Ινδονησία: Η μεταφορά της πρωτεύουσας στο Βόρνεο εντείνει τους φόβους για το μέλλον των ουρακοτάγκων

Μαζί με τη γειτονική Σουμάτρα, είναι ένα από τα δύο μόνο μέρη στον κόσμο όπου ο ουρακοτάγκος ζει στη φύση.

Για δεκαετίες, η δασοκομία και η γεωργία έχουν περιορίσει το φυσικό περιβάλλον των ουρακοτάγκων, θέτοντάς τους σε μεγάλο κίνδυνο, σύμφωνα με το WWF.

Καθώς η αποψίλωση των δασών επιταχύνεται και περισσότερα είδη χάνονται και απειλούνται, τώρα ελλοχεύουν περισσότερα προβλήματα.

Σχεδόν τρία χρόνια μετά την ανακοίνωσή της, η κυβέρνηση της Ινδονησίας προχωρά με τα σχέδιά της να μεταφέρει την πρωτεύουσα του έθνους στις πυκνές αλλά λιγοστές ζούγκλες της επαρχίας Ανατολικού Καλιμαντάν, στη λοφώδη ενδοχώρα του Βόρνεο. Με την κίνηση αυτή να κατοχυρώνεται τώρα με νόμο, οι εργασίες για τη Nusantara -όπως ονομάζεται η νέα πρωτεύουσα- ενδέχεται να ξεκινήσουν φέτος, ενώ η μετεγκατάσταση θα ξεκινήσει το 2024.

Ο βιότοπος των ουρακοτάγκων συνεχίζει να συρρικνώνεται

Η κυβέρνηση οραματίζεται την «έξυπνη πόλη στο δάσος» ως κόμβο καινοτομίας.

Αλλά παράλληλα με τον ενθουσιασμό, υπάρχει επίσης βαθιά ανησυχία για το συρρικνούμενο πεδινό τροπικό δάσος και την άγρια ζωή του. Ο ΟΗΕ λέει ότι οι άνθρωποι οδηγούν τον ουρακοτάγκο στην εξαφάνιση.

Χωρίς μια «μετασχηματιστική αλλαγή» στην ανθρώπινη συμπεριφορά, το κρίσιμα απειλούμενο ζώο θα μπορούσε να εξαφανιστεί μέσα σε λίγες δεκαετίες, προειδοποιεί.

Αυτό οδήγησε σε φόβους ότι, ενώ εξασφαλίζουν ένα μέλλον για τη «βυθιζόμενη μεγαλόπολη» (την τωρινή πρωτεύουσα Τζακάρτα), οι Ινδονήσιοι αξιωματούχοι βυθίζουν το μέλλον ενός από τα πιο αξιόλογα πλάσματα του πλανήτη.

«Η κίνηση θα φέρει μεγάλο πληθυσμό, αλλά και μεγάλες απαιτήσεις για αλλαγές στη χρήση γης για τη στέγαση νέων συγκροτημάτων κατοικιών και γραφείων, ακόμη και κέντρα παραγωγής τροφίμων», λέει ο Anton Nurcahyo, αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος του ινδονησιακού μη κερδοσκοπικού ιδρύματος Borneo Orangutan Survival (BOS) και προσθέτει «Αυτό αναπόφευκτα θα δημιουργήσει τεράστιες αλλαγές στους γύρω βιότοπους».

Οι εργασίες αποκατάστασης ουρακοτάγκων του ιδρύματος ξεκίνησαν στο Ανατολικό Καλιμαντάν το 1991. Από το 2006, το καταφύγιο ουρακοτάγκων της, Samboja Lestari, -το οποίο βρίσκεται ακριβώς στην περιοχή της νέας πρωτεύουσας- φροντίζει τραυματίες και ορφανούς ουρακοτάγκους, που διασώθηκαν από τη ζούγκλα που καταστράφηκε από την υλοτομία και τις καλλιέργειες φοινικέλαιου.

Σήμερα, το προσωπικό εκεί φροντίζει περισσότερους από 120 διασωθέντες ουρακοτάγκους σε μια περιοχή διατήρησης αναγεννώμενου δάσους. Η ιδέα είναι να απελευθερωθούν ξανά σε «περιοχές ασφαλούς φυσικού οικοτόπου» εάν ανακτήσουν την υγεία τους. Τι γίνεται όμως αν τα πλούσια σε φρούτα δάση υποστούν περαιτέρω απώλειες;

«Οι γειτονικές περιοχές Sepaku και Samboja (που προορίζονται για τη Nusantara) δεν έχουν πληθυσμούς άγριων ουρακοτάγκων. Όμως το κέντρο αποκατάστασης ουρακοτάγκων βρίσκεται εδώ, σε 1.850 εκτάρια δάσους, το οποίο πρέπει να διατηρηθεί στη σημερινή του κατάσταση», λέει ο Nurcahyo.

ΜΚΟ και ντόπιοι ανησυχούν ότι μια νέα πόλη περίπου 1,5 εκατομμυρίου κατοίκων μπορεί να είναι καταστροφική για το περιβάλλον. Η έκταση της απειλής για τη σπάνια άγρια ζωή θα εξαρτηθεί από τον συνεχιζόμενο σχεδιασμό και τις έρευνες, λέει η BOS.

«Με τα μοναδικά οικοσυστήματα στο Ανατολικό Καλιμαντάν, είναι ζωτικής σημασίας να υπάρχει ένα σχέδιο μετριασμού προσαρμοσμένο σε αυτές τις συγκεκριμένες περιβαλλοντικές ανάγκες», επιμένει ο Nurcahyo και προσθέτει: «Αυτό το σχέδιο είναι ακόμη υπό ανάπτυξη. Το πρώτο βήμα θα είναι η αξιολόγηση και η χαρτογράφηση του αντίκτυπου της μετακίνησης».

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση υπόσχεται ότι το περιβάλλον θα προστατευθεί

Το Καλιμαντάν έχει ήδη δει τεράστια απώλεια οικοτόπων και τη θανάτωση 2.000-3.000 ουρακοτάγκων ετησίως από τη δεκαετία του 1970, σύμφωνα με τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN). Ο ουρακοτάγκος βρίσκεται στην κόκκινη λίστα των ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση.

Σε έναν αιώνα, οι συνολικοί πληθυσμοί έχουν σχεδόν μειωθεί στο μισό, από 230.000 σε περίπου 112.000, λέει το WWF. Ο Nurcahyo λέει ότι περίπου 57.350 ουρακοτάγκοι επιβιώνουν στο Βόρνεο, «απλωμένοι σε 42 θύλακες άγριου πληθυσμού».

Η μεγάλη ανησυχία είναι ότι οι περισσότεροι ουρακοτάγκοι στο Καλιμαντάν υπάρχουν εκτός προστατευόμενων περιοχών. Ή, όπως το θέτει το WWF, «σε δάση που τα εκμεταλλεύονται για την παραγωγή ξυλείας ή βρίσκονται σε διαδικασία μετατροπής σε γεωργία».

Οι αξιωματούχοι προσπαθούν να κατευνάσουν τους φόβους για τις επιπτώσεις που θα έχει η νέα πρωτεύουσα στο περιβάλλον.

Η κυβέρνηση της Ινδονησίας έχει δεσμευτεί ότι δεν πρόκειται να αγγιχτούν προστατευόμενα δάση στο μεγάλο έργο των 32 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Θα είναι «μια έξυπνη πόλη, με πράσινη τεχνολογία και φιλική προς το περιβάλλον», υποσχέθηκε ο πρόεδρος.

Ο κυβερνήτης του ανατολικού Καλιμαντάν, Isran Noor, δήλωσε στα μέσα ενημέρωσης ότι παραδέχεται ότι ορισμένα δέντρα θα πέσουν για να ανοίξουν χώρο για την περιοχή των 256.000 στρεμμάτων, η οποία είναι σχεδόν τέσσερις φορές το μέγεθος της Τζακάρτα.

«Φυσικά, θα υπάρξουν μερικές θυσίες, αλλά τελικά, στοχεύουμε να επιτύχουμε την αναζωογόνηση των δασών. Όταν τελειώσει θα έχει τουλάχιστον 70% ανοιχτό χώρο πρασίνου», είπε στις τοπικές εφημερίδες.

Η κακή υποδομή μαζί με τη συνεχιζόμενη δραστηριότητα υλοτόμησης ακόμη και σε φυσικά καταφύγια έχουν μέχρι στιγμής κρατήσει μακριά τον κύριο όγκο τουριστών από το νησί.

Τώρα η κυβέρνηση ανυπομονεί με αυτό το νέο κεφάλαιο να δελεάσει ξένους τουρίστες και επενδύσεις. Αλλά έχει επίσης επίγνωση της σημασίας του οικοτουρισμού και ότι οι περισσότεροι επισκέπτες θα έρθουν να δουν την άγρια ζωή.

Τα δασικά αποθέματα που περιβάλλουν τη Nusantara θα διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο στη διασφάλιση των προσπαθειών διατήρησης και της βιωσιμότητας, δήλωσε ο κυβερνήτης Noor στα μέσα ενημέρωσης.

Το ίδιο θα κάνουν και τα καταφύγια ουρακοτάγκων. «Η φύση και η αστικοποίηση θα συνυπάρχουν εδώ», είπε ο επικεφαλής της Υπηρεσίας Περιφερειακής Ανάπτυξης του Ανατολικού Καλιμαντάν στα τοπικά ΜΜΕ και σημείωσε ότι βρίσκονται σε εξέλιξη στρατηγικές περιβαλλοντικές μελέτες για να διασφαλιστεί η φροντίδα των δασών. «Το σημαντικό είναι ότι η περιοχή μας μπορεί να γίνει οικονομικός, τουριστικός και άλλος προορισμός».

Παράλληλα, καυχιέται και για τα τεράστια κέρδη που έρχονται. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι επενδύσεις στο Ανατολικό Καλιμαντάν αναμένεται να αυξηθούν κατά 34,5% και η οικονομική ανάπτυξη θα διπλασιαστεί με τη μετεγκατάσταση. Ακόμη και η ουδέτερη ζώνη γύρω από τη Nusantara θα επωφεληθεί από την κίνηση, σημείωσε.

Εν μέσω ανησυχιών ότι όλα αυτά θα έχουν κόστος, ο περιφερειακός βραχίονας της Εθνικής Υπηρεσίας Αναπτυξιακού Σχεδιασμού, φέρεται να είναι απασχολημένος με τη διαβούλευση με τις τοπικές κοινότητες σχετικά με την οικολογική διατήρηση της ζώνης της ζούγκλας. Ο χειρισμός των προστατευόμενων δασών και η πρόληψη των πλημμυρών και των δασικών πυρκαγιών συνιστούν ανησυχία. Κάποιοι ανησυχούν ότι η υλοτόμηση, η εκκαθάριση γης και οι πυρκαγιές θα επιδεινωθούν όσο θα απογειώνεται η κατασκευή.

Αχτίδες ελπίδας

Διατηρώντας μια αχτίδα ελπίδας, ο Nurcahyo δεν αποκλείει την πιθανότητα, ότι η μετατόπιση της πρωτεύουσας της Ινδονησίας στο Βόρνεο θα μπορούσε να φέρει περισσότερη προσοχή στα δεινά που υφίστανται οι ουρακοτάγκοι και να ενισχύσει τις προσπάθειες διατήρησης.

«Όλα αυτά εξαρτώνται από το σχέδιο μετριασμού και τις πιθανές οικολογικές συνέπειες της μετεγκατάστασης. Εν τω μεταξύ, θα αφοσιωθούμε ακούραστα στη διατήρηση των ουρακοτάγκων του Βόρνεο και του βιότοπού τους», καταλήγει.

Indonesia's new forest capital in Borneo heightens fears for orangutans' future