Ρ. Τρίγκου: Η Ελλάδα έχει προνομιακή θέση και σημαντική ευθύνη για την επιβίωση των άγριων πουλιών

Πρόκειται για μία περιβαλλοντική μη κερδοσκοπική οργάνωση, η οποία έχει ως απώτερο στόχο την προστασία των άγριων πουλιών και των βιοτόπων τους στην Ελλάδα, όπως εξηγεί στο Act for Earth του CNN Greece η Ρούλα Τρίγκου, συντονίστρια Ενημέρωσης Δράσεων Διατήρησης της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, θεωρώντας τα πουλιά βασικά μέλη της ελληνικής φύσης, καθώς η κατάστασή τους είναι ο καθρέφτης της κατάστασης που βρίσκεται η φύση, με ανάλογες επιπτώσεις και στη δική μας ζωή.

Η κ. Τρίγκου αναλύει τους άξονες της δράσης της Ελληνικής ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ Εταιρείας, αλλά και την κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα, αναφορικά με την ορνιθοπανίδα, υπογραμμίζοντας πως «η χώρα μας έχει προνομιακή θέση αλλά και σημαντική ευθύνη για την επιβίωση εκατοντάδων ειδών άγριων πουλιών», ενώ μεταξύ άλλων μιλάει και για τις πιο απειλούμενες ομάδες πουλιών.

Κάνοντας μία πρόβλεψη για το μέλλον, η κ. Τρίγκου εξέφρασε την αισιοδοξία της, παρά τα πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα πουλιά και η φύση σήμερα, επισημαίνοντας την σημασία του ότι «τα παιδιά είναι πιο ενημερωμένα και αναλαμβάνουν περισσότερο τα ίδια δράση για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας».

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη της συντονίστριας Ενημέρωσης Δράσεων Διατήρησης της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, κυρίας Ρ. Τρίγκου, στο Act for Earth του CNN Greece:

- Εξηγήστε μας το αντικείμενο της Ορνιθολογικής Εταιρείας, παρακαλώ. Ποιοι είναι οι άξονες γύρω από τους οποίους εξελίσσονται οι δράσεις της;

Η Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία είναι περιβαλλοντική μη κερδοσκοπική οργάνωση με αντικείμενο την προστασία των άγριων πουλιών και των βιοτόπων τους στην Ελλάδα. Από το 1982, εργαζόμαστε ώστε να διασφαλίσουμε ένα βιώσιμο περιβάλλον τόσο για τα πουλιά, όσο και για τον άνθρωπο μέσα από καταγραφές, έρευνα και μελέτη, αλλά και δράσεις για την ανάδειξη, διαχείριση και προστασία προστατευόμενων περιοχών.

Ένας ακόμα άξονας γύρω από τον οποίο αναπτύσσεται το έργο της ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ αφορά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών σε θέματα που αφορούν το φυσικό περιβάλλον και τα άγρια πουλιά, μέσω εκστρατειών ενημέρωσης και προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Εξίσου σημαντική πτυχή της δράσης μας αποτελούν οι παρεμβάσεις σε περιπτώσεις παραβάσεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των διεθνών συμβάσεων για την προστασία των άγριων πουλιών και των βιοτόπων τους, όπως και η διατύπωση και προώθηση θέσεων για κρίσιμα περιβαλλοντικά ζητήματα στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς, ως εθνικός εταίρος της BirdLife International, της μεγαλύτερης παγκόσμιας ομοσπονδίας για την προστασία των πουλιών και των βιοτόπων τους με εταίρους σε πάνω από 100 χώρες.

- Ποια είναι η κατάσταση της ορνιθοπανίδας στην Ελλάδα σήμερα; Ποια πουλιά θεωρούνται προστατευόμενα είδη και πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε ως πολίτες;

Στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων, με μια καταπληκτική ποικιλομορφία στο φυσικό περιβάλλον (ακτές, βουνά, δάση, λιβάδια, θίνες), η χώρα μας έχει προνομιακή θέση αλλά και σημαντική ευθύνη για την επιβίωση εκατοντάδων ειδών άγριων πουλιών.

Βάσει της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τα Πουλιά, κάθε είδος πουλιού που διαβιεί εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να προστατεύεται από παράνομη θανάτωση, παγίδευση ή κάθε είδους όχληση. Η Οδηγία προστατεύει επίσης τους οικότοπους που είναι απαραίτητοι για τη διαβίωση, αναπαραγωγή και επιβίωση των άγριων πουλιών, καθώς και τις φωλιές και τα αβγά τους από καταστροφή ή παράνομη αφαίρεση. Πέραν του γενικού αυτού πλαισίου, υπάρχουν είδη που, σύμφωνα με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια, οι πληθυσμοί τους μειώνονται με ανησυχητικούς ρυθμούς ή βρίσκονται ήδη στο χείλος της εξαφάνισης και συνεπώς απαιτείται άμεσα λήψη κατάλληλων μέτρων για τη διατήρηση ή τη διάσωσή τους.

Στη χώρα μας έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα 446 είδη πουλιών, τα 62 από τα οποία είναι απειλούμενα, ανήκουν δηλαδή σε κάποια από τις κατηγορίες κινδύνου του Κόκκινου Βιβλίου των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Οι πιο απειλούμενες ομάδες είναι τα αρπακτικά πουλιά (ιδιαίτερα τα πτωματοφάγα) και τα θαλασσοπούλια, ενώ σημαντικό πρόβλημα αντιμετωπίζουν πλέον αγροτικά είδη πουλιών εξαιτίας της αλλαγές στις χρήσης γης και στην εντατικοποίηση της γεωργίας.

Το πιο απειλούμενο είδος πουλιού της Ελλάδας είναι ο, παγκοσμίως απειλούμενος με εξαφάνιση, γύπας Ασπροπάρης που πλέον αριθμεί μόλις 4 ζευγάρια στη χώρα. Σε κρίσιμη κατάσταση βρίσκονται και τα υπόλοιπα είδη γύπα της χώρας (Όρνιο, Μαυρόγυπας, Γυπαετός) εξαιτίας κυρίως της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων (φόλες).

Άλλα απειλούμενα είδη είναι η Νανόχηνα, το Κιρκινέζι, ο Αιγαιόγλαρος, ο Θαλασσαετός, ο Χρυσαετός κ.ά., ενώ στις κατηγορίες κινδύνου βρίσκονται και είδη πουλιών που μέχρι πρότινος ήταν κοινά όπως ο Λευκός Πελαργός, αλλά και είδη που πλέον είναι παγκοσμίως απειλούμενα με εξαφάνιση όπως το Τρυγόνι.

Τα πουλιά αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους δείκτες της ποιότητας του φυσικού περιβάλλοντος και η κατάσταση διατήρησής τους αντικατοπτρίζει την κατάσταση που βρίσκεται η φύση, με ανάλογες επιπτώσεις και στη δική μας ζωή. Ένα καλύτερο αύριο για τα πουλιά και τη φύση είναι ένα καλύτερο αύριο και για εμάς τους ίδιους. Κατά συνέπεια, είτε αγαπάμε τα πουλιά είτε όχι, οφείλουμε να διεκδικούμε καλύτερες συνθήκες διαβίωσης γι’ αυτά αλλά και να τα υπερασπιζόμαστε απέναντι στις πολλές, και δυστυχώς ανεξέλεγκτες, απειλές με τις οποίες έρχονται καθημερινά αντιμέτωπα στη χώρα μας. Κρίσιμες απειλές για τα άγρια πουλιά στην Ελλάδα αποτελούν η απώλεια των βιοτόπων τους, η παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων, η λανθασμένη χωροθέτηση Αιολικών Σταθμών και η λαθροθηρία.

- Από τι κινδυνεύουν τα πουλιά στην Ελλάδα; Τι μπορούμε να κάνουμε για να τα διευκολύνουμε;

Οι κυριότεροι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν τα άγρια πουλιά, σχετίζονται, όπως θα περίμενε κανείς, με ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Από τη ρύπανση, την εντατικοποίηση της γεωργίας και την επέκταση των πόλεων που «καταπίνουν» και τα τελευταία κομμάτια άγριας φύσης ως τη λανθασμένη χωροθέτηση Αιολικών Σταθμών εντός -έως σήμερα- ανέγγιχτων και προστατευόμενων περιοχών, τα οικοσυστήματα που είναι απαραίτητα για την επιβίωση των πουλιών εξαφανίζονται ή υποβαθμίζονται με μη αναστρέψιμους τρόπους.

Σε αυτά πρέπει να προστεθεί το έγκλημα κατά των άγριων πουλιών που, παρά τις διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας μας, συνεχίζει να είναι σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτο έως σήμερα. Η Ελλάδα, μάλιστα, θεωρείται διεθνώς ως μαύρη τρύπα (blackspot) σε ό,τι έχει να κάνει με τη λαθροθηρία άγριων πουλιών. Κάθε χρόνο, δεκάδες χιλιάδες πουλιά θανατώνονται και παγιδεύονται παράνομα ή πωλούνται σε παράνομες αγορές σε κλουβιά.

Είναι χαρακτηριστικό πως ενώ το Τρυγόνι αποτελεί πλέον παγκοσμίως απειλούμενο είδος (με τους πληθυσμούς του να σημειώνουν μείωση της τάξης του 70% παγκοσμίως), κάθε Άνοιξη στα Ιόνια νησιά εξακολουθούν να υποδέχονται τα αποδυναμωμένα Τρυγόνια με πυροβολισμούς, ενώ ταξιδεύουν προς τους τόπους αναπαραγωγής τους, στο όνομα μιας απαρχαιωμένης «παράδοσης» (απαγορευμένη εδώ και δεκαετίες).

Κρίσιμη απειλή για τα αρπακτικά πουλιά, ιδιαίτερα αυτά που τρέφονται με ψοφίμια είναι τα δηλητηριασμένα δολώματα. Εξαιτίας της παράνομης αυτής πρακτικής, που δυστυχώς εξακολουθεί να αποτελεί «συνήθεια» στην ελληνική ύπαιθρο, δεκάδες είδη απειλούνται πλέον με εξαφάνιση, ακόμα κι αν δεν αποτελούν το είδος-στόχο της φόλας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι γύπες, που πλέον όλοι βρίσκονται σε υψηλές κατηγορίες κινδύνου, όπως ο Ασπροπάρης.

- Ποιο είναι το πιο σπάνιο πτηνό που εντοπίσατε ποτέ και σε τι κατάσταση βρισκόταν;

Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα 446 είδη πουλιών, μέρος των οποίων ανήκει σε σπάνια για τη χώρα μας είδη, κατά βάσει παραπλανημένοι επισκέπτες που βρέθηκαν εκτός του φυσιολογικού εύρους εξάπλωσής τους εξαιτίας καιρικών συνθηκών ή άλλων αιτιών (μπορείτε να δείτε τον πιο πρόσφατο κατάλογο σπάνιων ειδών εδώ). Πρόσφατα, την άνοιξη που μας πέρασε, είχαμε αρκετές αξιοσημείωτες καταγραφές – εμφανίσεις φτερωτών μεταναστών, όπως ο Ερημοτσιροβάκος (𝘚𝘺𝘭𝘷𝘪𝘢 𝘯𝘢𝘯𝘢) που αποτελεί πρώτη καταγραφή για τη χώρα μας.

- Υπάρχει κάποια περιοχή της Ελλάδας που λειτουργεί ως πρότυπο ως προς τον σεβασμό στα πτηνά;

Αν και υπάρχουν αρκετές περιοχές στη χώρα μας όπου πλέον γίνεται αξιόλογη προσπάθεια σε ό,τι αφορά την προστασία των άγριων πουλιών, αλλά και την ανάδειξή τους, μία περιοχή που ξεχωρίζουμε είναι η λίμνη Κερκίνη, γιατί αποτελεί έναν συνδυασμό βιοτόπων σε καλή κατάσταση (ρηχά νερά, καλαμιώνες, λίμνη, παρόχθιο δάσος κ.ά.), στοχευμένων προσπαθειών εξάλειψης απειλών όπως η λαθροθηρία, συνύπαρξης με τα άγρια πουλιά και ανάδειξης του ορνιθοτουρισμού προς όφελος των ίδιων των πουλιών αλλά και της τοπικής κοινωνίας. Οι μακρόχρονες και επίμονες προσπάθειες του τοπικού Φορέα Διαχείρισης έχουν ευοδώσει και αν μη τη άλλο η λίμνη Κερκίνη είναι μια περιοχή διεθνούς ακτινοβολίας για τη χώρα μας.

Ξεχωριστά μέρη είναι επίσης η περιοχή του Δάσους Δαδιάς, το βασίλειο των αρπακτικών πουλιών για τη χώρα μας, η Πρέσπα, η λίμνη της Καστοριάς κ.ά.

- Η Ορνιθολογική Εταιρεία δραστηριοποιείται στο Πάρκο Τρίτση εδώ και πολλά χρόνια. Ποιες είναι οι δράσεις σας εκεί και ποια συμπεράσματα έχετε εξαγάγει από την καταγραφή της συμπεριφοράς των πουλιών;

Η ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ δραστηριοποιείται στο Περιβαλλοντικό Πάρκο «Αντώνη Τρίτση» από το 2005. Αντιλαμβανόμενη από την πρώτη στιγμή τη σημασία αυτού του μεγάλου ενδο-αστικού οικοσυστήματος, έδωσε προτεραιότητα στην ανάδειξη της αξίας του και στην ενημέρωση του πολίτη. Στα Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και στις κεντρικές εκδηλώσεις της ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ στο Πάρκο –που υλοποιούνται καθ’ όλο το έτος- έχουν συμμετάσχει μέχρι σήμερα περισσότερα από 120.000 παιδιά και ενήλικες.

Έχει επίσης συντονίσει εκατοντάδες εθελοντικές δράσεις σε συνεργασία με πολλούς φορείς (πρόσκοποι, εταιρίες, σύλλογοι, σχολεία, φοιτητές εξωτερικού – εσωτερικού κ.ά.) για εργασίες συντήρησης του Πάρκου (βαψίματα, ποτίσματα, συντήρηση ξύλινων κατασκευών, καθαρισμοί λίμνης, κοπή καλαμώνων κ.ά) ενώ, μέσω προγραμμάτων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης έχει συμβάλλει στην αξιοποίηση και βελτίωση υποδομών του Πάρκου (δημιουργία και τοποθέτηση πινακίδων ερμηνείας περιβάλλοντος για τα οικοσυστήματα του Πάρκου, λειτουργία βρυσών για παιδιά, ανακαίνιση με λειτουργία φωτοβολταϊκών και συντήρηση -μέχρι την πρόσφατη παράδοσή του στον Φορέα του Πάρκου- του οικίσματος «Το σπίτι του Δάσους»).

Σημαντικό είναι και το επιστημονικό της έργο όπως η επιστημονική υποστήριξη για την ασφαλή απομάκρυνση υδρόβιων ζώων κατά τη διαδικασία αποξήρανσης της λίμνης Ασωπιάδας (το καλοκαίρι του 2020) αλλά και η συστηματική παρακολούθηση και καταγραφή της ορνιθοπανίδας του Πάρκου ήδη από τη δεκαετία του ’90. Επιπλέον, η ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ έχει προχωρήσει σε δράσεις ήπιας παρέμβασης για την ενίσχυση της βιοποικιλότητας (ξύλινες τεχνητές φωλιές για τα πουλιά, ταΐστρες).

Το Πάρκο αποτελεί ένα σημαντικό ημι-φυσικό οικοσύστημα για τα πουλιά σε ένα ασφυκτικά περιορισμένο σε αδόμητους-πράσινους χώρους αστικό τοπίο ενώ έχει κατά καιρούς «φιλοξενήσει» πάνω από 200 είδη πουλιών. Αποτελεί ένα φιλικό μέρος για τα πουλιά της πόλης, ενώ πολύ συχνά έχουν πραγματοποιηθεί εκεί απελευθερώσεις μικρόπουλων αλλά και υδρόβιων, περαστικών κατά τη μετανάστευση, πουλιών όπως Μικροτσικνιάδων.

- Πιστεύετε πως η νοοτροπία των πολιτών έχει αλλάξει σε σχέση με την ανάγκη προστασίας του κλίματος και της βιοποικιλότητας, τα τελευταία χρόνια;

Το επίπεδο ενημέρωσης του ευρύ κοινού έχει βελτιωθεί σημαντικά και πλέον, χάρη στα ηλεκτρονικά μέσα -ιδιαίτερα τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης- η διάχυση της πληροφορίας είναι ταχύτερη και ευκολότερη. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, η δημιουργία πλήθους κινημάτων πολιτών που προασπίζονται φυσικούς βιότοπους και αναλαμβάνουν δράση για τη διάσωσή τους αποτελεί μια πολύ θετική και αισιόδοξη για το μέλλον εξέλιξη.

Ιδιαίτερα όσον αφορά τη νέα γενιά, πιστεύουμε ότι τα παιδιά είναι πιο ενημερωμένα και αναλαμβάνουν περισσότερο τα ίδια δράση για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας, γι’ αυτό και παρά τα πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα πουλιά και η φύση σήμερα, παραμένουμε αισιόδοξοι για το μέλλον.