Μποτετζάγιας: Η Γη έχει πόρους για να ανταποκριθεί στις ανάγκες μας, αλλά όχι στην απληστία μας

Ο ίδιος τονίζει πως, εφόσον η πανδημία πηγάζει από τις πιέσεις που ασκούμε στα φυσικά οικοσυστήματα, με απόρροια τις περιβαλλοντικές κρίσεις που δημιουργούνται, δεν έχουμε λόφο επιστροφής στην προ-covid εποχή: «Για 'μένα, η προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η αλλαγή», επισήμανε ο ίδιος.

Αναφορικά με το κατα πόσο είναι έτοιμοι οι Έλληνες να προχωρήσουν σε αλλαγές στην καθημερινότητά τους για την αναστροφή των συνεπειών της κλιματικής κρίσης, τόνισε ότι δεν παίζει ρόλο μόνο η ανθρώπινη θέληση αλλά και οι αντικειμενικές συνθήκες. Όπως εξηγεί ο ίδιος, για τους περισσότερους η φύση είναι πηγή πόρων, το απαραίτητο υπόβαθρο της βιολογικής μας ύπαρξης. Το πρόβλημα είναι η συνεχής και όλο και μεγαλύτερη κατανάλωση, τόνισε ο καθηγητής, υπογραμμίζοντας πως είναι αδύνατον να έχουμε συνεχή και χωρίς όρια μεγέθυνση σε ένα πλανήτη με πεπερασμένα όρια: «Χρειαζόμαστε 1.7 πλανήτες Γη κάθε χρόνο για καλυφθούν οι απαιτήσεις μας», ανέφερε χαρακτηριστικά, επισημαίνοντας πως δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια ακόμα, καθώς «η Γη έχει αρκετούς πόρους για να ανταποκριθεί στις ανάγκες μας - αλλά όχι στην απληστεία μας».

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του Ιωσήφ Μποτετζάγια στο Act for Earth:

- Κύριε Καθηγητά, ποια θα πρέπει να είναι αυτή τη στιγμή η προτεραιότητα της ανθρωπότητας για αυτό που συνηθίζουμε να αποκαλούμε «σωτηρία του περιβάλλοντος»; Έχει θεσπιστεί η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, οι 17 στόχοι του ΟΗΕ, ενώ εφαρμόζεται ήδη η Συμφωνία του Παρισιού, όμως η πανδημία φαίνεται πως ανέκοψε την προσπάθεια – τουλάχιστον προσωρινά.

Όπως σωστά αναφέρατε, η πρόσφατη πανδημία ανέκοψε πολλές φιλοπεριβαλλοντικές πρωτοβουλίες. Και όλοι προσπαθούν – και ελπίζουν- να ξαναγυρίσουμε στην προηγούμενη «κανονικότητα». Αλλά η τραγική ειρωνεία είναι ότι ακριβώς αυτή η χαμένη «κανονικότητα» μας έφερε εδώ που είμαστε- καθώς σύμφωνα με τους ειδικούς η πανδημία του COVID-19 οφείλεται στις πιέσεις που ασκούμε στα φυσικά οικοσυστήματα. Είναι αυτή η «κανονικότητα» η οποία καταναλώνει με μη βιώσιμο και ανανεώσιμο τρόπο τους φυσικούς πόρους του πλανήτη μας, έτσι ώστε να χρειαζόμαστε 1.7 πλανήτες Γη κάθε χρόνο για καλυφθούν οι απαιτήσεις μας.

Αν, λοιπόν, επιστρέψουμε (και συνεχίσουμε) στην «κανονικότητά» μας, το μόνο που θα καταφέρουμε θα είναι να σπείρουμε την επόμενη πανδημία, την επόμενη περιβαλλοντική κρίση. Συνεπώς, για μένα η προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η αλλαγή: μια αλλαγή που θα περιλαμβάνει πολιτικές οι οποίες θα λαμβάνουν υπ’ όψιν τους τα όρια και τις αντοχές του παγκόσμιου οικοσυστήματος. Πρέπει να αλλάξουμε έτσι ώστε να ζούμε με τους ‘τόκους’ που παράγει το φυσικό κεφάλαιο του πλανήτη μας -και όχι καταναλώνοντας και εξαντλώντας το ίδιο το κεφάλαιο.

- Θεωρείτε πως, από κοινωνικής άποψης, είναι έτοιμοι οι Έλληνες να προχωρήσουν σε αλλαγές στην καθημερινότητά τους, αλλά και στη νοοτροπία τους, προκειμένου να έχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα ως προς την αναστροφή των συνεπειών της κλιματικής κρίσης;

Θεωρώ πως ένα ολοένα και πιο μεγάλο ποσοστό των συμπολιτών μας είναι έτοιμο να κάνει τις απαραίτητες αλλαγές, καθώς τα τελευταία χρόνια η συνειδητοποίηση της κρισιμότητας των περιβαλλοντικών προβλημάτων έχει ενισχυθεί. Αλλά, οι αλλαγές δεν έρχονται ούτε συμβαίνουν απλά και μόνο επειδή κάποιος τις επιθυμεί ή τις εύχεται. Σημαντικό ρόλο παίζουν και οι αντικειμενικές συνθήκες που μας διευκολύνουν (ή μας δυσχεραίνουν) να πραγματοποιήσουμε αυτή την συμπεριφορά. Και αυτές τις αντικειμενικές συνθήκες τις διαμορφώνουν κυρίως οι κρατικές πολιτικές. Να δώσω ένα παράδειγμα: Έστω ότι ένα πολίτης γνωρίζει και να ευαισθητοποιημένος στο ότι χρησιμοποιώντας το ποδήλατο, αντί το αυτοκίνητο, για τις καθημερινές μετακινήσεις του συμβάλλει στην μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Όμως πόσο πιθανό είναι να χρησιμοποιήσει όντως το ποδήλατό του αν δεν υπάρχουν ποδηλατόδρομοι, αν δεν δίνεται η δυνατότητα εύκολης και μαζικής φόρτωσης των ποδηλάτων στα μέσα σταθερής τροχιάς κ.ο.κ.;

- Υπάρχει η αίσθηση ότι ως ανθρωπότητα έχουμε «καθυστερήσει» στη λήψη και στην εφαρμογή μέτρων για τον πλανήτη. Για ποιους λόγους πιστεύετε πως η επιστημονική κοινότητα δεν μπόρεσε να πείσει κυβερνήσεις αλλά και πολίτες για την ανάγκη δράσης νωρίτερα;

Δεν μπορείς να πείσεις αυτόν που δεν θέλει να πεισθεί. Υπάρχουν πολύ ισχυρά οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα τα οποία θίγονται από τα απαραίτητα μέτρα, επομένως είναι λογικό να μην δέχονται τις επιστημονικές αποδείξεις. Αυτά τα συμφέροντα έχουν επιδοθεί εδώ και χρόνια σε μια προσπάθεια υπονόμευσης των επιστημονικών δεδομένων, κυρίως διαμέσου αυτού που έχει αποκληθεί «Η Βιομηχανία Δημιουργίας Αμφιβολίας». Πολύ απλά, υποστηρίζουν ότι εφόσον δεν είμαστε 100% σίγουροι για ποιες ακριβώς θα είναι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και το πότε ακριβώς θα εμφανιστούν, τότε δεν πρέπει να ξοδέψουμε πόρους και κόπο για να την αντιμετωπίσουμε τώρα. Είναι το ίδιο με το να λέμε σε ένα καπνιστή ότι επειδή δεν μπορεί να ξέρει πότε και από τι ακριβώς θα νοσήσει, ας συνεχίσει να καπνίζει δύο πακέτα τσιγάρα την ημέρα- δεν έχει νόημα να μπει στον κόπο να περιορίσει τώρα το κάπνισμά του. Αν ακολουθήσουμε αυτή τη «λογική» τότε το κόστος που θα κληθούμε να πληρώσουμε στο μέλλον για να αντιμετωπίσουμε τις αναπόφευκτες συνέπειες, θα είναι πολλαπλάσιο από ο,τιδήποτε πληρώσουμε σήμερα για να τις αναχαιτίσουμε.

- Στο βιβλίο σας «Η ιδέα της φύσης» μιλάτε για τη φύση και τη σχέση του ανθρώπου μαζί της, κάνοντας μία ιστορική αναδρομή που ξεκινά από τις απαρχές της ανθρωπότητας. Τι είναι, τελικά, η φύση για τον άνθρωπο;

Η φύση είναι πολλά και διαφορετικά πράγματα για τον κάθε ένα από εμάς. Για τους περισσότερους, και για τα μεγαλύτερο διάστημα της σύγχρονης εποχής, η φύση ήταν απλώς μια πηγή πόρων, το απαραίτητο υπόβαθρο της βιολογικής μας ύπαρξης. Αλλά προσωπικά πιστεύω, ότι η φύση είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια αποθήκη υλικών και μας προσφέρει κάτι πολύ περισσότερο από πρώτες ύλες. Όπως έγραψε το 1901 ένας από τους πατέρες του σύγχρονου περιβαλλοντικού κινήματος, ο Αμερικανός John Muir “Χιλιάδες κουρασμένοι, με τσακισμένα νεύρα, υπερ-πολιτισμένοι άνθρωποι έχουν αρχίσει να κατανοούν ότι το να πηγαίνεις στο βουνό είναι το ίδιο με το να επιστρέφεις σπίτι. Ότι η άγρια φύση είναι μια αναγκαιότητα. Και ότι οι εθνικοί δρυμοί και οι προστατευόμενες περιοχές δεν είναι χρήσιμοι μόνο ως πηγές ξυλείας και νερού για πότισμα, αλλά ως πηγές ζωής”.

- Κλείνοντας, ποιες θεωρείτε εσείς πως θα πρέπει να είναι οι κινήσεις μας, ως κοινωνία, στο εξής, αναφορικά με το περιβάλλον;

Όλα τα σύγχρονα περιβαλλοντικά μας προβλήματα έχουν τη ρίζα τους σε ένα κοινωνικο-οικονομικό σύστημα το οποίο βασίζεται στην συνεχή και όλο μεγαλύτερη κατανάλωση. Επομένως οι όποιες αλλαγές πρέπει να στηρίζονται στην βασική, και αναπόδραστη, παραδοχή ότι είναι αδύνατον να έχουμε συνεχή και χωρίς όρια μεγέθυνση σε ένα πλανήτη με πεπερασμένα όρια. Αν κατανοήσουμε ότι η Γη μας έχει αρκετούς πόρους για να ανταποκριθεί στις ανάγκες μας- αλλά όχι αρκετούς για να καλύψει την απληστία μας- τότε υπάρχει ελπίδα και για το περιβάλλον και για το μέλλον του είδους μας.