Μωβ μέδουσες: Πώς το πιο επικίνδυνο είδος τσούχτρας της Μεσογείου βρέθηκε στις ελληνικές θάλασσες

Το φαινόμενο των μωβ μεδουσών, του πιο επικίνδυνου για τον άνθρωπο είδους τσούχτρας από όσα απαντώνται στη Μεσόγειο, φαίνεται πως έκανε για πρώτη φορά αισθητή την εμφάνισή του στη χώρα μας τον Οκτώβριο του 2020, ωστόσο η πληθυσμιακή έξαρση των μωβ μεδουσών -ή Pelagia noctiluca όπως είναι το επιστημονικό της όνομα- στο Αιγαίο θα επικρατήσει για τα επόμενα δύο, ίσως και τρία χρόνια. Ο συγκεκριμένος εφιάλτης της καλοκαιρινής περιόδου, γίνεται ακόμη πιο έντονος, εάν αναλογιστεί κάποιος πως η παρουσία του συγκεκριμένου είδους τσούχτρας αποτυπώνεται, γεωγραφικώς, σχεδόν παντού στη λεκάνη της Μεσογείου, από το απώτερο νοτιοανατολικό άκρο της έως την ακτογραμμή της Πορτογαλίας.

Αναφορικά με τους λόγους που συμβάλλουν στην εξάπλωσή τους, η παρουσία των μωβ μεδουσών αυξάνεται κατά πολύ το καλοκαίρι, καθώς ευνοούνται οι συνθήκες αναπαραγωγής τους λόγω της υψηλότερης θερμοκρασίας της θάλασσας και της μείωσης του πληθυσμού των ψαριών, που είναι κυνηγοί τους αλλά και των πληθυσμών των θαλάσσιων χελώνων.

Τα χαρακτηριστικά των μωβ μεδουσών

Η μωβ μέδουσα, ως θαλάσσιος οργανισμός, είναι ιδιαιτέρως δημοφιλής στη Μεσόγειο, καθώς αποτελεί μέρος του θαλάσσιου οικοσυστήματος της περιοχής, ως πελαγικό είδος που ζει σε τροπικά νερά. Αναφορικά με τις στοιχειώδεις ιδιότητες αυτού του παράξενου και, σίγουρα, επικίνδυνου είδους θαλάσσιας ζωής, αξίζει να αναφερθεί πως πρόκειται για έναν οργανισμό στο δεύτερο στάδιο εξέλιξής του: Αρχικά δημιουργείται ως πολύποδας, ο οποίος προσκολλάται σε στερεά στοιχεία του βυθού και αναλόγως των συνθηκών εξελίσσεται σε μέδουσα.

Αναλύοντας τα χαρακτηριστικά της, θα λέγαμε πως πρόκειται για ένα παθητικό ον, η κίνηση του οποίου εξαρτάται από τα θαλάσσια ρεύματα, επομένως, δεν τίθεται ζήτημα μόνιμης εγκατάστασής του στον ελλαδικό χώρο, ενώ συγχρόνως η τάση για συγκέντρωσή του σε μεγαλύτερα θαλάσσια βάθη, επιβεβαιώνει πως η κίνηση του ανέμου και των ρευμάτων επηρεάζει την εμφάνιση της μωβ μέδουσας στις παραλίες.

Συγκεκριμένα, η μωβ μέδουσα (Pelagia noctiluca) εντοπίζεται σε βάθη από 0 μέχρι 1600 μέτρα και έχει μέγιστο μήκος τα 12 εκατοστά σε διάμετρο, με 4 πλοκάμια τροφής και 8 πλοκάμια (νηματοκλωστές) περιμετρικά της καμπάνας, όπου αυτό το μήκος των πλοκαμιών μπορεί να φτάσει μέχρι 10 μέτρα, όταν τα απλώνουν για να τραφούν, ενώ όταν είναι νεαρές οι μέδουσες, αυτά τα πλοκάμια δεν είναι μακρύτερα από τα πλοκάμια τροφής. Οι νηματοκύστες και τα κνιδοκύτταρα από τα οποία συντίθενται περιέχουν νευροτοξικές ουσίες, αυτές ακριβώς που μπορούν να προκαλέσουν βλάβη στον ανθρώπινο οργανισμό στην περίπτωση επαφής με την επιδερμίδα.

​Σχετικά με την τροφή τους, κυρίως τρέφονται με σάλπες, διάφορα χιτωνοφόρα, πλακτονικά καρκινοειδή και αυγά ψαριών, ενώ οι μεγαλύτεροι φυσικοί θηρευτές της μέδουσας είναι η δερματοχελώνα, η καρέτα-καρέτα, ο τόνος, ο ξιφίας και το φεγγαρόψαρο. Όταν είναι νεαρή το χρώμα της είναι πορτοκαλό-καφέ και όταν ενηλικιώνεται παίρνει αυτό το έντονο πορφυρό-μωβ χρώμα.

Οι επικίνδυνες περιοχές της χώρας μας

Οι μωβ μέδουσες έχουν εξαπλωθεί στις ελληνικές θάλασσες και η εμφάνισή τους σε πολλές αποτελεί ένα ζήτημα που προβληματίζει τους λουόμενους, δημιουργώντας πρόβλημα σε αρκετές περιοχές της χώρας μας.

Ομολογουμένως, οι περισσότερες μωβ μέδουσες έχουν εντοπιστεί στον Σαρωνικό Κόλπο, επομένως, οι κάτοικοι της Αθήνας και της Αττικής πρέπει να είναι διπλά προσεκτικοί και κυρίως όσοι έχουν παιδιά. Παρότι είναι δύσκολο να τις αποφύγει κάποιος εντελώς, ο διαδραστικός χάρτης του οργανισμού «iNaturalist», που καταγράφει τα σημεία όπου εντοπίζονται, μπορεί να αποτελέσει μία «ασπίδα» προστασίας, για τους πολίτες που θέλουν να επισκεφτούν κάποια από τις συγκεκριμένες παραλίες.

Μπορείτε εδώ να βλέπετε όλες τις καταγραφές για όλα τα είδη μεδουσών

Με βάση τις καταγραφές του Ιουνίου στην πλατφόρμα του iNaturalist, βλέπουμε το μεγαλύτερο μέρος της πληθυσμιακής έξαρσης να είναι στον Αργοσαρωνικό και το Ιόνιο, από την κεντρική Ελλάδα και κάτω.

Αναφορές στα κοινωνικά δίκτυα, συγχρόνως, δίνουν αρκετά μικρότερους πληθυσμούς στη Χαλκιδική, την Κρήτη, τον Βόρειο Ευβοϊκό και τα Δωδεκάνησα για τον μήνα Ιούνιο, όπως αναφέρει το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας.

Όπως σημειώνει στην τελευταία του ενημέρωση το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας, μόνο με τη σωστή παρατήρηση των ανέμων σε καθημερινή βάση μπορούμε να έχουμε καλύτερη εικόνα, για το τι συμβαίνει στις παραλίες που μας ενδιαφέρει και πάμε για μπάνιο.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον χάρτη του «iNaturalist», μερικές από τις δημοφιλείς παραλίες της Αττικής όπου εθεάθησαν μωβ τσούχτρες μέσα στο 2022, είναι οι παρακάτω:

• Παραλία Καβούρι
• Ακτή Βουλιαγμένης
• Παραλία Γλύστρα (Λαγονήσι)
• Παραλία Νησάκι Λαυρίου
• Παραλία Κορώνης (Πόρτο Ράφτη)
• Παραλία Αυλάκι (Πόρτο Ράφτη)
• Παραλία Βραυρώνα
• Αργυρά Ακτή (Νέα Μάκρη)

Να σημειωθεί ότι και στην Πελοπόννησο έχουν παρατηρηθεί αρκετές μωβ τσούχτρες, με τις περισσότερες να εντοπίζονται κυρίως στα Ίσθμια, τα Λουτρά της Ωραίας Ελένης και την παραλία Αλμυρής.

Συμπτώματα τσιμπήματος από μωβ μέδουσα

Οι νηματοκύστες παράγουν στο ανθρώπινο δέρμα, ερύθημα, πρήξιμο, κάψιμο όπως και μερικές φορές σοβαρές δερμονεκρωτικές, καρδιο- και νευροτοξικές επιδράσεις, οι οποίες είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες σε ευαίσθητα άτομα.

Τα συμπτώματα μετά από επαφή-τσίμπημα από τη μέδουσα μπορεί να είναι: Πόνος σαν κάψιμο, πολλές φορές έντονο κοκκίνισμα του δέρματος, και σε μερικές περιπτώσεις εμφάνιση σε μέρος του δέρματος μας το αποτύπωμα της μέδουσας, ναυτία, πτώση πίεσης, ταχυκαρδία, κεφαλαλγία, εμετός, διάρροια, σπασμός των βρόγχων, δύσπνοια. Σε περίπτωση εμφάνισης συστηματικών συμπτωμάτων (σπάνια) όπως: υπόταση, βράχος φωνής, εισπνευστικός συριγμός, γενικευμένο αγγειοοίδημα - εκτεταμένο κνιδωτικό εξάνθημα, διαταραχές επιπέδου επικοινωνίας - συνείδησης, εμετός, είναι επιβεβλημένη η άμεση διακομιδή του ασθενούς στο νοσοκομείο.

Χρήσιμες συμβουλές προς τους πολίτες

Οι πολίτες καλούνται να κοιτάζουν τον καιρό και τους ανέμους πριν πάνε σε κάποια παραλία, καθώς χρειάζεται να έχει αντίθετους ανέμους με τη φορά της παραλίας. Για παράδειγμα, εάν η παραλία έχει θέα προς τον Νότο, τότε για να μειώνεται η πιθανότητα να υπάρχουν μέδουσες πρέπει οι άνεμοι να κατεβαίνουν από τον Βορρά, ώστε από τον κυματισμό που δημιουργεί να τις διώχνει μακριά από τις παραλίες. Επιπλέον, εάν σε μια παραλία υπάρχει πλαγκτόν, συνιστάται να αποφεύγουν οι πολίτες να κολυμπάνε, διότι οι μέδουσες τρέφονται με πλαγκτόν αλλά και τα κνιδοκύτταρα τους είναι μικρά, διαφανή και μπορούν να φτάσουν τα 10 μέτρα μήκος.

Σε περίπτωση έντονου προβλήματος με τις μωβ μέδουσες σε μια παραλία, τότε συνιστάται οι πολίτες να μην ρισκάρουν να κολυμπήσουν και να φροντίζουν να έχουν πάντα κάποια αντισταμινική κρέμα μαζί τους ή κάποια κορτιζονούχα αλοιφή που μπορούν να προμηθευτούν από οποιοδήποτε φαρμακείο.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί, πως για κανέναν λόγο οι πολίτες δεν πρέπει να βγάζουν τις μέδουσες έξω για να τις θάψουν στην άμμο, λόγω του ότι μεταφέρεται το πρόβλημα έξω με πιθανότητα κάποιος να πατήσει έστω και τυχαία κάποια νηματοκύστη, αλλά και γιατί σε τέτοιες μεγάλες εξάρσεις, όσες και να δουν οι πολίτες και να βγάλουν υπάρχουν και άλλες εκατοντάδες ή και χιλιάδες μέσα στη θάλασσα. Επομένως, δεν πρόκειται να λυθεί έτσι το πρόβλημα.

Οι μωβ μέδουσες θεωρούνται από τα πιο επικίνδυνα είδη μεδουσών στη Μεσόγειο. Το τσίμπημα τους είναι επώδυνο λόγω της νευροτοξίνης που έχουν, επομένως οι λουόμενοι θα πρέπει να είναι πολύ καλά ενημερωμένοι σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν σε περίπτωση τσιμπήματος. Πρόκειται, άλλωστε, για ένα ζήτημα, το οποίο θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε τουλάχιστον τα επόμενα χρόνια, επομένως η γνώση, γύρω από το πώς πρέπει να αντιμετωπίζεται ο θαλάσσιος αυτός οργανισμός, αλλά και το τι μπορούμε να κάνουμε από τη δική μας πλευρά, ώστε να μην δημιουργούνται τέτοιου είδους «παρενέργειες» στο οικοσύστημα, είναι επιβεβλημένη.