Γκανάτσας: Η συνεισφορά των ελληνικών δασών στη μείωση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής

O κ. Γκανάτσας τόνισε ότι όλες οι δράσεις που βελτιώνουν τη δομή και τις υπηρεσίες των δασών ή αυξάνουν την έκταση αυτών, συμβάλλουν στην απομάκρυνση μεγάλων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, αποτελώντας σημαντικά εργαλεία για τη μείωση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής.

«Στη χώρα μας επιπλέον πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στην αναγωγή και γενικότερα στην ανόρθωση των υποβαθμισμένων δασών, τα οποία καταλαμβάνουν σημαντικές εκτάσεις, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τα εκτεταμένα υποβαθμισμένα δρυοδάση και οι πρινώνες», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Ο καθηγητής του ΑΠΘ, σχολιάζοντας το βασικό πρόβλημα που πρέπει να λυθεί, υπογράμμισε πως είναι η τεκμηριωμένη εκτίμηση των ποσοτήτων άνθρακα που πραγματικά δεσμεύουν τα ελληνικά δάση και η ανάπτυξη ασφαλών μεθόδων υπολογισμού σε ετήσια βάση, για όλα τα δάση της χώρας.

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη του Πέτρου Γκανάτσα για το Act For Earth:

Η κατάλληλη διαχείριση των δασών, οι αναδασώσεις και ειδικότερα η ανόρθωση των υποβαθμισμένων δασικών οικοσυστημάτων, θα λέγατε πως αποτελούν σημαντικά εργαλεία στη μείωση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής;

Η βασική λειτουργία των δασών είναι η δέσμευση του διοξειδίου άνθρακα της ατμόσφαιρας μέσω της φωτοσύνθεσης που λαμβάνει χώρα στα φύλλα των δένδρων, και η αποθήκευση του άνθρακα με τη μορφή οργανικών ενώσεων στους ξυλώδεις ιστούς των δένδρων. Λόγω των μεγάλων διαστάσεων που μπορεί να αποκτήσουν τα δένδρα αλλά και της μεγάλης διάρκειας ζωής τους, οι ποσότητες άνθρακα που μπορεί να συσσωρευτούν είναι τεράστιες και αποθηκεύονται για ιδιαίτερα μεγάλους χρόνους. Αυτές οι ποσότητες άνθρακα απομακρύνονται (αφαιρούνται) από την ατμόσφαιρα και με αυτόν τον τρόπο προκαλείται μείωση της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας, στο οποίο αποδίδεται κατά κύριο λόγο η υπερθέρμανση του πλανήτη.

Με βάση τα παραπάνω, όλες οι δράσεις που βελτιώνουν τη δομή και τις υπηρεσίες των δασών ή αυξάνουν την έκταση αυτών όπως π.χ. η κατάλληλη διαχείριση των δασών, οι αναδασώσεις και ειδικότερα για την Ελλάδα, η ανόρθωση των υποβαθμισμένων δασικών οικοσυστημάτων συμβάλλουν στην απομάκρυνση μεγάλων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και κατ’ επέκταση αποτελούν σημαντικά εργαλεία για τη μείωση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής.

Η συνεισφορά των δασών μπορεί να αυξηθεί μέσα από την κατάλληλη διαχείριση τους. Συγκεκριμένα στην Ελλάδα, πώς εκτιμάτε ότι μπορεί να πραγματοποιηθεί η εν λόγω αύξηση;

Σε όλες τις χώρες έχει δοθεί προτεραιότητα στην αύξηση των δασών και στη βελτίωση της διαχείρισής τους. Αυτό θα πρέπει να επιδιωχθεί και στην Ελλάδα. Στη χώρα μας επιπλέον πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στην αναγωγή και γενικότερα στην ανόρθωση των υποβαθμισμένων δασών, τα οποία καταλαμβάνουν σημαντικές εκτάσεις, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τα εκτεταμένα υποβαθμισμένα δρυοδάση και οι πρινώνες. Η αναγωγή ή η ανόρθωση πραγματοποιείται με την επέκταση του χρόνου υλοτομίας των δασών (περίτροπος χρόνος), από τα 20-25 έτη που είναι συνήθως στα πρεμνοφυή δάση, στα 100-150 έτη και τις κατάλληλες δασοκομικές επεμβάσεις. Από έρευνες του Εργαστηρίου Δασοκομίας του ΑΠΘ, έχει αποδειχθεί ότι η συσσώρευση άνθρακα στις βασικές αποθήκες ενός δασικού οικοσυστήματος, αυξάνεται σημαντικά καθ’ όλη τη διάρκεια της ανόρθωσης (100 και πλέον έτη). Η αύξηση αυτή αφορά κυρίως στο ζωντανό μέρος των δένδρων, και σε ένα μικρό ποσοστό στο νεκρό ξύλο (ιστάμενο και κατακείμενο) και στη δασική φυλλάδα.

Για ποιον λόγο η τεκμηριωμένη εκτίμηση των ποσοτήτων άνθρακα που πραγματικά δεσμεύουν τα ελληνικά δάση, και η ανάπτυξη ασφαλών μεθόδων υπολογισμού σε ετήσια βάση, θα αποτελούσε τη λύση ενός βασικού προβλήματος;

Ενώ είναι γενικά αποδεκτό ότι τα δάση συμβάλλουν στη δέσμευση του άνθρακα και στη μείωση της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας, επαρκή επιστημονικά ποσοτικά δεδομένα που να τεκμηριώνουν τον πραγματικό ρυθμό δέσμευσης και αποθήκευσης δεν υπάρχουν για τη χώρα μας. Ειδικά, ο ακριβής προσδιορισμός των ποσοτήτων άνθρακα που δεσμεύονται στα διάφορα δασικά οικοσυστήματα είναι μια δύσκολη διαδικασία και σε πολλές περιπτώσεις οι μέθοδοι εκτίμησης περιέχουν μεγάλα ποσοστά αβεβαιότητας, ειδικά για την περίπτωση της χώρας μας, όπου λείπουν ακριβή δεδομένα. Έτσι ένα βασικό πρόβλημα που πρέπει να λυθεί είναι η τεκμηριωμένη εκτίμηση των ποσοτήτων άνθρακα που πραγματικά δεσμεύουν τα ελληνικά δάση, και η ανάπτυξη ασφαλών μεθόδων υπολογισμού σε ετήσια βάση, για όλα τα δάση της χώρας. Αυτό θα συνέβαλε αποτελεσματικά στην ανάπτυξη ενός ρεαλιστικού εθνικού σχεδίου αύξησης του ρυθμού δέσμευσης άνθρακα από τα ελληνικά δάση, με πολύ μικρό οικονομικό κόστος, αλλά με πολύ υψηλή συνεισφορά στη μείωση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής.

Με δεδομένο ότι οι εκτάσεις υποβαθμισμένων δασών, στις οποίες μπορεί να εφαρμοσθεί η ανόρθωση δασών,ανέρχονται σύμφωνα με την πρώτη Εθνική Απογραφή Δασών, σε 3.153.882 εκτάρια, αντιλαμβάνεται κανείς τη σημασία της ανόρθωσης των υποβαθμισμένων ελληνικών δασών. Τι αποτέλεσμα θα έχει αυτή η συστηματική προσπάθεια ανόρθωσης, σε όλα αυτά τα υποβαθμισμένα δασικά οικοσύστημα;

Από ερευνητικά δεδομένα του Εργαστηρίου Δασοκομίας του ΑΠΘ που αφορούν στη συσσώρευση άνθρακα λόγω της εφαρμογής της αναγωγής (της ανόρθωσης δηλαδή), στο Πανεπιστημιακό δάσος Ταξιάρχη σε δάση δρυός, βρέθηκε ότι η μέση ετήσια συσσώρευση άνθρακα κατά τη διάρκεια της αναγωγής μόνο στο υπέργειο τμήμα των δένδρων ανέρχεται περίπου σε δύο τόνους άνθρακα στο εκτάριο (1,97 Mg C/ha), το οποίο αντιστοιχεί στην απομάκρυνση περίπου έξι τόνων CO2 από την ατμόσφαιρα ανά εκτάριο, σε ετήσια βάση. Συνεπώς, θεωρητικά αν σε όλα τα υποβαθμισμένα δασικά οικοσυστήματα που υπάρχουν στην Ελλάδα, εφαρμοσθεί συστηματική προσπάθεια ανόρθωσης, αυτή η ενέργεια μπορεί να συνεισφέρει στην απομάκρυνση περίπου 18 εκατομμυρίων τόνων CO2 ετησίως από την ατμόσφαιρα, για τα επόμενα 100 έτη.

Εν αντιθέσει σήμερα, κάτω από την τρέχουσα διαχείριση των ελληνικών δασών, η δέσμευση CO2 υπολείπεται σημαντικά σε σχέση με τα αντίστοιχα ποσοστά των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, και περιορίζεται σε 2 εκατομμύρια περίπου τόνους (σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία των εθνικών εκθέσεων της χώρας). Συνεπώς υπάρχει η δυνατότητα για δέσμευση εξαπλάσιων ποσοτήτων άνθρακα σε ετήσια βάση, μέσω της ανόρθωσης των εκτεταμένων υποβαθμισμένων ελληνικών δασών.

Μιλώντας για το μέλλον, ποιοι είναι εκείνοι οι στόχοι που θεωρείτε ότι πρέπει να πραγματοποιηθούν σε βάθος 10-20 χρόνων, έτσι ώστε να συμβάλλουν στη μείωση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής;

Η πολιτεία και οι υπεύθυνοι φορείς πρέπει όσον το δυνατόν συντομότερα να κατανοήσουν και να επενδύσουν στη συνεισφορά των ελληνικών δασών, στη δέσμευση του άνθρακα και στη μείωση της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας, εστιάζοντας σε 5 άξονες:

1) Βελτιστοποίηση της διαχείρισης των ελληνικών δασών, με τη σύνταξη των απαραίτητων διαχειριστικών μελετών για όλα τα υψηλά δάση.

2) Διενέργεια μεγαλύτερης κλίμακας αναδασώσεων, κυρίως παραγωγικών αναδασώσεων για την επόμενη 20ετία, τουλάχιστον 50.000 στρεμμάτων το χρόνο (φυτεύοντας τουλάχιστον 5 εκ. δενδρύλλια ετησίως).

3) Ένταξη στη διαχείριση και τη σύνταξη διαχειριστικών μελετών για όλα τα μη διαχειριζόμενα υψηλά και πρεμνοφυή δάση, τα οποία δεν διαχειρίζονται αδικαιολόγητα.

4) Συστηματική και οργανωμένη χωροταξικά ανόρθωση ενός σημαντικού τμήματος των υποβαθμισμένων δασών, των πιο παραγωγικών, της τάξης των 500.000 στρεμμάτων ετησίως για την επόμενη 20ετία.

5) Αξιοποίηση στο έπακρο, με κατάλληλο σχεδιασμό υλοποίησης, του Ευρωπαϊκού μέτρου Δάσωσης γεωργικών γαιών, του οποίου η υλοποίηση καθυστερεί αδικαιολόγητα.