Αυτά είναι τα έξι νησιά του Αιγαίου με την πιο «καθαρή» ατμόσφαιρα - Τι αλλάζει το χειμώνα

Ειδικότερα, η κα Κοτρίκλα μιλώντας για την έρευνα που διεξάγεται από τον Ιανουάριο του 2022 στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (Μύρινα Λήμνου, Μυτιλήνη, Χίο, Καρλόβασι Σάμου και Ρόδο) και στο κεντρικό Αιγαίο (Ερμούπολη Σύρου) επισημαίνει πως χάρη στην τοποθέτηση αισθητήρων που βρίσκονται τοποθετημένοι στις περιοχές αυτές «επιτυγχάνεται η συνεχής παρακολούθηση της ποιότητας της ατμόσφαιρας».

«Είναι πρώτη φορά που μια τέτοια έρευνα διενεργείται σε τόσο μεγάλη γεωγραφική και χρονική κλίμακα στην περιοχή» συμπληρώνει.

Τα λεπτόκοκκα αιωρούμενα σωματίδια, από τους πιο επικίνδυνους ρύπους

Η ίδια, εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους κρίθηκε αναγκαία μία τέτοια έρευνα σημειώνει:

«Τα λεπτόκοκκα αιωρούμενα σωματίδια (PM2.5) αποτελούν έναν από τους πιο επικίνδυνούς ατμοσφαιρικούς ρύπους διότι εισχωρούν βαθιά στους πνεύμονες ενώ τα μικρότερα από αυτά περνούν ακόμη και στην κυκλοφορία του αίματος».

Υπογραμμίζει δε, πως η κακή ποιότητα του αέρα έχει επιπτώσεις στη δημόσια υγεία και ιδιαίτερα στους ευάλωτους πληθυσμούς όπως οι ηλικιωμένοι, οι έχοντες προβλήματα υγείας, τα παιδιά και οι γυναίκες σε εγκυμοσύνη.

Αναλυτικά η συνέντευξη

Οι μέσες ετήσιες συγκεντρώσεις PM2.5 κυμάνθηκαν μεταξύ 7.40 μg/m³ (Σύρος) και 15.0 μg/m³ (Μυτιλήνη). Οι συγκεντρώσεις αυτές βρίσκονται κάτω από την οριακή τιμή που έχει θεσπιστεί από τις Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ποιότητα του αέρα η οποία είναι 25 μg/m³.

Εξετάζοντας την διακύμανση των ωριαίων συγκεντρώσεων στην διάρκεια του εικοσιτετράωρου διαπιστώθηκε εποχιακό μοτίβο στις θέσεις παρακολούθησης που βρίσκονται στο Βόρειο Αιγαίο (Λέσβος, Σάμος, Χίος) με τις υψηλότερες τιμές να καταγράφονται τη χειμερινή περίοδο και ιδιαίτερα τις βραδινές ώρες.

Μέσω ημιδομημένων συνεντεύξεων σε όλα τα νησιά, προέκυψε ότι στα νησιά του Βορείου Αιγαίου χρησιμοποιούνται σε αρκετό βαθμό τα καυσόξυλα ως μέσω οικιακής θέρμανσης σε σόμπες ή τζάκια.

Αυτό δεν συμβαίνει στην Ρόδο (που είναι το μεγαλύτερο αστικό κέντρο από αυτά που εξετάστηκαν) όπου οι θερμοκρασίες είναι υψηλότερες, ο χειμώνας διαρκεί λιγότερο και το μέσο θέρμανσης είναι το πετρέλαιο, τα κλιματιστικά ή και οι αντλίες θερμότητας. Εκτιμάται λοιπόν ότι οι κορυφές κατά τους χειμερινούς μήνες στα νησιά του Βορείου Αιγαίου οφείλονται στην οικιακή θέρμανση.

• Εκτιμάτε πως η έρευνα αυτή θα μπορούσε να επεκταθεί και σε άλλες περιοχές, όπου οι τιμές μπορεί να υπερβαίνουν κατά πολύ τις προβλεπόμενες;

Καταρχάς η έρευνα μας συνεχίζεται, ώστε να επιβεβαιωθούν τα ευρήματα και την φετινή χειμερινή περίοδο (2023-24). Θα επιδιώξουμε χρηματοδότηση για να διενεργήσουμε έρευνα σε εσωτερικούς χώρους ώστε να δούμε τα επίπεδα της ρύπανσης και την επίδραση πρακτικών όπως ο τρόπος θέρμανσης και ο αερισμός των χώρων.

Επιπλέον, έχουν υλοποιηθεί έρευνες από άλλα ιδρύματα και φορείς στην Αθήνα και άλλες μεγάλες πόλεις με ανάλογα ευρήματα τους χειμερινούς μήνες.

• Ποια στοιχεία της έρευνας πρέπει να λάβει υπόψιν η Πολιτεία, προκειμένου να χαράξει πολιτικές που θα κρατήσουν τις τιμές των ρύπων σε χαμηλά επίπεδα;

Λόγω της οικονομικής κρίσης και της πρόσφατης ενεργειακής κρίσης το κόστος των ξύλων είναι χαμηλότερο από το κόστος του πετρελαίου, του φυσικού αερίου ή του ηλεκτρισμού. Επιπλέον το κοινό δεν είναι ενήμερο για τους κινδύνους από τη χρήση τους. Όλοι αυτοί οι παράγοντες κάνουν τα καυσόξυλα ιδιαίτερα ελκυστικό μέσο θέρμανσης στην εποχή μας.

Η πολιτεία θα πρέπει να ενισχύσει τις καμπάνιες ενημέρωσης του κοινού, που ξεκίνησαν τα τελευταία χρόνια, για τους κινδύνους από τη ρύπανση και για την ορθή χρήση των τζακιών και σομπών.

Σε χώρες της βόρειας Ευρώπης που αντιμετωπίζεται το ίδιο πρόβλημα (πχ Δανία), εκτός από τις καμπάνιες ενημέρωσης, υλοποιούν και προγράμματα απόσυρσης των παλιών σομπών και επιδότησης για αγορά καινούριων και ενεργειακά αποδοτικότερων. Αυτό θα μπορούσε να γίνει και στην Ελλάδα.

• Σε ένα σημείο αναφέρεστε στο είδος καυσίμου, που αξιοποιούν οι κάτοικοι των διερευνώμενων περιοχών, το οποίο συμβάλλει στην αύξηση των τιμών των λεπτόκοκκων αιωρούμενων σωματιδίων. Θα προτείνατε κάποιο εναλλακτικό καύσιμο ή υπάρχουν κάποια φίλτρα ενδεχομένως που θα μπορούσαν να περιορίσουν τα σωματίδια που τελικά φτάνουν στην ατμόσφαιρα;

Οι εναλλακτικές - πλην ακριβές - λύσεις θεωρούμε ότι είναι πρακτικά ανέφικτο να υιοθετηθούν.

Στις περιπτώσεις που είναι αναγκαία η χρήση σόμπας ή τζακιού, προτείνονται ορισμένοι βασικοί κανόνες από διεθνείς και ελληνικούς οργανισμούς. Οι κανόνες αφορούν αφενός την καύσιμη ύλη και αφετέρου την μονάδα καύσης έτσι ώστε να προσεγγίζεται κατά το δυνατόν η τέλεια καύση, να αυξάνεται η ενεργειακή αποδοτικότητα και να περιορίζεται η ρύπανση.

• Για την καύσιμη ύλη:

Τα ξύλα θα πρέπει να είναι καθαρά. Απαγορεύεται αυστηρά να χρησιμοποιούμε ξύλα βαμμένα, εμποτισμένα με χημικά ή με κόλλες. Στην περίπτωση αυτή εκπέμπονται εξαιρετικά επικίνδυνες ουσίες για την υγεία.

Η υγρασία των ξύλων θα πρέπει να είναι <20%. Όταν τα ξύλα έχουν υψηλή υγρασία σημαίνει ότι έχουμε ατελή καύση, εκπέμπεται καπνιά και η απόδοση καύσης είναι χαμηλότερη (άρα και λιγότερο οικονομική). Προτείνεται να αγοράζουμε ξύλα το καλοκαίρι, να τα κόβουμε σε μικρότερα κομμάτια γιατί έτσι ξηραίνονται ευκολότερα και να τα αποθηκεύουμε σε προστατευμένο από την υγρασία χώρο. Στην αγορά πωλούνται μετρητές υγρασίας ξύλου με κόστος 20 ευρώ.

• Για τη μονάδα καύσης:

Η σόμπα ή το τζάκι θα πρέπει να είναι πιστοποιημένα. Θα πρέπει να εγκαθίστανται σωστά από πιστοποιημένο τεχνίτη.

Θα πρέπει να συντηρούνται και να καθαρίζονται (μαζί με τα μπουριά ή την καμινάδα) τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο.

Θα πρέπει να είναι κατάλληλης ισχύος για τον χώρο που θέλουμε να θερμάνουν – ούτε μεγαλύτερης ούτε μικρότερης.

Επισημαίνεται πως στην ομάδα εργασίας που διενεργεί την έρευνα, εκτός από την κα Κοτρίκλα συμμετέχουν και οι:

• Δρ Κυριακή Μαρία Φαμέλη, ερευνήτρια,
• Θεόδωρος Λίλας, Επίκουρος καθηγητής,
• Βασίλης Παπαβασιλείου, Πληροφορικός,
• Αμαλία Πολυδωροπούλου, καθηγήτρια, επιστημονικά υπεύθυνη ENIRISST.