Αναστασόπουλος: Μείωση της κατανάλωσης ενέργειας για μια κοινωνία πιο δίκαιη και ανεκτική

Ο καθηγητής τόνισε πως συγκεκριμένες εφαρμογές της κρυοβιολογίας μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση των συνεπειών της κλιματικής κρίσης.

Ο ίδιος, αναφορικά με την κατανάλωση ενέργειας, ανέφερε πως το σπουδαιότερο όλων, είναι ότι η μείωσή της θα συμβάλει στη δημιουργία μιας κοινωνίας περισσότερο δίκαιης και ανεκτικής.

Σχετικά με το μείζον ζήτημα της προστασίας του περιβάλλοντος, ο καθηγητής Βιοτεχνολογίας, δεν δίστασε να παραδεχτεί πως απέχουμε πολύ από τον στόχο μας: «Ο πολίτης που ενδιαφέρεται για την προστασία του περιβάλλοντος, είναι ένα ζωντανό κύτταρο της κοινωνίας, ιδιαίτερα δραστήριο και δημιουργικό, με ελπίδες και όνειρα, που αντιμετωπίζει με αισιοδοξία το μέλλον».

Καταλήγοντας, υπογράμμισε ότι η βιοτεχνολογία είναι ένα μεγάλο επιστημονικό πεδίο που μπορεί να προσφέρει λύσεις σε πολλά σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα, ωστόσο στην κορυφή όλων είναι η παρατηρητικότητα του σύγχρονου ανθρώπου.

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του Ηλία Αναστασόπουλου, καθηγητή Βιοτεχνολογίας στο τμήμα Περιβάλλοντος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο Act for Earth

- Ποιο είναι το αντικείμενο της κρυοβιολογίας, που αποτελεί το κύριο ερευνητικό σας ενδιαφέρον;

Αντικείμενο της κρυοβιολογίας είναι η μελέτη της συμπεριφοράς των οργανισμών σε θερμοκρασίες ψύξης (0-4^οC) ή κατάψυξης (κάτω απο 0^οC). Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους οι ζωντανοί οργανισμοί αντιμετωπίζουν τις χαμηλές θερμοκρασίες. Τα ζώα συνήθως αναζητούν κάποιο καταφύγιο, ενώ τα φυτά, όπως και διάφοροι μικροοργανισμοί που μπορεί να ζουν πάνω τους, παραδείγματος χάριν στη φυλλοσφαιρα, δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα μετακίνησης, γι' αυτό και προσπαθούν να υπερψύχωνται (supercool), να διατηρούν δηλαδή τα κυτταρικά στοιχεία τους σε ρευστή κατάσταση, όντας σε θερμοκρασίες υπό τους 0^οC. Σπανιότερα κάποιοι οργανισμοί παγώνουν σε θερμοκρασίες κοντά στους 0^οC προκειμένου να αντέξουν ακόμα χαμηλότερες θερμοκρασίες. Ένα τέτοια παράδειγμα είναι το φυτό ιπποφαές που χρησιμοποιούμε στο εργαστήριό μας σαν οργανισμό μοντέλο. Το φυτό αυτό μπορεί να αντέξει, όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία, ακόμα και σε -40^οC. Το πάγωμα όμως αυτό γίνεται ελεγχόμενα και έτσι δεν είναι καταστροφικό για τα κύτταρα.

- Πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα αποτελέσματα των επιστημονικών ερευνών στο πεδίο αυτό, προκειμένου να επιτύχουμε τον απώτερο στόχο της ανθρωπότητας, δηλαδή την αναστροφή των συνεπειών της κλιματικής κρίσης;

Δεν ξέρω αν η αναστροφή των συνεπειών της κλιματικής κρίσης είναι ο απώτερος στόχος της ανθρωπότητας. Συγκεκριμένες εφαρμογές της κρυοβιολογίας πάντως μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση των συνεπειών της κλιματικής κρίσης. Παραδείγματος χάρη στην ατμόσφαιρα κινούνται αιωρούμενα σωματίδια βιολογικής προέλευσης όπως γυρεόκοκκοι, σπόρια μυκήτων και βακτηρίων τα οποία είναι γνωστό ότι μπορούν να προκαλέσουν βροχοπτώσεις. Περιοχές του πλανήτη που αντιμετωπίζουν το φαινόμενο της λειψυδρίας μπορεί στο μέλλον, με στοχευμένες ενέργειες ανάπλασης τους, να πρασινίσουν ξανά. Δεν έχουν όλα τα φυτά, όλα τα βακτήρια ή όλοι οι μύκητες, την ίδια ικανότητα πρόκλησης βροχοπτώσεων. Κάποια φαίνεται να διαδραματίζουν έναν ιδιαίτερο ρόλο. Στο εργαστήριό μας έχουμε αναπτύξει μία τεχνολογική πλατφόρμα που βασίζεται στη θερμογραφία και μας επιτρέπει να ελέγχουμε ταυτόχρονα το πάγωμα χιλιάδων βιολογικών δειγμάτων, όπως είναι οι γυρεόκοκκοι, τα βακτήρια ή τα σπόρια μυκήτων. Χρησιμοποιώντας τη συγκεκριμένη πλατφόρμα έχουμε εντοπίσει φυτά, βακτήρια και μύκητες που σκοπεύουμε να μελετήσουμε περαιτέρω, καθώς η σημασία τους στην πρόκληση βροχοπτώσεων, όπως δείχνουν τα μέχρι στιγμής πειραματικά δεδομένα, είναι μεγάλη.

- Πιστεύετε πως η μείωση κατανάλωσης ενέργειας είναι το «κλειδί» για την επίτευξη του στόχου αυτού;

Χαίρομαι πολύ για αυτή σας την ερώτηση. Τα τελευταία χρόνια, το επιστημονικό ενδιαφέρον παγκοσμίως εστιάζεται στην αναζήτηση λύσεων για την αύξηση της παραγωγής ενέργειας. Ιδιαίτερα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχουν γίνει πολύ μεγάλα βήματα και στη χώρα μας. Όμως, τα οφέλη από τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας είναι πολλαπλά και δεν περιορίζονται στην προστασία του περιβάλλοντος. Η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας εκτός του ότι θα συμβάλει στον να αποκτήσουμε περιβαλλοντική συνείδηση, που στην Ελλάδα τουλάχιστον εξακολουθεί να αποτελεί έναν στόχο, μπορεί να μειώσει σημαντικά το περιβαλλοντικό αποτύπωμα μεγάλων βιομηχανικών μονάδων, όπως είναι η βιομηχανία παραγωγής και αποθήκευσης κατεψυγμένων τροφίμων, η εφοδιαστική αλυσίδα ψύξης, καθώς και η κρυοσυντήρηση που εφαρμόζεται σε νοσοκομειακές μονάδες και διαγνωστικά κέντρα, ένα θέμα ιδιαίτερα επίκαιρο στις μέρες μας όπου υπάρχει ανάγκη κρυοσυντήρησης ενός τεράστιου αριθμού εμβολίων. Το σπουδαιότερο ίσως όλων, είναι ότι η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας θα συμβάλει στη δημιουργία μιας κοινωνίας περισσότερο δίκαιης και ανεκτικής, αφού θα συμβάλλει στην άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και ευπροσάρμοστης, επειδή θα μπορεί με μεγαλύτερη ευχέρεια να ανταποκριθεί στις οποίες νέες συνθήκες δημιουργηθούν στο μέλλον.

- Με βάση την εμπειρία σας, τα τελευταία χρόνια έχει πράγματι συντελεστεί η απαραίτητη καθοριστική «στροφή» στη συνείδηση των πολιτών για την προστασία του περιβάλλοντος;

Ναι υπάρχει μία στροφή στη συνείδηση των πολιτών όσον αναφορά την προστασία του περιβάλλοντος, απέχουμε όμως πολύ από το στόχο μας, που δεν είναι άλλος από το να αποτελεί η προστασία του περιβάλλοντος καθημερινή μας μέριμνα. Καθοριστικό ρόλο, καλούνται να παίξουν τα σχολεία, ακόμα και οι παιδικοί ή οι βρεφικοί σταθμοί. Όσο νωρίτερα αναγνωρίσουμε αυτή μας την ανάγκη, της προστασίας του περιβάλλοντος, τόσο πιο εύκολα και αποτελεσματικά θα μπορέσουμε να την ικανοποιήσουμε, στην ενήλικη μας ζωή. Ξέρετε, ο πολίτης που ενδιαφέρεται για την προστασία του περιβάλλοντος, είναι ένα ζωντανό κύτταρο της κοινωνίας, ιδιαίτερα δραστήριο και δημιουργικό, με ελπίδες και όνειρα, που αντιμετωπίζει με αισιοδοξία το μέλλον.

- Η βιοτεχνολογία «έχει» τις «απαντήσεις» στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα γενικότερα; Από την εφαρμογή της στην Ιατρική μέχρι τη σωτηρία του πλανήτη;

Η βιοτεχνολογία είναι ένα μεγάλο επιστημονικό πεδίο που μπορεί να προσφέρει λύσεις σε πολλά σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα. Αρκεί ο σύγχρονος άνθρωπος να μην χάσει την ικανότητά του να παρατηρεί και να αναλύει τα δεδομένα των παρατηρήσεων του. Στο δικό μας εργαστήριο προσπαθούμε να μιμηθούμε τη φύση, ως προς τον τρόπο με τον οποίο παγώνουμε κάποια υλικά, όπως ο υδροξυαπατίτης, που χρησιμοποιείται στην αναγέννηση ιστών (tissue engineering). Σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο του Αννόβερο (Clusters of Excellence), έχουμε αναπτύξει μία τεχνική δημιουργίας ικριωμάτων (scaffolds) που θα μας επιτρέψει στο μέλλον να καταψύχουμε μοσχεύματα ώστε να είναι άμεσα διαθέσιμα σε συμβατούς ασθενείς. Εκτός από τις εφαρμογές στην ιατρική, η βιοτεχνολογία και η κρυοβιολογία μπορούν να βοηθήσουν και σε διάφορα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, όπως είναι η αποθήκευση ενέργειας. Στο συγκεκριμένο ερευνητικό πεδίο βρισκόμαστε ακόμα σε πολύ πρώιμο στάδιο έρευνας και ανάπτυξης. Ελπίζω σύντομα κάποιες τουλάχιστον από τις παραπάνω εφαρμογές να συμβάλουν στην βελτίωση της καθημερινότητάς μας.