκτόνωση της θερμότητας μέσω άλλων ανοιγμάτων. Η τεχνική πέρασε στη συνέχεια στη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία με τα Badgir (Ανεμοπαγίδες), η λειτουργία των οποίων περιγράφεται στο παραπάνω βίντεο.

Μουσουλμανικά χαλιφάτα: Κάθε σταγόνα βροχής μετράει

Σήμερα οι υποδομές ομβρίων υδάτων δημιουργούνται με σκοπό τη διοχέτευσή τους μακριά από την πόλη για την αποφυγή πλημμυρών, ενώ η ίδια πόλη στη συνέχεια θα πρέπει να φέρει νερό για τους κατοίκους και τους κήπους. Αντίθετα, κατά τη διάρκεια του όγδοου αιώνα, τα μουσουλμανικά χαλιφάτα στις άνυδρες περιοχές της βόρειας Αφρικής και της νότιας Ισπανίας σχεδίαζαν τα κτήρια των πόλεων με τεχνικές συλλογής ομβρίων υδάτων. Η απορροή από τις βροχοπτώσεις συγκεντρωνόταν στην οροφή των κτιρίων και κατευθυνόταν στη συνέχεια σε στέρνες. Η κλίση της στέγης και το δάπεδο της αυλής οδηγούσαν το νερό σε δεξαμενές, ώστε να χρησιμοποιηθεί για την άρδευση των κατάφυτων κήπων των αυλών τους.

Την προσέγγιση αυτή συναντάμε σήμερα στην πόλη Μεντόζα της Αργεντινής, που κατευθύνει το νερό στα δέντρα και τα φυτά των δρόμων της.

Μάγια: Μεγάλες δεξαμενές για τα όμβρια ύδατα

Η αρχαία πόλη Xochicalco και πολλές πόλεις των Μάγια στο σημερινό Μεξικό και την Κεντρική Αμερική χρησιμοποιούσαν τις πυραμίδες, τις πλατείες και τους υδραγωγούς τους για να κατευθύνουν τα όμβρια ύδατα σε μεγάλες δεξαμενές για μελλοντική χρήση. Επρόκειτο για μεγάλους ανοιχτούς χώρους με πέτρινο δάπεδο οι οποίοι περιβάλλονταν από πέτρινους τοίχους. Είδη φυτών χρησιμοποιούνταν συχνά για τον καθαρισμό του νερού.

Σήμερα επιστήμονες στην Ινδία και άλλες χώρες διερευνούν αντίστοιχους τρόπους αποθήκευσης ομβρίων υδάτων καλής ποιότητας. Η συλλογή ομβρίων υδάτων και οι πράσινες υποδομές αναγνωρίζονται πλέον ως αποτελεσματικές στρατηγικές για την αύξηση της αστικής ανθεκτικότητας.