Ν. Μιχαλόπουλος: Η «καμπάνα» για το κλίμα χτυπάει όσο πιο δυνατά γίνεται

Έως και δραματικές ενδέχεται να είναι οι επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή στο τέλος του αιώνα, προειδοποιεί ο διευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, καθηγητής Νικόλαος Μιχαλόπουλος. Στη συνέντευξή του για το Act for Earth του CNN Greece, ο καθηγητής επισημαίνει χαρακτηριστικά πως ένας συνδυασμός φαινομένων γύρω από το κλίμα του πλανήτη αυτή τη στιγμή, «κάνουν την ‘καμπάνα’ να χτυπάει όσο πιο δυνατά γίνεται»!

«Εδώ και ένα μεγάλο διάστημα έχουμε μπει για τα καλά στην εποχή της κλιματικής κρίσης. Ουσιαστικά από τη Βιομηχανική Επανάσταση και μετά, από την αρχή του 19^ου και πολύ πιο έντονα από τη δεκαετία του 1960 και μετά, βλέπουμε μια αύξηση της θερμοκρασίας της Γης, η οποία σε παγκόσμιο επίπεδο πλησιάζει τον 1 βαθμό Κελσίου, είναι στους 0,8 βαθμούς Κελσίου. Αυτή είναι μία μέση εικόνα, γιατί υπάρχουν περιοχές οι οποίες θερμαίνονται πολύ πιο γρήγορα από τον μέσο όρο. Μία περιοχή που υπερθερμαίνεται περίπου 3 φορές πιο γρήγορα είναι η Αρκτική, όπου έχουμε πολύ μεγάλη αύξηση της θερμοκρασίας», εξηγεί ο καθηγητής.

«Η δεύτερη περιοχή στην οποία έχουμε αύξηση θερμοκρασίας πολύ μεγαλύτερη από τον μέσο όρο, είναι η περιοχή της Μεσογείου, όπου η θερμοκρασία αυξάνεται δύο φορές ταχύτερα, σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο. Είμαστε δηλαδή τώρα στον 1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από τις θερμοκρασίες που είχαμε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα».

Η «καμπάνα» για το κλίμα χτυπάει όσο πιο δυνατά γίνεται

Όπως τονίζει ο κύριος Μιχαλόπουλος, δεν είναι «μόνο» η αύξηση της θερμοκρασίας το ζήτημα της κλιματικής κρίσης, καθώς όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, αυτή «παρασύρει» και μια σειρά άλλων φαινομένων. Αναλυτικά, ο καθηγητής περιέγραψε στο Act for Earth διάφορες παραμέτρους που επηρεάζουν τη συνολική εικόνα, πέρα από την αύξηση της θερμοκρασίας, που οφείλεται στο φαινόμενο του θερμοκηπίου:

- Επιτάχυνση στο λιώσιμο πάγων, το οποίο έχει σαν αποτέλεσμα να ανεβαίνει η στάθμη της θάλασσας.

- Μείωση βροχόπτωσης, περίπου στο 10%.

- Αύξηση της συχνότητας εμφάνισης των ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως είναι οι πλημμύρες κά

- Επιμήκυνση της καλοκαιρινής περιόδου, η οποία πλέον ξεκινάει από τον Μάιο και διαρκεί έως τέλος Σεπτεμβρίου, αυτό έχει σαν αποτέλεσμα και μία επιμήκυνση της περιόδου όπου έχουμε πυρκαγιές.

- Αύξηση της συχνότητας εμφάνισης καυσώνων, θερμών ημερών, η οποία πάλι, από το 1970 και μετά έχει διπλασιαστεί ή και τριπλασιαστεί σε σχέση με την αρχή του προηγούμενου αιώνα.

Ειδικά για τη μείωση της βροχόπτωσης, ο κύριος Μιχαλόπουλος επισημαίνει πως μπορεί μεν το ποσοστό να είναι στο 10% και να μην είναι πολύ υψηλό, όμως «ειδικά όσον αφορά περιοχές της Μεσογείου όπου ήδη το νερό είναι πολύτιμο αγαθό, όπως συμβαίνει στην Κρήτη και την Ανατολική Πελοπόννησο, ακόμα και μια τέτοια πολύ μικρή μείωση της βροχόπτωσης είναι πάρα πολύ σημαντική».

«Άρα υπάρχουν μία σειρά από φαινόμενα, τα οποία ουσιαστικά κάνουν μία ‘καμπάνα’ να χτυπάει όσο πιο δυνατά γίνεται!», επισημαίνει χαρακτηριστικά.

Η «ειδική» περίπτωση της Μεσογείου

Η Μεσόγειος Θάλασσα είναι μία από τις περιοχές του πλανήτη όπου ήδη οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης είναι σημαντικές. Το γεγονός πως καταγράφεται αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5°C, την ώρα που ο μέσος όρος στον πλανήτη είναι στο 0,8°C, σημαίνει πως στην ευρύτερη περιοχή μας η θερμοκρασία αυξάνεται με διπλάσια ταχύτητα. Ποιος είναι ο λόγος που συμβαίνει αυτό; «Υπάρχουν πολλές εξηγήσεις, καταρχάς ένα πολύ μεγάλο μέρος όσων βλέπουμε στη Μεσόγειο έχει να κάνει επιπλέον και με τη ρύπανση. Είναι μια κλειστή θάλασσα, μια πολύ μεγάλη λίμνη, γιατί τα ανοίγματά της είναι εξαιρετικά μικρά, ουσιαστικά την ονομάζουμε ημίκλειστη λεκάνη και άρα λοιπόν οποιεσδήποτε μεταβολές γίνονται είναι πολύ πιο έντονες. Το δεύτερον είναι ότι είναι ένα σταυροδρόμι αέριας ρύπανσης από όλες τις ηπείρους, και από την Ασία και από την Αμερική και από τη Βόρεια Ευρώπη και συναντιέται ακριβώς πάνω από την περιοχή μας», δηλώνει ο κύριος Μιχαλόπουλος.

«Business as usual» ή δράση εδώ και τώρα

Το τι θα συμβεί στο μέλλον εξαιτίας της κλιματικής κρίσης που βρίσκεται σε εξέλιξη είναι ένας συνδυασμός πάρα πολλών παραγόντων και μεταβλητών, ενώ τα ενδεχόμενα σενάρια είναι πραγματικά, αμέτρητα. Εν τούτοις, οι επιστήμονες μελετούν αδιάκοπα όλες τις πιθανότητες, από τις ακραία κακές μέχρι τις εξίσου ακραία «καλές».

«Υπάρχουν διάφορες εκτιμήσεις. Εάν πάρουμε το κακό σενάριο, ‘business as usual’, ουσιαστικά περιμένουμε δραματικές επιπτώσεις στο τέλος του αιώνα. Δηλαδή περιμένουμε συνολικά στον πλανήτη μία αύξηση θερμοκρασίας έως 5 βαθμούς, μια τεράστια αύξηση. Αυτό είναι το κακό σενάριο, στο οποίο δεν παίρνουμε μέτρα και θεωρούμε ότι τα περί κλιματικής αλλαγής είναι κάποιοι τρελοί επιστήμονες, που θέλουν να φοβίσουν τον κόσμο».

Μια τέτοια αύξηση, εξηγεί ο καθηγητής, πρέπει να την αναλογιστούμε σε σχέση με την τελευταία εποχή των παγετώνων που έζησε ο πλανήτης: «Σε παγκόσμιο επίπεδο, αυτό που χώριζε μία εποχή των παγετώνων από μία περίοδο σαν κι αυτή που διανύουμε τώρα ή καλύτερα όπως αυτή στις αρχές του 19^ου αιώνα, πριν τη Βιομηχανική Επανάσταση, ήταν 7-8 βαθμοί Κελσίου, άρα καταλαβαίνετε ότι σε μία εποχή με αύξηση 5 βαθμούς Κελσίου, το λιώσιμο των πάγων θα γίνεται με πάρα πολύ μεγαλύτερο βαθμό, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα ξεπεράσει και το μισό μέτρο και θα πάει στο ένα μέτρο – υπάρχουν πάρα πολλά σενάρια για παράκτιες περιοχές σε όλο τον κόσμο που θα κινδυνεύσουν να εξαφανιστούν. Και ναι μεν περιοχές πιο πλούσιες θα μπορούν να κάνουν κάτι – η Ολλανδία, πχ, αντιμετωπίζει το πρόβλημα παρότι είναι κάτω από το επίπεδο της θάλασσας με τα φράγματά της. Αλλά χώρες όπως είναι το Μπαγκλαντές, χώρες της Αφρικής, είναι αδύνατον να το αντιμετωπίσουν».

Θερμαϊκός, Αμβρακικός και τα νησιά «κινδυνεύουν» από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας

Το σενάριο αύξησης της θερμοκρασίας κατά 5°C στον πλανήτη είναι το πλέον δυσοίωνο, όμως, όπως εξηγεί ο κύριος Μιχαλόπουλος, ειδικά για τη χώρα μας αυτό μπορεί να γίνει πραγματικότητα ακόμα και παρά τη λήψη μέτρων:

«Στο Εθνικό Αστεροσκοπείο, στο οποίο έχω την τιμή να είμαι Διευθυντής Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ), υπάρχουν ομάδες που ασχολούνται με διάφορα σενάρια. Κάποια από τα σενάρια αυτά και τα οποία είναι ‘μέτρια’ σενάρια και όχι το ‘κακό’, σύμφωνα με το οποίο δεν κάνουμε απολύτως τίποτα, και δείχνουν ότι ουσιαστικά η αύξηση της θερμοκρασίας μπορεί να φτάσει και τους 5 βαθμούς. Σε αυτή την περίπτωση, η ξηρή περίοδος θα επεκταθεί κατά σχεδόν ένα μήνα, και ό,τι έχει να κάνει με πυρκαγιές και λοιπά θα ξεκινούν νωρίτερα – δυστυχώς είχαμε κάποια σημάδια φέτος – και θα έχουν και μεγαλύτερη διάρκεια, θα κρατούν περισσότερο».

Ο κύριος Μιχαλόπουλος στέκεται ιδιαίτερα στη μείωση της βροχόπτωσης που αναμένεται να προκύψει από μία τέτοια αύξηση της θερμοκρασίας της περιοχής: «Από τη μείωση βροχόπτωσης, τα μοντέλα δείχνουν ότι μεγάλες θα είναι οι επιπτώσεις στην Κρήτη, την Ανατολική Πελοπόννησο και πολύ πιθανόν στον Θεσσαλικό κάμπο. Η Δυτική Ελλάδα λιγότερο, η Ανατολική είναι πιο ευαίσθητη περιοχή».

«Από ενδεχόμενη αύξηση της στάθμης της θάλασσας κινδυνεύουν περισσότερο περιοχές που έχουμε δέλτα ποταμών, όπως η Θεσσαλονίκη, ο Θερμαϊκός ή ο Αμβρακικός κόλπος. Ευτυχώς τα πιο πολλά ελληνικά νησιά είναι βραχώδη και η Χώρα βρίσκεται σε ασφαλές σημείο», συμπληρώνει ο ίδιος.

«Κλειδί» η μείωση των θερμοκηπικών αερίων

Ο κύριος Μιχαλόπουλος θεωρεί πως αυτή τη στιγμή υπάρχει η πολιτική βούληση, κυρίως, να ληφθούν οι αποφάσεις που πρέπει ώστε να αναστραφεί η κατάσταση: «Ευτυχώς, οι περισσότερες χώρες έχουν υπογράψει τη Συμφωνία του Παρισιού, όπου δεσμεύονται να δράσουν ώστε η αύξηση της θερμοκρασίας το 2050 να μην ξεπεράσει τον 1,5°C. Αυτό εμείς το έχουμε πιάσει ως περιοχή, αλλά παγκοσμίως βρισκόμαστε στο 0,8-0,9. Αυτό απαιτεί μια σειρά από δραστικά μέτρα, το πιο εντυπωσιακό εκ των οποίων είναι ότι θα πρέπει να μειωθούν οι εκπομπές των θερμοκηπικών αερίων κατά περίπου 70% - το οποίο είναι ένα τεράστιο νούμερο. Σε παγκόσμιο επίπεδο χρειαζόμαστε μία μείωση σε ποσοστό 50%. Το επιστημονικό πρόβλημα ποιο είναι; Συνήθως, το διοξείδιο του άνθρακα το απορροφά η βλάστηση και η θάλασσα. Από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά έχουν αυξηθεί τόσο οι εκπομπές, ώστε δεν φτάνουν η βλάστηση και η θάλασσα να το απορροφά και παραμένει στην ατμόσφαιρα και προστίθεται, προκαλώντας το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Χοντρικά, υπολογίζεται ότι το 50% από τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα μένει στην ατμόσφαιρα, άρα αυτό πρέπει να μειωθεί. Αυτό φυσικά δεν μπορεί να γίνει από την Αφρική, για παράδειγμα, επομένως πρέπει η Ευρώπη να επιτύχει μεγαλύτερο ποσοστό και να δώσει το ‘καλό παράδειγμα’ - έχει άλλωστε την τεχνογνωσία να το κάνει».

«Εγώ θέλω να είμαι αισιόδοξος γιατί πιστεύω ότι δεν έχουμε άλλη λύση. Το καλό είναι ότι οι πολιτικοί το έχουν πάρει σοβαρά το θέμα. Θεωρώ ότι η υγειονομική κρίση μας άφησε πίσω και προέχει η οικονομία, οπότε δύσκολα λαμβάνονται αυτή τη στιγμή μέτρα και για την κλιματική αλλαγή, όμως γίνονται βήματα, όπως το ότι σταμάτησε η παραγωγή λιγνίτη στην Πτολεμαΐδα. Θεωρώ ότι η τεχνογνωσία υπάρχει, είναι θέμα απόφασης. Και φυσικά, κάθε φορά που το ανθρώπινο είδος βρέθηκε μπροστά σε μεγάλα περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως με την τρύπα του όζοντος, μπόρεσε και βρήκε λύσεις σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα».

«Το φαινόμενο του θερμοκηπίου οφείλεται σχεδόν στο 50% στο διοξείδιο του άνθρακα, κάθε μόριο του οποίου ζει στην ατμόσφαιρα περίπου για 100 χρόνια. Γι’ αυτό και πρέπει τώρα να πάρουμε μέτρα, γιατί θα δούμε τα αποτελέσματά τους στο τέλος του αιώνα και ό,τι εκπέμπουμε, μένει στην ατμόσφαιρα για τα επόμενα 100 χρόνια», δηλώνει στο Act for Earth.

CLIMPACT, η «Εθνική Ελλάδος» για την κλιματική κρίση

Ο καθηγητής Μιχαλόπουλος είναι επίσης ο επιστημονικός υπεύθυνος του CLIMPACT, μιας πρωτοβουλίας που «ενώνει» σε μία ομάδα τους σπουδαιότερους οργανισμούς στη χώρα μας, αναφορικά με το περιβάλλον και την κλιματική κρίση. «Ξεκίνησε με την προηγούμενη κυβέρνηση και συνεχίζεται με αυτή και αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό μήνυμα, ότι υπάρχει συμφωνία, συνέχεια».

«Ουσιαστικά είναι η ‘Εθνική Ελλάδος’, όπου 11 πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, ειδικοί στην κλιματική αλλαγή, εξετάζουν ποιες θα είναι οι επιπτώσεις σε κρίσιμους τομείς για την ελληνική οικονομία, τη γεωργία, τον τουρισμό, τις πλημμύρες, τη θαλάσσια παραγωγικότητα κά. Επιπλέον, στοχεύουμε να αναπτύξουμε συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για ακραία καιρικά φαινόμενα, καθώς περιμένουμε την αύξηση της συχνότητάς τους, επομένως θέλουμε να αναπτύξουμε εργαλεία, που θα θέσουμε στη διάθεση της πολιτείας».