Τσιάκαλος: Λιγότερες από 400 Μεσογειακές φώκιες στην Ελλάδα – Πώς επηρεάζει η κλιματική αλλαγή

Λιγότερες από 400 είναι πλέον οι μεσογειακές φώκιες που ζουν στην Ελλάδα, δηλώνει στο Act for Earth ο Δημήτρης Τσιάκαλος, υπεύθυνος Επικοινωνίας της ΜΚΟ MOm, της οργάνωσης που δραστηριοποιείται εδώ και χρόνια στη χώρα μας και έχει ως αντικείμενο τη μελέτη της Μεσογειακής φώκιας. «Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τα καταφύγια αναπαραγωγής της φώκιας (παράκτιες σπηλιές με εσωτερική αμμώδη παραλία), οι οποίες τα τελευταία χρόνια λόγω έντονων καιρικών φαινομένων και της ενδεχόμενης μελλοντικής αύξησης του ύψους των υδάτων, ίσως καταστραφούν» αναφέρει επίσης.

«Σκοπός μας είναι να φροντίσουμε να καταγράψουμε σε πρώτη φάση όλα τα καταφύγια αυτά σε ολόκληρη την ακτογραμμή της Ελλάδας και να αξιολόγησουμε την κατάστασή τους και κατά πόσο ιδανικά είναι για αναπαραγωγή, ώστε μετέπειτα να επικεντρωθούμε στη διατήρησή τους».

Όσον αφορά το πρόσφατο περιστατικό τραυματισμού μιας τουρίστριας στην Αλόννησο από Μεσογειακή Φώκια, ο κύριος Τσιάκαλος εφιστεί την προσοχή μας στο ότι πρόκειται για ένα άγριο ζώο, στο φυσικό του περιβάλλον.

«Η Μεσογειακή φώκια δεν έχει παρατηρηθεί να είναι επιθετικό ζώο, όμως είναι κομμάτι της άγριας ζωής και όσο και ‘’φιλικές’’ ή ‘’εξοικειωμένες’’ να θεωρούμε πως είναι (είτε μιλάμε για το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων, είτε για οπουδήποτε αλλού στην Ελλάδα), αυτό αποτελεί μια εντελώς εξανθρωπισμένη αντίληψη».

Ο ίδιος αναφέρει πολύ συγκεκριμένα πως σε μια τέτοια περίπτωση «συνάντησης» με μία φώκια, «θα πρέπει πάντοτε να απομακρυνθούμε ήσυχα και να μην κάνουμε καμία κίνηση να την προσεγγίσουμε όσο και να θεωρούμε πως η ίδια η φώκια έχει διάθεση για ‘’παιχνίδι’’».

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του Δ. Τσιάκαλου στο Act for Earth

- Κύριε Τσιάκαλε, η MOm είναι μία οργάνωση που δρα για περισσότερα από 30 χρόνια για την προστασία της Μεσογειακής Φώκιας. Ποιες είναι οι μεγάλες μεταβολές που εντοπίζετε, τόσο ως προς την αντιμετώπιση των ζώων από τον μέσο άνθρωπο όσο και ως προς το ίδιο το ζώο, τα τελευταία χρόνια;

- Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε μια διαφορετική αντιμετώπιση της μεσογειακής φώκιας από τους συμπολίτες μας, το οποίο μας γεμίζει μεν με αισιοδοξία για το μέλλον του ζώου, αλλά ταυτόχρονα μας οδηγεί στην ανάγκη για αύξηση της ετοιμότητάς μας. Πιο συγκεκριμένα, οι απλοί πολίτες είναι πλέον πιο ευαισθητοποιημένοι αλλά συνάμα νιώθουν μεγαλύτερη οικειότητα με το σπάνιο αυτό είδος, βοηθώντας το με όποιο τρόπο μπορούν (ενημερώνοντας π.χ. τη MOm όταν δουν κάποιο ζώο τραυματισμένο), αλλά ταυτόχρονα, λόγω αυτής της οικειότητας, το πλησιάζουν αγνοώντας την επικινδυνότητα της εισόδου στον φυσικό χώρο ενός άγριου ζώου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα σε κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις να τραυματίζονται λουόμενοι λόγω της άφοβης προσέγγισης προς κάποια φώκια. Θα θέλαμε λοιπόν να ζητήσουμε από τους συμπολίτες μας να προσέχουν ιδιαίτερα όταν βρίσκονται κοντά σε μια φώκια, είτε στη στεριά είτε στη θάλασσα, να μην την πλησιάζουν, να μην την βρέχουν, να κρατούν παιδιά και κατοικίδια μακριά της και να μας ενημερώνουν άμεσα για την παρουσία της.

- Στο πλαίσιο της συζήτησης για την αναστροφή της κλιματικής αλλαγής, ποιες είναι οι προτεραιότητες που θέτει η MOm και ποιες δράσεις θεωρείτε κατεπείγουσες;

- Η μεσογειακή φώκια είναι ένα ιδιαίτερα ευπροσάρμοστο θαλάσσιο θηλαστικό, το οποίο έχει καταφέρει να επιβιώσει μετά από αιώνες σύγκρουσης με την ανθρώπινη δραστηριότητα. Παρόλα αυτά, έχοντας στο νου μας το γεγονός ότι έχουν μείνει κάτι λιγότερο από 400 ζώα στην Ελλάδα και περίπου 750 σε όλη τη Μεσόγειο, ο πληθυσμός αυτός ακροβατεί μεταξύ αφανισμού και επιβίωσης. Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τα καταφύγια αναπαραγωγής της φώκιας (παράκτιες σπηλιές με εσωτερική αμμώδη παραλία), οι οποίες τα τελευταία χρόνια λόγω έντονων καιρικών φαινομένων και της ενδεχόμενης μελλοντικής αύξησης του ύψους των υδάτων, ίσως καταστραφούν. Σκοπός μας είναι να φροντίσουμε να καταγράψουμε σε πρώτη φάση όλα τα καταφύγια αυτά σε ολόκληρη την ακτογραμμή της Ελλάδας και να αξιολόγησουμε την κατάστασή τους και κατά πόσο ιδανικά είναι για αναπαραγωγή, ώστε μετέπειτα να επικεντρωθούμε στη διατήρησή τους.

- Πρόσφατα στην Αλόννησο ένα περιστατικό μεταξύ φώκιας και τουρίστριας πήρε έκταση στα ΜΜΕ. Πώς το σχολιάζετε και ποιο είναι το μήνυμά σας για τη συμπεριφορά των πολιτών, εν όψει και καλοκαιριού;

- Αρχικά, θα θέλαμε να εκφράσουμε τη λύπη μας που ένας συνάνθρωπος μας είχε αυτή τη δυσάρεστη εμπειρία και να της ευχηθούμε γρήγορη ανάρρωση! Όμως κρίνεται απαραίτητο να λειτουργήσει αυτό το συμβάν σε όλους μας ως μια υπενθύμιση ότι η Μεσογειακή φώκια είναι ένα θαλάσσιο θηλαστικό το οποίο βρίσκεται στο φυσικό του περιβάλλον. Η αλήθεια είναι πως η άγρια ζωή αντιδρά σε καταστάσεις που αντιμετωπίζει απρόβλεπτα και αναμένεται από εμάς η κατανόηση, ο σεβασμός και η προσοχή μας. Η Μεσογειακή φώκια δεν έχει παρατηρηθεί να είναι επιθετικό ζώο, όμως είναι κομμάτι της άγριας ζωής και όσο και ‘’φιλικές’’ ή ‘’εξοικειωμένες’’ να θεωρούμε πως είναι (είτε μιλάμε για το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων, είτε για οπουδήποτε αλλού στην Ελλάδα), αυτό αποτελεί μια εντελώς εξανθρωπισμένη αντίληψη. Στην πραγματικότητα, το μοναδικό πράγμα που μπορούμε να ελέγξουμε σε μια πιθανή συνάντηση με Μεσογειακή φώκια είναι η δική μας αντίδραση, και αυτή θα πρέπει να είναι πάντοτε να απομακρυνθούμε ήσυχα και να μην κάνουμε καμία κίνηση να την προσεγγίσουμε όσο και να θεωρούμε πως η ίδια η φώκια έχει διάθεση για ‘’παιχνίδι’’.

Όσον αφορά το συγκεκριμένο περιστατικό, η MΟm είναι στη διαδικασία συλλογής όλων των απαραίτητων πληροφοριών σχετικά με το συμβάν έτσι ώστε να υπάρξει μια ξεκάθαρη εικόνα, ώστε να καταλήξουμε στα κατάλληλα συμπεράσματα και ενέργειες.

- Περιστατικά κακοποίησης φώκιας, συναντώνται ακόμα και σήμερα στις ελληνικές θάλασσες;

- Δυστυχώς ναι, αν και με μια τάση μείωσης τα τελευταία χρόνια. Υπάρχουν ακόμη κάποιοι εκεί έξω που θανατώνουν ηθελλημένα αυτό το σπάνιο θηλαστικό. Υπάρχει γενικά μια τάση να κατηγορούνται οι επαγγελματίες και ερασιτέχνες αλιείς γι αυτό, λόγω του ανταγωνισμού τους με τη μεσογειακή φώκια (λόγω της τάσης της φώκιας να καταστρέφει τα δίχτυα τους για να κλέψει τροφή). Παρόλα αυτά θα πρέπει να τονίσουμε ότι συμβαίνει μεμονωμένα και φυσικά δεν πρόκειται για τη συμπεριφορά ενός ολόκληρου κλάδου, παρά μόνον ορισμένων εξ αυτών που δεν τιμούν το επάγγελμά τους και ελπίζουμε ότι σιγά σιγά θα απομονωθούν από τους υπόλοιπους ευσυνείδητους αλιείς, οι οποίοι καταλαβαίνουν (ειδικά οι νεότερες γενιές) τη σημασία της διατήρησης της τροφικής αλυσίδας, κάτι το οποίο μελλοντικά θα εξασφαλίσει και τον βιοπορισμό τους. Γι αυτό το λόγο προσπαθούμε πάντα να δουλεύουμε πλάι-πλάι και να αφουγκραζόμαστε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, προκειμένου –στο βαθμό που μπορούμε- να βοηθήσουμε όλους αυτούς που πλήττονται να έρθουν σε συνεννόηση με την Πολιτεία για την αποζημίωσή τους σε περίπτωση καταστροφής των εργαλείων τους από φώκια ή και άλλα θαλάσσια θηλαστικά.

- Πώς επηρεάζει τον πληθυσμό της Μεσογειακής Φώκιας η άνοδος της θερμοκρασίας και η υπεραλίευση στη Μεσόγειο; Προς ποια κατεύθυνση πρέπει να κατευθυνθούν άμεσα μέτρα για τη βελτίωση της κατάστασης;

- Όπως σας ανέφερα νωρίτερα, η άνοδος της θερμοκρασίας επηρεάζει τα καταφύγια αναπαραγωγής της μεσογειακής φώκιας και κάτι τέτοιο θα παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στο μέλλον αυτού του σπάνιου είδους. Επίσης, όπως άλλωστε είδατε παραπάνω, η υπεραλίευση οδηγεί στη μείωση των ιχθυαποθεμάτων, οδηγώντας τη φώκια να βρεί νέες «λύσεις» για την επιβίωσή της. Αυτή η προσπάθεια την οδηγεί αναπόφευκτα στα δίχτυα των ψαράδων, όπου βρίσκεται εύκολα προσβάσιμο φαγητό, κάτι το οποίο δημιουργεί κινδύνους και για τη φώκια, αλλά και για τον ψαρά που βλέπει τα δίχτυα του να καταστρέφονται.

- Ποιες είναι οι δράσεις της οργάνωσης που «τρέχουν» αυτή τη στιγμή και πού εστιάζετε;

- Λόγω της πανδημίας του Covid-19 και της δυσκολίας μετακίνησης, πολλές από τις δράσεις μας αναβλήθηκαν αλλά πλέον έχουν αρχίσει να βρίσκονται ξανά σε πλήρη ρυθμό. Όπως σας ανέφερα, εστιάζουμε στην καταγραφή των καταφυγίων αναπαραγωγής της μεσογειακής φώκιας σε όλη την Ελλάδα (έχουμε ήδη ολοκληρώσει Πελοπόννησο, Κρήτη, Εύβοια, Βόρειες Σποράδες και κάποια νησιά των Κυκλάδων), δουλεύουμε πυρετωδώς για το πρόγραμμα LIFE Andros Park, που έχει σκοπό την ίδρυση προστατευόμενων περιοχών στην Άνδρο και στα γύρω νησιά ενώ συνάμα συμμετέχουμε ενεργά στη φύλαξη του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Αλοννήσου Βορείων Σποράδων, σε συνεργασία με το Φορέα Διαχείρισης του Πάρκου και το Ίδρυμα Thalassa. Παράλληλα προσπαθούμε να επαναφέρουμε στην κανονικότητα τα προγράμματα ενημέρωσης και εθελοντισμού που αναβλήθηκαν λόγω της πανδημίας, ενώ ταυτόχρονα συμμετέχουμε μαζί με άλλες οργανώσεις σε πρωτοβουλίες προστασίας του περιβάλλοντος από ανθρώπινες παρεμβάσεις (όπως π.χ. την αλόγιστη εγκατάσταση αιολικών πάρκων σε προστατευόμενες περιοχές).