Βερόνικα Ανδρεά: Στην Ελλάδα βιώνουμε «μεγα-πυρκαγιές» που υποβαθμίζουν τα δασικά οικοσυστήματα

Την ανάγκη να δώσουμε τόση έμφαση στην πρόληψη όση δίνουμε στην καταστολή των δασικών πυρκαγιών στη χώρα μας, αναδεικνύει η κυρία Βερόνικα Ανδρεά, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Δασολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.

Παράλληλα, η ίδια επισημαίνει πως στην Ελλάδα βιώνουμε «μεγα-πυρκαγιές» που μπορεί να είναι λίγες – σχετικά – στον αριθμό, όμως είναι εκτεταμένες «με αποτέλεσμα να χάνονται σημαντικές δασικές εκτάσεις και να υποβαθμίζονται τα δασικά οικοσυστήματα», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά και τονίζει:

«Η σημερινή πολιτική βασίζεται στην καταστολή των δασικών πυρκαγιών, διαμέσου της αγοράς εναέριων μέσων, πυροσβεστικών μέσων και δασοπυροσβεστών, ενώ δεν υπάρχει αντίστοιχη προσπάθεια για την πρόληψη που αποσκοπεί στη μείωση καύσιμης ύλης».

«Η αστικοποίηση και η παρεπόμενη φυγή του ανθρώπου από την ύπαιθρο οδήγησε στην εγκατάλειψη της νομαδικής κτηνοτροφίας, με επακόλουθο να δημιουργείται συνέχεια της καύσιμης ύλης στα δασικά οικοσυστήματα και αύξηση της ποσότητάς της», αναφέρει η κ. Ανδρεά και τονίζει πως είναι σημαντικό να επιτρέψουμε στο καμένο δάσος να αναγεννηθεί με φυσικό τρόπο και όσο λιγότερες παρεμβάσεις γίνεται. Επισημαίνει τέλος, πως είναι απαραίτητη η «ενίσχυση της δασικής υπηρεσίας που θα διαθέτει το επαρκές προσωπικό και τα απαραίτητα μέσα».

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη της κ. Βερόνικας Ανδρεά στο Act for Earth του CNN Greece:

- Κ. Ανδρεά, ποια είναι η άποψή σας για την οικολογική καταστροφή από τις δασικές πυρκαγιές στη χώρα το περασμένο καλοκαίρι;

Οι δασικές πυρκαγιές είναι ένα φυσικό φαινόμενο που εμφανίζεται στα μεσογειακά οικοσυστήματα, τα οποία έχουν μηχανισμούς για να επανέρχονται μετά από μια καταστροφική πυρκαγιά μέσω της φυσικής αναγέννησης. Ωστόσο, στη χώρα μας βιώνουμε ένα φαινόμενο που χαρακτηρίζεται από σχετικά λίγες και εκτεταμένες δασικές πυρκαγιές, τις λεγόμενες «μεγα-πυρκαγιές» (“megafires”), με αποτέλεσμα να χάνονται σημαντικές δασικές εκτάσεις και να υποβαθμίζονται τα δασικά οικοσυστήματα. Παρόμοια φαινόμενα παρατηρούνται στην Πορτογαλία , τη νότια Γαλλία και την Ιταλία, και αποτελούν σημεία των καιρών μας, τα οποία καταμαρτυρούν ότι η φιλοσοφία της πλήρους καταστολής των δασικών πυρκαγιών οδηγεί σε αδιέξοδο.

- Ποια θεωρείτε εσείς πως ήταν τα αίτια που μας οδήγησαν ως εκεί και πώς θα τα αντιμετωπίσουμε ως κοινωνία;

Αν θέλουμε να εξαλείψουμε ακόμη και τις μικρές δασικές πυρκαγιές, απαιτούνται ενέργειες για την απομάκρυνση της καύσιμης ύλης. Ειδικότερα, τα μέτρα που θα οδηγήσουν σε μείωση της καύσιμης δασικής ύλης χρειάζονται σημαντική ενίσχυση. Τέτοια μπορεί να είναι η μηχανική αποψίλωση, οι ελεγχόμενες πυρκαγιές (μέθοδος που χρησιμοποιείται στις Η.Π.Α.), η βόσκηση και η δημιουργία αειφορικών αγροδασικών συστημάτων, η απομάκρυνση της νεκρής δασικής βιομάζας και η αξιοποίησή της στη δασική ενέργεια. Η σημερινή πολιτική βασίζεται στην καταστολή των δασικών πυρκαγιών, διαμέσου της αγοράς εναέριων μέσων, πυροσβεστικών μέσων και δασοπυροσβεστών, ενώ δεν υπάρχει αντίστοιχη προσπάθεια για την πρόληψη που αποσκοπεί στη μείωση καύσιμης ύλης.

Ως κοινωνία έχουμε αλλάξει και μετασχηματιστεί από αγροτική σε αστική, με συνέπεια να μειωθούν οι καλλιεργήσιμες επιφάνειες και κυρίως οι γεωργικές μη παραγωγικές (ορεινές περιοχές ). Επίσης, η αστικοποίηση και η παρεπόμενη φυγή του ανθρώπου από την ύπαιθρο οδήγησε στην εγκατάλειψη της νομαδικής κτηνοτροφίας, με επακόλουθο να δημιουργείται συνέχεια της καύσιμης ύλης στα δασικά οικοσυστήματα και αύξηση της ποσότητάς της. Στις αστικές περιοχές παρατηρείται η τάση να επιθυμούν οι πολίτες να ζήσουν και χτίσουν τις κατοικίες τους σε ένα δασικό περιβάλλον, χωρίς να κατανοούν τις ιδιαιτερότητες που υπάρχουν σε αυτό, και χωρίς να έχουν τις γνώσεις για να αντιμετωπίσουν μια δασική πυρκαγιά. Το τελευταίο μάλιστα, σε περίπτωση πυρκαγιάς, οδηγεί τις δυνάμεις κατάσβεσης να έχουν ως προτεραιότητα την προστασία της ανθρώπινης ζωής και περιουσίας και όχι να σβήσουν τη φωτιά μέσα στο δάσος (δασικές πυρκαγιές).

- Πότε, πιστεύετε, και υπό ποιες προϋποθέσεις θα μπορέσουν τα δάση που κάηκαν, ειδικά στη Βόρεια Εύβοια και στην Αττική, να αναγεννηθούν σε τέτοιο βαθμό ώστε να προσφέρουν όσα πρόσφεραν στο οικοσύστημα της κάθε περιοχής;

Δάσος θεωρείται μια έκταση που περιλαμβάνει δέντρα, είτε αυτά είναι ενός έτους είτε δέκα. Αν προστατευθούν αυτά τα οικοσυστήματα, ώστε να είναι σε θέση να παράγουν νέους σπόρους, τότε δεν δημιουργείται πρόβλημα για αυτά. Το πρόβλημα δημιουργείται όταν αυτή η έκταση καίγεται πολλές φορές σε μικρό χρονικό διάστημα και δεν έχει τη δυνατότητα να αναγεννηθεί ή, ακόμη περισσότερο, αν αυτές οι εκτάσεις μετατραπούν σε οικόπεδα και γενικότερα αν σε αυτές τις περιοχές αλλάξει η χρήση γης.

- Ποιο είναι, κατά την άποψή σας, το σημείο - «κλειδί» για την καλύτερη διαχείριση των δασών στη χώρα μας;

Η καλύτερη διαχείριση, με στόχο την προστασία των δασικών οικοσυστημάτων, αφορά στην ενίσχυση της δασικής υπηρεσίας που θα διαθέτει το επαρκές προσωπικό και τα απαραίτητα μέσα για να επιτευχθεί. Αυτή μπορεί να γίνει με την στελέχωση των δασικών υπηρεσιών, τη χρηματοδότηση έργων που θα έχουν ως στόχο την απομάκρυνση της καύσιμης ύλης, και επιπλέον με την ολοκλήρωση του κτηματολογίου.

- Ποιες πιστεύετε πως θα πρέπει να είναι οι προτεραιότητες της πολιτείας το αμέσως επόμενο διάστημα;

Προστασία των δασικών εδαφών ώστε να αναγεννηθούν φυσικά – η φύση θα κάνει αυτό που ξέρει να κάνει αιώνες τώρα. Μόνιμα αντιπλημμυρικά έργα, όπως διευθετήσεις χειμάρρων για μείωση φερτών υλικών στις κοίτες ποταμών και ρεμάτων, και έκτακτα μέτρα, όπως κορμοφράγματα στις δασικές επιφάνειες, να γίνονται μόνο όταν είναι αναγκαία.

- Θεωρείτε πως υπάρχουν στη χώρα μας περιοχές που βρίσκονται «στο κόκκινο», δάση που κινδυνεύουν άμεσα λόγω της κατάστασης στην οποία έχουν περιέλθει; Και ποια είναι αυτά, ενδεικτικά;

Τα δάση που κινδυνεύουν περισσότερο είναι αυτά που έχουν εγκαταλειφθεί στην τύχη τους. Αυτά για τα οποία δεν έχει γίνει αποτελεσματική διαχείριση με στόχο την προστασία τους. Απαιτούνται διαχειριστικές μελέτες και προληπτικές ενέργειες για τη μείωση της καύσιμης ύλης. Επομένως, τα δάση που δεν έχουν καεί τα τελευταία χρόνια είναι αυτά που κινδυνεύουν άμεσα.

- Τέλος, ποιο είναι το μήνυμά σας σχετικά με την κλιματική κρίση και το πώς επηρεάζει τα δάση στη χώρα μας;

Τα δάση είναι η ασπίδα μας για την κλιματική αλλαγή, και οι κοινωνίες που προστατεύουν τα δάση κάνουν την καλύτερη επένδυση για το μέλλον.

Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τα δάση, επιτείνει το φαινόμενο των δασικών πυρκαγιών, αλλά δεν αποτελεί το βασικό λόγο για την υποβάθμιση και την καταστροφή των δασών της χώρας μας . Θα πρέπει να ψάξουμε περισσότερο τις αιτίες σε κοινωνικά φαινόμενα, όπως επίσης και σε πολιτικές που έχουμε εφαρμόσει, όπως αυτές με τις οποίες αντιμετωπίζουμε τις δασικές πυρκαγιές, αυτές που σχετίζονται με την αλλαγή χρήσης γης (οικοπεδοποίηση), και αυτές που αφορούν στην ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα σε ορεινές περιοχές, ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που συνδέονται με το φαινόμενο της αστικοποίησης και της συνακόλουθης εγκατάλειψης της υπαίθρου.

Αν λάβουμε τα κατάλληλα μέτρα για να προστατεύσουμε τα δάση μας, ευελπιστούμε ότι στο μέλλον θα πηγαίνουμε σε αυτά για να καταφέρουμε «να ζήσουμε με σκοπό», όπως είχε γράψει ο Αμερικανός φιλόσοφος και ποιητής Henry David Thoreau.