Δάσος Δαδιάς: Τα σπάνια είδη πουλιών και το σχέδιο αποκατάστασης της καμένης περιοχής

To Εθνικό Πάρκο Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου κατέχει ξεχωριστή γεωγραφική θέση σε διεθνές επίπεδο, καθώς βρίσκεται στο σταυροδρόμι μεταξύ Ασίας, Ευρώπης και Αφρικής και κοντά στον ανατολικότερο μεταναστευτικό διάδρομο πολλών ειδών πουλιών.

Σήμερα φιλοξενεί περισσότερα από 200 είδη πουλιών. Τα 17 από αυτά είναι αρπακτικά. Η περιοχή που επλήγη από την πυρκαγιά φιλοξενούσε ορισμένες από τις φωλιές δεκατριών από αυτά τα είδη, συμπεριλαμβανομένου του μοναδικού ζευγαριού Χρυσαετού που απαντάται στο Εθνικό Πάρκο, ωστόσο, ο πλήρης απολογισμός της καταστροφής απολογισμός θα γίνει μετά από εφαρμογή μακροχρόνιου προγράμματος παρακολούθησης, το οποίο ξεκίνησε εδώ και περίπου έναν μήνα, από τον ΟΦΥΠΕΚΑ.

Αντιπλημμυρικά έργα, σταδιακή αποκατάσταση του δάσους μέσω φυσικής διαδικασίας καθώς και ένα σχέδιο παρακολούθησης της πορείας της αυτής προκειμένου να διαπιστωθεί αν είναι απαραίτητο να γίνουν επιπλέον παρεμβάσεις μελλοντικά, είναι οι δράσεις που γίνονται σε αυτό το ιδιαίτερο μέρος, φυσικής ομορφιάς και υψηλής οικολογικής αξίας.

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη της Σύλβιας Ζακκάκ, Βιολόγου της Μονάδας Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Δέλτα Έβρου και Δαδιάς, ΟΦΥΠΕΚΑ που παραχώρησε στο Act For Earth στο CNN Greece.

Πόσα είδη πουλιών φιλοξενεί το δάσος Δαδιάς, και πως αναμένεται να έχουν επηρεαστεί από την πυρκαγιά που σημειώθηκε στο Εθνικό Πάρκο καλοκαίρι του ΄22;

Στο Εθνικό Πάρκο Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου, το οποίο υπάγεται στην χωρική αρμοδιότητα της Μονάδας Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Δέλτα Έβρου και Δαδιάς του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα περισσότερα από 200 είδη πουλιών. Τα 36 από αυτά τα είδη είναι αρπακτικά πουλιά, τα οποία προστατεύονται από την εθνική νομοθεσία και από διεθνείς συνθήκες.

Σήμερα στο Εθνικό Πάρκο φωλιάζουν 17 είδη αρπακτικών πουλιών. Η περιοχή που επλήγη από την πυρκαγιά φιλοξενούσε ορισμένες από τις φωλιές δεκατριών από αυτά τα είδη, συμπεριλαμβανομένου του μοναδικού ζευγαριού Χρυσαετού (Aquila chrysaetos) που απαντάται στο Εθνικό Πάρκο. Μετά από μία πρώτη αποτίμηση διαπιστώθηκε ότι ορισμένες θέσεις φωλιών που ήταν γνωστές από προηγούμενα έτη δεν επηρεάστηκαν από την πυρκαγιά.

Ωστόσο, δεδομένου ότι βρισκόμαστε μόλις στην αρχή της πρώτης αναπαραγωγικής περιόδου μετά από την πυρκαγιά, και τα περισσότερα μεταναστευτικά είδη δεν έχουν επιστρέψει ακόμα από το ταξίδι τους στην Αφρική, η διαδικασία αποτίμησης των επιπτώσεων είναι σε εξέλιξη. Ο πλήρης απολογισμός θα γίνει μετά από εφαρμογή μακροχρόνιου προγράμματος παρακολούθησης, το οποίο ξεκίνησε εδώ και έναν περίπου μήνα, από τον ΟΦΥΠΕΚΑ.

Για αυτό τον λόγο γίνονται περιορισμένες παρεμβάσεις στην καμένη έκταση, οι οποίες περιλαμβάνουν τόσο αντιπλημμυρικά έργα που υλοποιούνται από την Δασική Υπηρεσία, όσο και απομάκρυνση των καμένων δέντρων με υλοτομίες με ήπια μέσα, προκειμένου το έδαφος να επηρεαστεί κατά το δυνατό λιγότερο. Η άκαυτη βλάστηση αναμένεται να λειτουργήσει ως δεξαμενή σπόρων για την αναγέννηση του δάσους, ενώ θα εφαρμοστεί σχέδιο παρακολούθησης της πορείας της αποκατάστασης, προκειμένου να διαπιστωθεί αν είναι απαραίτητο να γίνουν επιπλέον παρεμβάσεις μελλοντικά.

Μιλήστε μας για την καταστροφή στη βλάστηση του δάσος Δαδιάς. Σε ποια κατάσταση βρίσκεται σήμερα και ποιο είναι το σχέδιο για την αποκατάστασή της;

Σύμφωνα με την εκτίμηση που έγινε από το Post Fire Biodiversity Recovery Hub του ΟΦΥΠΕΚΑ, με βάση την επεξεργασία δορυφορικών εικόνων πολύ υψηλής ανάλυσης (3 μέτρα), η συνολική πληγείσα περιοχή ανέρχεται σε 44.356 στρέμματα. Το 80% περίπου της έκτασης ήταν στον πυρήνα του Εθνικού Πάρκου και αφορούσε κυρίως πευκοδάσος και μικτό δάσος πεύκης-δρυός.

Η φωτιά δεν έπληξε το σύνολο της έκτασης με την ίδια ένταση. Στο 50% της καμένης έκτασης η φωτιά επεκτάθηκε με μεγάλη σφοδρότητα, καίγοντας το σύνολο σχεδόν της διαθέσιμης βλάστησης, από τον υπο - όροφο μέχρι και την κόμη των δέντρων.

Ωστόσο, στο 35% της έκτασης η πυρκαγιά διαδόθηκε κυρίως στην επιφάνεια του εδάφους, καίγοντας δασική καύσιμη ύλη σε επαφή με το έδαφος (π.χ., κατακείμενα ξηρά φύλλα και βελόνες, μικρά κλαδιά, χόρτα και χαμηλού ύψους θάμνoυς), αφήνοντας ανεπηρέαστη ή σχεδόν ανεπηρέαστη την κόμη των δέντρων, ενώ μέσα στην πληγείσα περιοχή παρέμεινε σημαντικός αριθμός διάσπαρτων άκαυτων νησίδων. Η αποκατάσταση του δάσους θα γίνει σταδιακά, σε βάθος χρόνου, μέσω της φυσικής διαδικασίας της αναγέννησης.

Για αυτό τον λόγο γίνονται περιορισμένες παρεμβάσεις στην καμένη έκταση, οι οποίες περιλαμβάνουν τόσο αντιπλημμυρικά έργα που υλοποιούνται από την Δασική Υπηρεσία, όσο και απομάκρυνση των καμένων δέντρων με υλοτομίες με ήπια μέσα, προκειμένου το έδαφος να επηρεαστεί κατά το δυνατό λιγότερο.

Η άκαυτη βλάστηση αναμένεται να λειτουργήσει ως δεξαμενή σπόρων για την αναγέννηση του δάσους, ενώ θα εφαρμοστεί σχέδιο παρακολούθησης της πορείας της αποκατάστασης, προκειμένου να διαπιστωθεί αν είναι απαραίτητο να γίνουν επιπλέον παρεμβάσεις μελλοντικά.

Πέρα από την οικολογική καταστροφή που σημειώθηκε στην ευρύτερη περιοχή μετά την πυρκαγιά, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία που κάηκε, είναι και το παρατηρητήριο των αρπακτικών πουλιών. Πώς επηρεάζει αυτό τον τουρισμό στην περιοχή; Ποιες ενέργειες γίνονται για την παράδοσή του στο κοινό;

Δυστυχώς, η επισκεψιμότητα στο Εθνικό Πάρκο μετά από την πυρκαγιά έχει μειωθεί δραματικά. Ένας από τους βασικότερους λόγους που συμβαίνει αυτό είναι η καταστροφή του εμβληματικού παρατηρητηρίου των αρπακτικών πουλιών από όπου οι επισκέπτες μπορούσαν να παρατηρήσουν γύπες να τρέφονται στον φυσικό τους χώρο. Οι διαδικασίες για την εγκατάσταση νέου παρατηρητηρίου έχουν προχωρήσει από την αρμόδια Δασική Υπηρεσία και σύμφωνα με την ενημέρωση που έχουμε, μέσα στον επόμενο μήνα αναμένεται να γίνει η δημοπράτηση του έργου προκειμένου να ξεκινήσει η κατασκευή του με χορηγία της ΔΕΗ.

Μέχρι να ολοκληρωθεί η κατασκευή του παρατηρητηρίου, οι επισκέπτες μπορούν να επισκέπτονται το ανακαινισμένο Κέντρο Ενημέρωσης στη Δαδιά για να ενημερωθούν για το Εθνικό Πάρκο και να συζητήσουν με το προσωπικό της Μονάδας Διαχείρισης Δέλτα Έβρου και Δαδιάς του ΟΦΥΠΕΚΑ, εναλλακτικές προτάσεις για περιηγήσεις σε μονοπάτια και διαδρομές που δεν επηρεάστηκαν από την πυρκαγιά. Άλλωστε στο Εθνικό Πάρκο Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου δεν είναι απαραίτητο να επισκεφθεί κάποιος το παρατηρητήριο για να δει γύπες και άλλα σπάνια αρπακτικά πουλιά να πετούν!

Ποια είναι η ιδιαιτερότητα του Εθνικού Πάρκου στο Δάσος Δαδιάς;

Το Εθνικό Πάρκο Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου κατέχει ξεχωριστή γεωγραφική θέση σε διεθνές επίπεδο, καθώς βρίσκεται στο σταυροδρόμι μεταξύ Ασίας, Ευρώπης και Αφρικής και κοντά στον ανατολικότερο μεταναστευτικό διάδρομο πολλών ειδών πουλιών.

Η εκτατική χρήση της γης από τον άνθρωπο στο βάθος των αιώνων έχει οδηγήσει στη διαμόρφωση ενός πλούσιου μωσαϊκού τοπίων με πολλές εναλλαγές. Τα διάκενα που δημιουργήθηκαν από διαταράξεις, όπως βόσκηση, υλοτομίες αλλά και μικρής έκτασης και έντασης πυρκαγιές κατά το παρελθόν, καθορίζουν την ύπαρξη και επιβίωση των περισσότερων αρπακτικών πουλιών, παρέχοντας ευκολότερη πρόσβαση στην τροφή τους. Επιπλέον, τα ιδιαίτερης αισθητικής τοπία με βραχώδεις σχηματισμούς, ρυάκια και ποτάμια, τα ενδημικά φυτά και τα σημεία γεωλογικού ενδιαφέροντος της περιοχής είναι υψηλής οικολογικής αξίας.

Πλέον αποτελεί ένα από τα λίγα καταφύγια σπάνιων αρπακτικών πουλιών σε όλη την Ευρώπη, ενώ εδώ απαντώνται ταυτόχρονα 3 από τα 4 είδη γυπών της Ευρώπης: ο Μαυρόγυπας, ο Ασπροπάρης και το Όρνιο. Ο Μαυρόγυπας διατηρεί εδώ τον μοναδικό φυσικό αναπαραγόμενο πληθυσμό του στα Βαλκάνια ενώ σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού του Ασπροπάρη στην Ελλάδα αναπαράγεται στο Εθνικό Πάρκο.

Κατά τη γνώμη σας, τι θα μπορούσαμε να κάνουμε για να αποφύγουμε μία παρόμοια καταστροφή στο μέλλον.

Η ενεργή παρουσία του ανθρώπου στα δάση κατά το παρελθόν ήταν καταλυτική για την πρόληψη μεγάλων πυρκαγιών. Δραστηριότητες όπως η κτηνοτροφία και η υλοτομία απομάκρυναν από το δάσος σημαντικό όγκο καύσιμης ύλης, με αποτέλεσμα οι πυρκαγιές να είναι λιγότερο καταστροφικές.

Για να αποφύγουμε στο μέλλον αντίστοιχες καταστροφές θα πρέπει να στοχεύσουμε στη διαχείριση του δάσους με στόχο την πρόληψη των πυρκαγιών. Η έμπρακτη υποστήριξη ήπιων παραδοσιακών δραστηριοτήτων στο δάσος, σε συνδυασμό με τις απαραίτητες μηχανικές παρεμβάσεις, αποτελούν βασικές παραμέτρους προς αυτή την κατεύθυνση.