Παγκόσμια Ημέρα Νερού: Περισσότεροι από δύο δισ. άνθρωποι χωρίς πρόσβαση σε ασφαλές, πόσιμο νερό

Το φετινό μήνυμα των Ηνωμένων Εθνών είναι το εξής:

«Τα υπόγεια ύδατα είναι αόρατα, όμως οι επιπτώσεις τους είναι ορατές παντού. Εκτός ορατού πεδίου, κάτω από τα πόδια μας, τα υπόγεια ύδατα είναι ένας κρυμμένος θησαυρός που εμπλουτίζει τις ζωές μας. Σχεδόν όλη η ποσότητα υγρού πόσιμου νερού στον κόσμο, είναι υπόγειο. Καθώς η κλιματική αλλαγή χειροτερεύει, τα υπόγεια ύδατα γίνονται ολοένα και πιο κρίσιμης σημασίας. Χρειάζεται να εργαστούμε μαζί ώστε να διαχειριστούμε με βιώσιμο τρόπο αυτόν τον πολύτιμο φυσικό πόρο. Μπορεί τα υπόγεια ύδατα να είναι εκτός του ορατού μας πεδίου, δεν πρέπει να είναι όμως εκτός των υπολογισμών μας».

Η Παγκόσμια Ημέρα Νερού εορτάζεται ετησίως στις 22 Μαρτίου 2022, με σκοπό να τονίσει τη σημασία του πόσιμου νερού για την ανθρωπότητα. Καθιερώθηκε στη συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, που πραγματοποιήθηκε στο Ρίο Ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας, το 1992.

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ περισσότεροι από 2,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν σήμερα πρόσβαση σε καθαρό, πόσιμο νερό στον πλανήτη.

Τα υπόγεια ύδατα της Γης θεωρούνται συρρικνούμενος πόρος, που χρησιμοποιείται υπερβολικά από πολλές χώρες του πλανήτη. Συνήθως αντλούνται για οικιακή και βιομηχανική χρήση, όμως είναι επίσης κρίσιμης σημασίας για την υγιή λειτουργία των οικοσυστημάτων.

Στην επίσημη σελίδα του, ο ΟΗΕ αναφέρεται λεπτομερώς στην ανησυχητική τάση της υπερβολικής εξάρτησης από τα υπόγεια ύδατα λέγοντας: «Πρέπει να τα προστατεύσουμε από την υπερεκμετάλλευση - καθώς αντλούμε περισσότερο νερό από αυτό που αναπληρώνεται από τη βροχή και το χιόνι - και τη ρύπανση, που αυτή τη στιγμή είναι μεγάλο πρόβλημα, καθώς μπορεί να οδηγήσει στην εξάντληση αυτού του πόρου, με συνέπεια το επιπλέον κόστος για την επεξεργασία του και, μερικές φορές, ακόμη και την αποτροπή της χρήσης του».

Η σημασία του πόσιμου νερού

Το ακατάλληλο για πόση νερό σκοτώνει παγκοσμίως περισσότερους ανθρώπους από ό,τι οι πολεμικές συρράξεις ανά τον πλανήτη, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Μόλις λίγο περισσότεροι από τους μισούς κατοίκους της υποσαχάριας Αφρικής έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό, με τον ΟΗΕ να εκτιμά ότι σε 15 χρόνια, περίπου 48 έθνη θα αντιμετωπίζουν έλλειψη νερού.

Παρότι η Γη είναι ένας πλανήτης με πάρα πολύ μεγάλες ποσότητες νερού, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, δεν είναι πόσιμες. Το 97,5% του νερού της Γης βρίσκεται στους ωκεανούς και είναι αλμυρό. Πόσιμο είναι το υπόλοιπο 2,5%, το οποίο όμως δεν μπορεί να συλλεχθεί και να αξιοποιηθεί: Το 70% είναι παγωμένο στους παγετώνες και το υπόλοιπο 30% είναι υπόγειο. Λιγότερο από 1% του πόσιμου νερού του πλανήτη είναι διαθέσιμο στον άνθρωπο και αυτή είναι η αιτία που τον κάνει να στρέφεται στην εκμετάλλευση των υπογείων υδάτων.

Τα υπόγεια ύδατα, λοιπόν, αποτελούν τη μεγαλύτερη δεξαμενή γλυκού νερού στον κόσμο. Υπολογίζεται ότι υπόγειο είναι πάνω από το 97% των διαθέσιμων γλυκών νερών στη γη (χωρίς να υπολογίζονται οι πολικοί πάγοι). Το υπόλοιπο 3% αποτελείται κυρίως από επιφανειακά ύδατα (λίμνες, ποτάμια, υγρότοποι) και την υγρασία εδάφους.

Μέχρι σήμερα, το ενδιαφέρον για τα υπόγεια νερά αφορούσε κυρίως στην κάλυψη των αναγκών για ύδρευση (περίπου το 75% των κατοίκων της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξαρτώνται από τα υπόγεια αποθέματα για την παροχή νερού για ανθρώπινη κατανάλωση), αναγνωρίζοντας επίσης ότι είναι ένας σημαντικός φυσικός πόρος για την άντληση νερού για τη βιομηχανία (π.χ. ψυκτικό ύδωρ) και τη γεωργία (άρδευση).

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όμως, είναι πλέον σαφές, ότι τα υπόγεια ύδατα πρέπει να αντιμετωπισθούν όχι μόνο ως μια δεξαμενή, από την οποία μπορεί να αντληθεί νερό καλής ποιότητας, για διάφορες χρήσεις, αλλά και να προστατευθούν για την περιβαλλοντική αξία τους. Τα υπόγεια ύδατα διαδραματίζουν έναν ουσιαστικό ρόλο στον υδρολογικό κύκλο και είναι πολύτιμη η αξία τους ως ρυθμιστικός παράγοντας για τη διατήρηση υγρότοπων και ποταμών, ιδιαίτερα σε περιόδους ξηρασίας, γιατί εξασφαλίζουν τη μόνιμη ροή (δηλαδή το νερό που τροφοδοτεί ποταμούς καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους) των συστημάτων επιφανειακών υδάτων, πολλά από τα οποία χρησιμοποιούνται για υδροδότηση και αναψυχή.

Σε πολλούς ποταμούς της Ευρώπης, πλέον του 50% της ετήσιας ροής προέρχεται από υπόγεια ύδατα. Το καλοκαίρι που το νερό λιγοστεύει, πλέον του 90% της ροής σε μερικούς ποταμούς μπορεί να είναι υπόγειας προέλευσης. Γι’ αυτό και η υποβάθμιση της ποιότητας των υπόγειων υδάτων μπορεί να επηρεάσει άμεσα τα συνδεόμενα με αυτά υδατικά και χερσαία οικοσυστήματα.

Η Παγκόσμια Ημέρα Νερού 2022 έχει στόχο να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες σχετικά με την ανάγκη εύρεσης βιώσιμων λύσεων για τη διαχείρηση των υπόγειων υδάτων του πλανήτη και αυτό τονίζει στο μήνυμά του ο ΓΓ ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες.

Ολόκληρο το μήνυμα του Αντόνιο Γκουτέρες, Γενικού Γραμματέα ΟΗΕ για την Παγκόσμια Ημέρα Νερού 2022:

Η ζήτηση της ανθρωπότητας για νερό μεγαλώνει. Η πίεση στους υδάτινους πόρους αυξάνεται λόγω της υπερχρήσης, της ρύπανσης και της κλιματικής αλλαγής. Οι ξηρασίες και οι καύσωνες γίνονται όλο και πιο έντονοι και συχνότεροι. Η άνοδος του επιπέδου της θάλασσας οδηγεί στην διείσδυση αλμυρού νερού σε παράκτιους υδροφόρους ορίζοντες. Οι υπόγειοι υδροφορείς εξαντλούνται.

Το νερό μπορεί να αποτελέσει πηγή συγκρούσεων αλλά και συνεργασίας. Είναι σημαντικό να συνεργαστούμε για την καλύτερη διαχείριση όλων των πηγών νερού, συμπεριλαμβανομένης της παγκόσμιας παροχής υπόγειων υδάτων. Τα υπόγεια ύδατα δεν φαίνονται, αλλά δεν έχουμε την πολυτέλεια να τα ξεχνούμε. Αποθηκευμένα σε βράχους και στο έδαφος, τα υπόγεια ύδατα είναι η μεγαλύτερη πηγή ρευστού γλυκού νερού. Διατηρούν την παροχή πόσιμου νερού, τα συστήματα αποχέτευσης, την γεωργία, τη βιομηχανία και τα οικοσυστήματα. Ωστόσο, περίπου το 20 τοις εκατό των υδροφόρων οριζόντων του κόσμου είναι αντικείμενο υπερεκμετάλλευσης.

Σε πολλά μέρη, απλά δεν γνωρίζουμε πόσο από αυτόν τον πολύτιμο πόρο μπορεί να υπάρχει. Πρέπει να βελτιώσουμε την εξερεύνηση, την παρακολούθηση και την ανάλυση των υπόγειων πόρων για την προστασία και την καλύτερη διαχείρισή τους και να συμβάλουμε στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης.

Η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Νερό το επόμενο έτος παρέχει μια αποφασιστική ευκαιρία για την προώθηση της δράσης για το νερό για βιώσιμη ανάπτυξη. Στην Παγκόσμια Ημέρα Νερού, ας δεσμευτούμε να εντείνουμε τη συνεργασία μεταξύ τομέων και πέρα από τα σύνορα, ώστε να μπορέσουμε να εξισορροπήσουμε με βιώσιμο τρόπο τις ανάγκες των ανθρώπων και της φύσης και να αξιοποιήσουμε τα υπόγεια ύδατα για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές.