Τα σπήλαια «προάγγελος» της κλιματικής αλλαγής

Όπως αναφέρει ο γεωλόγος και επιστημονικός σύμβουλος του Σπηλαίου των Λιμνών, Ισίδωρος Καμπόλης «τα σπήλαια φιλοξενούν τις χρονοκάψουλες του κλίματος της Γης».

«Όλοι αυτοί οι σχηματισμοί που φιλοξενούν τα σπήλαια, οι σταλακτίτες και οι σταλαγμίτες, αποτελούν πολύ καλούς καταγραφείς των κλιματικών συνθηκών που έχουν λάβει χώρα τα τελευταία χιλιάδες, εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια» σημειώνει.

«Το νερό της βροχής έχει μέσα του διαλυμένο διοξείδιο του άνθρακα και αυτό το διοξείδιο του άνθρακα του προσδίδει έναν όξινο χαρακτήρα με τον οποίο προσβάλει τον ασβεστόλιθο και δημιουργεί τις κοιλότητες και τα σπήλαια που επισκεπτόμαστε και που υπάρχουν πάρα πολλά στην Ελλάδα» αναφέρει.

«Λόγω αυτής της ιδιαιτερότητας του νερού της βροχής να διαλύει το Σπήλαιο των Λιμνών, όταν οι χημικές συνθήκες το επιτρέπουν, αυτή η σταγονορροή, αυτό το νερό της βροχής, μπορεί να δημιουργεί τα σπηλαιαποθέματα των σπηλαίων. Σπηλαιαποθέματα είναι όλες αυτές οι αποθέσεις, όλες αυτές οι μορφές που θαυμάζουμε μέσα στα σπήλαια, οι γνωστοί σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Και λόγω του ότι αυτές οι μορφές δημιουργούνται από το νερό της βροχής, υπάρχει μία σύνδεση μεταξύ αυτών των μορφών της ατμόσφαιρας και γενικότερα των κλιματικών συνθηκών που επικρατούν στην ατμόσφαιρα σε διάφορες γεωλογικές περιόδους».

Οι αλλαγές στο Σπήλαιο των Λιμνών

Ωστόσο, τα τελευταία πέντε χρόνια η κατάσταση στο Σπήλαιο έχει αλλάξει εξαιτίας των μειωμένων βροχοπτώσεων καθώς όπως τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Καμπόλης λόγω της κλιματικής αλλαγής, λόγω της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής, οι βροχοπτώσεις έχουν μειωθεί, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει μεγάλη παροχή νερού από το υπέδαφος και από την οροφή πάνω από το σπήλαιο.

«Εφόσον δεν υπάρχει μεγάλη παροχή νερού, δεν έχουμε ιδιαίτερα έντονη σταγονορροή και κατ' επέκταση δεν μπορεί η σταγονορροή να γεμίσει τις λίμνες, γιατί οι λίμνες του Σπηλαίου των Λιμνών οφείλονται στην συγκέντρωση νερού από το νερό της σταγονορροής. Οπότε βλέπουμε ότι υπάρχει μία άμεση σχετικότητα μεταξύ μειωμένων βροχοπτώσεων, μειωμένης σταγονορροής, με αποτέλεσμα πολύ χαμηλές στάθμες υδάτων στο Σπήλαιο των Λιμνών. Υπάρχουν παράπονα από τους επισκέπτες, έρχονται για να δούνε το Σπήλαιο των Λιμνών με τις φανταστικές λίμνες, αλλά τελικά κατορθώνουν να βλέπουν λίμνες με πολύ χαμηλές στάθμες. Και αυτό είναι ένα απτό αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής», σημειώνει ο κ. Καμπόλης και προσθέτει ότι στα τέλη Απριλίου συνήθως οι λίμνες του σπηλαίου είχαν φτάσει στη μέγιστη στάθμη τους.

«Δυστυχώς τα τελευταία πέντε χρόνια λόγω της διατάραξης των βροχοπτώσεων, φτάνουμε σε περίοδο μετά το χειμώνα να έχουμε πολύ μειωμένες ποσότητες νερού και κατ' επέκταση πολύ χαμηλή στάθμη υδάτων», υπογραμμίζει και συμπληρώνει ότι το Πάσχα του 2019 ήταν η τελευταία χρονιά με την υψηλότερη στάθμη νερού στο σπήλαιο.

Η μείωση της στάθμης των υδάτων όπως εξηγεί είναι θεαματική καθώς ακόμη και μέσα σε δύο χρόνια η διαφορά της στάθμης ήταν ένα μέτρο.

«Είχα μια φωτογραφία του Μαρτίου του 2022 και μια φωτογραφία που τράβηξα τέλος Φεβρουάριου του 2024, από το ίδιο σημείο, από μια συγκεκριμένη λίμνη και η διαφορά της στάθμης ήταν ένα μέτρο γιατί δεν είχαμε αρκετές βροχοπτώσεις φέτος ούτε ιδιαίτερα χιόνια με αποτέλεσμα να μην υπήρξε τροφοδοσία με σταγονοροή μέσα στο σπήλαιο για να συγκρατήσει τελικά νερό και να γεμίσουν οι λίμνες. Παρ' όλα αυτά, την τελευταία πενταετία είμαστε στις πιο χαμηλές στάθμες. Αυτό είναι ένα έντονο αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, της κλιματικής κρίσης που οφείλεται στην ανθρωπογενή δραστηριότητα είναι υπαρκτή και τη βλέπουμε στην καθημερινή μας ζωή και φαίνεται και μέσα στα σπήλαια γιατί η διάθεση σε νερό σε αποθέματα νερού είναι αρκετά μειωμένη», τονίζει.

Τι αποκαλύπτουν τα Σπήλαια για την κλιματική αλλαγή

Όπως υπογραμμίζει ο κ. Καμπόλης η παλαιοκλιματολογία, μελετά τα παλαιά κλιματικά καθεστώτα της Γης, κάτι που φανερώνει και ο ίδιος ο όρος. Αυτό όπως εξηγεί μπορεί να γίνει μελετώντας τα παλαιά κλιματικά καθεστώτα της Γης μέσα από το γεωλογικό αρχείο.

«Οι σταλαγμίτες μας δίνουν αυτή τη δυνατότητα, γιατί το νερό της βροχής που τα δημιουργεί σήμερα, το ίδιο το νερό τα έχει δημιουργήσει στην πάροδο εκατοντάδων χιλιάδων ετών. Οπότε, ανοίγοντας ένα σταλακτίτη, ένα σταλαγμίτη, και κοιτώντας το εσωτερικό του με συγκεκριμένες αναλυτικές τεχνικές, μπορούμε να διαβάσουμε το κλίμα της Γης πριν εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια», επισημαίνει.

Σύμφωνα με τον κ. Καμπόλη οι σταλακτίτες και οι σταλαγμίτες είναι κάτι σαν μικροί σκληροί δίσκοι για το κλίμα.

«Οτιδήποτε λαμβάνει χώρα στην επιφάνεια πάνω από το σπήλαιο, όλα αυτά καταγράφονται μέσα από τη σταγονορροή στους σταλακτίτες. Οπότε ένας σταλακτίτης μπορεί να σε πληροφορήσει για κλιματικά γεγονότα των τελευταίων μερικών δεκάδων έως εκατοντάδων χιλιάδων ετών».

«Τα σπήλαια καταγράφουν τις μεταβολές του κλίματος δεν επηρεάζονται είναι εκεί αγέρωχοι καταγραφείς του κλίματος, επηρεάζεται όμως ο άνθρωπος, επηρεάζεται το φυσικό σύστημα γενικότερα» σημειώνει.

«Η γη σαν φυσικό σύστημα μπορεί και προσαρμόζεται έχει μία εμπειρία αρκετών εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών όπου το κλίμα συνέχεια μεταβάλλεται και οι οργανισμοί οι έμβιοι προσαρμόζονται σε αυτές τις αργές μεταβολές σε αυτό που δεν μπορεί να προσαρμοστεί το γήινο σύστημα είναι στις απότομες μεταβολές μία απότομη μεταβολή» εξηγεί.

Τι ελπίδες υπάρχουν για την αντιμετώπιση των κλιματικών επιπτώσεων;

Αναφορικά με το αν υπάρχει χρόνος να μετριαστούν οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης ο κ. Καμπόλης επισημαίνει ότι «ακόμα υπάρχει χώρος για να αντιστραφεί εν μέρει αυτή η κατάσταση αυτή η αρνητική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το γήινο σύστημα».

«Είμαστε σε πολύ ευαίσθητο σημείο αν ξεπεράσουμε αυτόν τον 1,5 βαθμό, μπαίνουμε πια σε αχαρτογράφητα νερά και οι επιπτώσεις θα είναι πολύ αρνητικές και από εκεί και πέρα δεν θα μπορεί να υπάρξει επιστροφή και θα είναι αρνητικές όχι μόνο για τον άνθρωπο, θα είναι για το οικοσύστημα γενικότερα γιατί όταν διαταράσσεις το κλίμα ουσιαστικά διαταράσσεις τις κλιματικές συνθήκες στις οποίες έχουν προσαρμοστεί τα έμβια όντα μαζί και ο άνθρωπος οπότε όταν τα μεταλλάξεις πάρα πολύ καταστρέφεις την ισορροπία της βιολογικής δραστηριότητας και οι επιπτώσεις είναι πολύ έντονες. Παρόλα αυτά υπάρχει ακόμα χώρος για δράση και πιστεύω ότι αν αλλάξουμε λίγο την καθημερινότητά μας και τον τρόπο που δραστηριοποιούμαστε, αν χρησιμοποιήσουμε πολύ πιο έντονα τις ΑΠΕ, μειώσουμε τους ορυκτούς άνθρακες, μειώσουμε τον χρόνο μέσα στο έτος που χρησιμοποιούμε τα αυτοκίνητά μας και περπατήσουμε χρησιμοποιήσουμε τουλάχιστον τα μέσα μαζικής μεταφοράς και μειώσουμε τελικά ο καθένας μας σε προσωπικό επίπεδο το αποτύπωμά μας στην παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα τότε μπορούμε να συνεισφέρουμε πάρα πολύ και τελικά να φτάσουμε στο 2050 που είναι και στόχος της Ευρώπης να γίνει το Climate Neutrality (Κλιματική Ουδετερότητα)», υπογραμμίζει.

Τα Σπήλαια το εφαλτήριο ενημέρωσης για την κλιματική αλλαγή

Ο κ. Καμπόλης γνωρίζοντας αυτό το χαρακτηριστικό των σπηλαίων να πληροφορούν για τις μεταβολές του κλίματος αποφάσισε να αποτελέσει πρεσβευτής για το Σύμφωνο για το Κλίμα (European Climate Pact) με σκοπό να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο αναφορικά με την κλιματική αλλαγή.

«Γνωρίζοντας αυτή τη δυνατότητα, σκέφτηκα γιατί όχι να μην επικοινωνήσουμε αυτή την ιδιότητα των σπηλαίων και να μάθει και ο κόσμος τελικά γιατί τα σπήλαια και γιατί κατ' επέκταση το φυσικό περιβάλλον πρέπει να προστατεύεται και να το σεβόμαστε. Γιατί καταγράφει πάρα πολλές πληροφορίες, πολλές από αυτές δεν είμαστε σε θέση ακόμα να τις αποκρυπτογραφήσουμε, οπότε οφείλουμε να τα διαφυλάξουμε για τις επόμενες γενιές. Αλλά το σημαντικό σημείο είναι ότι υπάρχουν μέσα στα σπήλαια με τα οποία απασχολούμαι πάρα πολλά παραδείγματα κλιματικής αλλαγής. Και αυτά τα παραδείγματα κλιματικής αλλαγής μπορούν να αποτελέσουν το εφαλτήριο για να ενημερωθεί ο κόσμος, να ευαισθητοποιηθεί αναφορικά με την κλιματική αλλαγή και τελικά να κατανοήσει ότι η κλιματική αλλαγή είναι κάτι που υφίσταται, γιατί υπάρχουν και πολλοί που είναι αρνητές. Οφείλουμε να έχουμε κοινές δράσεις όλοι προκειμένου να αναιρέσουμε αυτή τη μεταβολή που ο ίδιος ο άνθρωπος έχει φέρει. Οπότε αυτή ήταν η γενεσιουργός αιτία», υπογραμμίζει.

Όπως εξηγεί μελετώντας τα σπήλαια και γνωρίζοντας ότι τα σπήλαια έχουν μία ιδιαιτερότητα να καταγράφουν κλιματικές αλλαγές του παρελθόντος, θεώρησε ότι θα ήταν ένα πολύ καλό βήμα για να μιλήσει κάποιος για την σημερινή, για την κλιματική αλλαγή.