Γιατί οι ανισορροπίες της κλιματικής κρίσης ευνοούν τις πανδημίες

Αυτό εξηγεί στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο διεθνής σύμβουλος κυβερνήσεων κρατών και πόλεων για την υγεία και τη βιωσιμότητα, πρώην διευθυντής Πολιτικής και Διακυβέρνησης για την Υγεία και την Ευεξία (Ευρωπαϊκή Περιφέρεια Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας), καθηγητής, Δρ. Άγις Δ. Τσουρός.

Όπως εξηγεί, οι κίνδυνοι από την κλιματική κρίση εμφανίζονται με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. «Τα ακραία καιρικά φαινόμενα για παράδειγμα έχουν άμεσα ή έμμεσα τρομακτικές επιπτώσεις για την υγεία, αλλά και την επίδραση στην ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε, στο νερό, την ποιότητα και την ποσότητά του, στα τρόφιμα, στην ποιότητά τους (ασφάλεια) αλλά και στην παραγωγή, στις καλλιέργειες. Μπορεί να φτάσουμε να έχουμε λιμούς σε σημεία του πλανήτη λόγω ανυδρίας, δεν θα είναι δυνατόν να υπάρχει σωστή γεωργία. Και μετά, υπάρχει το θέμα των μεταδιδόμενων νοσημάτων. Γινόμαστε όλο και πιο ευάλωτοι και μέσα σε αυτή την εξίσωση υπάρχει ο κίνδυνος μίας καινούριας πανδημίας. Ο λόγος είναι ότι καταστρέφεται η ισορροπία στο σύστημα. Δεν πρέπει λοιπόν να βλέπουμε την κλιματική κρίση μονοδιάστατα. Ο πιο σωστός τρόπος να το βλέπει κανείς είναι να εξετάζεται ταυτόχρονα η ισορροπία στο περιβάλλον, στις ανθρώπινες κοινότητες, καθώς και οι διαταραχές μέσα σε αυτό το σύστημα», σημειώνει ο Δρ Α. Τσουρός.

Σύμφωνα με τον κ. Τσουρό η απειλή της κλιματικής κρίσης πέρα από τις οικονομικοκοινωνικές διαστάσεις που λαμβάνει δημιουργεί ταυτόχρονα τεράστια ανασφάλεια και αβεβαιότητα. «Οι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια, οι άνθρωποι που μπορεί να είναι περιθωριοποιημένοι, οι κοινωνικά ευάλωτοι εκτίθενται σε πολλαπλούς κινδύνους», επισημαίνει ο κ. Τσουρός.

Τι είναι η κλιματική μετανάστευση

Την ίδια ώρα, η κλιματική μετανάστευση θα αποτελέσει αναπόφευκτα μία από τις σημαντικότερες προεκτάσεις της κλιματικής κρίσης στον πλανήτη, πυροδοτώντας αλυσιδωτές επιπτώσεις λόγω των μαζικών μετακινήσεων πληθυσμών.

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, κατά μέσο όρο 21,5 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί βίαια κάθε χρόνο από το 2008 εξαιτίας κινδύνων που σχετίζονται με τις καιρικές συνθήκες (όπως πλημμύρες, καταιγίδες, πυρκαγιές, ακραίες θερμοκρασίες). Η μεταναστευτική κρίση μοιάζει αναπόφευκτη, παρότι η κλιματική μετανάστευση δεν θα προκύψει στο άμεσο αύριο, τονίζει ο κ. Τσουρός και σημειώνει ότι τα κράτη θα πρέπει να προετοιμαστούν για τις «αλυσιδωτές καταστάσεις που θα πυροδοτηθούν».

«Η ΕΕ δεν κατάφερε να έχει μία ενιαία πολιτική στο ζήτημα των μαζικών μετακινήσεων πληθυσμών. Δεν είναι στο άμεσο αύριο, αλλά αν δεν είμαστε προνοητικοί και δεν επενδύουμε στο τι θα συμβεί μπορεί να βρεθούμε αντιμέτωποι με μεγάλες κρίσεις κοινωνικές. Χρειάζεται ετοιμότητα, πρέπει να επενδύσουμε σε αυτό όχι μόνο επί χάρτου», επισημαίνει ο κ. Τσουρός.

Όπως υπογραμμίζει, η λέξη κλειδί είναι η ανθεκτικότητα και σε αυτήν θα πρέπει τα κράτη να δώσουν ιδιαίτερη έμφαση.

«Χρειάζεται να εστιάσουμε στην αναγκαιότητα να αντιληφθούμε ότι η έννοια της προετοιμασίας έχει πολιτική στρατηγική και διάσταση. Η λέξη κλειδί είναι η ανθεκτικότητα δηλαδή πώς μπορούν οι κοινωνίες να ετοιμάζονται με σχέδια, με προσομοιώσεις, με δομές με προσωπικό με επενδύσεις, με συστήματα ανταπόκρισης σε τέτοια φαινόμενα, αλλά και με έναν πολίτη που θα είναι πολύ πιο ενεργός όχι παθητικός δέκτης μηνυμάτων, που συμμετέχει στις αποφάσεις ειδικά στο επίπεδο το τοπικό των κοινωνιών, με ικανότητες, δεξιότητες, πληροφορία. Η συμμετοχή στις αποφάσεις σημαίνει ότι αυξάνουμε το κοινωνικό κεφάλαιο και δημιουργούμε δυνατότητες κοινωνικής ενδυνάμωσης. Έτσι, μπορούμε να χτίσουμε επίπεδα ανθεκτικότητας που είναι προϋπόθεση για να μπορέσει κανείς να ζει με τέτοιες απειλές. Είναι ανάγκη να επενδύουμε στο ω μη γένοιτο», σημειώνει ο κ. Τσουρός.

Με πολυετή εμπειρία στους τομείς πολιτικές και διακυβέρνηση για την υγεία, υγιείς πόλεις, ισότητα, πρόληψη, προαγωγή υγείας και συστήματα δημοσίας υγείας ο Δρ Τσουρός χαίρει διεθνούς αναγνώρισης για το έργο του. Στη διάρκεια της 27-ετούς πορείας του στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας είχε επίσης την ευθύνη βασικών τομέων, όπως των χρόνιων νοσημάτων, των ευάλωτων πληθυσμών, της περιβαλλοντικής υγείας, και της υγείας των μεταναστών, ενώ είχε τον ηγετικό ρόλο για την ανάπτυξη του παγκόσμιου κινήματος «Υγιείς Πόλεις» και της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Υγεία και Ευεξία – Health 2020. Μελετώντας διεξοδικά τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης ο κ. Τσουρός διαπιστώνει ότι οι ανισορροπίες που προκαλούνται στο περιβάλλον εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής μπορεί να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες εκείνες ώστε να εμφανίζονται καινούριες επιδημίες και πανδημίες σε πολύ μεγαλύτερη συχνότητα.

Κλιματική κρίση και ψυχική υγεία

Η κλιματική κρίση έρχεται να επιβαρύνει την ψυχική υγεία όλων και ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων. «Η ψυχική υγεία δεν επηρεάζεται μόνο από την κλιματική αλλαγή αλλά σκεφτείτε όταν συμβαίνει μία φυσική καταστροφή τι τεράστιες συνέπειες θα έχει στην ψυχική υγεία των ανθρώπων. Είναι ένα τεράστιο άγχος, μία τεράστια απειλή για την ψυχική υγεία σε έναν κόσμο που είναι αβέβαιος, που έχει διαταραχθεί η ισορροπία του από κάθε άποψη και οικονομικά και γεωπολιτικά και από την ανισορροπία που έχουμε στο κλίμα. Ό,τι λέγαμε στην πανδημία ότι διαχειριζόμαστε το άγνωστο, ισχύει και τώρα. Εδώ έχουμε να κάνουμε με μία κατάσταση που μπορεί να είναι γενεσιουργός αιτία, να είναι η πηγή πολλών δεινών. Μέσα σε όλο αυτό, ζει κανείς με ένα μόνιμο άγχος, στρες, το eco - anxiety, που είναι το άγχος που δημιουργείται από αυτή την απειλή. Αυτές οι απειλές δεν είναι ακριβώς αόρατες αλλά έχουν κάτι το αναπάντεχο. Σε κρατάει σε μία αβέβαιη εγρήγορση ακόμα και το πώς σκέφτεσαι το αύριο και το μεθαύριο της ζωής σου», υπογραμμίζει ο κ. Τσουρός.

Σύμφωνα με τον κ. Τσουρό ο μετριασμός των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης μπορεί να επέλθει τόσο με τη δημιουργία ανθεκτικών κοινωνιών όσο και με την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για τη δημόσια υγεία που θα τους περιλαμβάνει όλους. Συντονίζοντας από το 2020 (ως πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής) την εκπόνηση Σχεδίου για τη Δημόσια Υγεία στον 21ο, μια πρωτοβουλία του Ιδρύματος Μποδοσάκη, ο κ. Τσουρός επισημαίνει ότι χρειάζεται μεγάλη επένδυση σε ένα κρατικό σύστημα δημόσιας υγείας που θα προάγει την πρόληψη, την προστασία και τη διαχείριση κρίσεων.

«Έπειτα από την κρίση της παδημίας, έπρεπε κάθε χώρα να ξανασκεφτεί, να επαναπροσδιορίσει το περιεχόμενο, την ποιότητα, την αποτελεσματικότητα του συστήματος υγείας. Αυτά τα μαθήματα που πήραμε μετατρέπονται σε πολιτική βούληση για μια δημόσια υγεία, κρατική ισχυρή διατομεακή που θα είναι βασισμένη στις αξίες των αρχών της βιωσιμότητας των Ηνωμένων Εθνών, της ισότητας, της προσβασιμότητας κι αυτά πάνε χέρι χέρι με την κλιματική κρίση. Είναι η κατάλληλη στιγμή να βάλουμε τα θεμέλια για μία δημόσια υγεία, αλλά και για συστήματα που θα μας προστατεύουν κι από πανδημίες και από άλλες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στο μέλλον», υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Τσουρός.