Ένα νέο νησί στη Μεσόγειο και ένα νέο βουνό στην Ινδία δημιουργούνται από... πλαστικά σκουπίδια

Πλέον δεν χρειαζόμαστε εκρήξεις ηφαιστείων και τεκτονικές μετακινήσεις, προκειμένου να δημιουργηθούν νέα γεωγραφικά δεδομένα. Το νησί που βρίσκεται στη Μεσόγειο και το βουνό στο Νέο Δελχί έχουν δημιουργηθεί από απορρίμματα και συγκεκριμένα από πλαστικό.

Σε όλον τον κόσμο πάνω από πέντε τρισεκατομμύρια πλαστικές σακούλες, 500 δισεκατομμύρια πιάτα και ποτήρια χρησιμοποιούνται κάθε χρόνο και 500 εκατομμύρια πλαστικά καλαμάκια κάθε μέρα. Αυτοί οι αριθμοί αντιστοιχούν σε 350 εκατ. τόνους πλαστικού και από αυτά τα μισά είναι μόνο μίας χρήσης.

Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, στη δεκαετία του '50 η παραγωγή πλαστικού έφθανε μόλις τα δύο εκατομμύρια τόνους το χρόνο. Καθώς το πλαστικό είναι ένα υλικό ελάχιστα βιοδιασπώμενο -μόνο το 7% ανακυκλώνεται και το 12% καίγεται- τείνει να συσσωρεύεται παντού και είναι οι ποταμοί εκείνοι που συγκεντρώνουν το 90% από τα πλαστικά απορρίμματα:

• ο Γιανκτσέ στην Κίνα 1.469.481 τόνους,
• ο Ινδός 164.332 τόνους,
• ο Νείλος 84.792 τόνους
• στην Ιταλία ο Άρνος, ο Τίβερης και ο Σάρνος.

Είναι ακριβώς στις ακτές της Τοσκάνης που δημιουργείται αυτή η νήσος, ανάμεσα στη νήσο Έλβα και την Κορσική. Η μήκους δεκάδων χιλιομέτρων νήσος αποτελείται από τμήματα πλαστικών ποτηριών, καλαμάκια, μπουκάλια, παπούτσια και ρούχα, που τα περισσότερα έχουν συρρικνωθεί σε κομμάτια όχι μεγαλύτερα από δύο χιλιοστά.

Σε αντίθεση με την αντίστοιχη Garbage patch στον Ειρηνικό, που συγκεντρώνει 80.000 τόνους τέτοιων υλικών σε μία έκταση ίσαμε τρεις φορές τη Γαλλία, η νήσος της Μεσογείου δεν είναι σταθερή. Κάποιος μπορεί να τη δει μόνον ευκαιριακά και για λίγο: αποτελεί ένα άστατο χρονικό φαινόμενο, που επανεμφανίζεται κυκλικά.

Όλα εξαρτώνται από τα ρεύματα και από την πορεία των ανέμων ανάμεσα στην Κορσική και την Έλβα. Εμφανίζεται ιδιαίτερα ύστερα από δυνατές βροχές, όταν τα ρεύματα από τα βορειοδυτικά πιάνουν τις ιταλικές ακτές, παρασέρνοντας τα απορρίμματα από τις ακτές των ποταμών. Φθάνοντας στο ύψος της Έλβας δεν μπορούν να φύγουν μακρύτερα, καθώς και το νότιο άκρο της Κορσικής χρησιμεύει ως κυματοθραύστης, δημιουργώντας μία στατική ζώνη.

Η Μεσόγειος είναι η θάλασσα με τη μεγαλύτερη πυκνότητα σε πλαστικό και η νήσος που σχηματίζεται έχει διπλάσια πυκνότητα από αυτή του Ειρηνικού. Βέβαια, όπως τονίζει ο υπεύθυνος της περιβαλλοντικής ομάδας Legambiente Toscana Ουμπέρτο Ματσαντίνι, δεν πρέπει να μιλάμε για νήσο καθαυτή, «αλλά μία γλοιώδη σούπα από μικροπλαστικά. Τα πιο μεγάλα κομμάτια καταλήγουν στον πάτο», σημειώνει.

Η παρουσία της έχει επιβεβαιωθεί και από το Εθνικό Κέντρο Ερευνών κι έχει δημοσιευθεί στο περιοδικό Nature.

H δημιουργία της νήσου αυτής δημιουργεί και άλλα προβλήματα, καθώς δημιουργείται σε μία περιοχή που έχει χαρακτηρισθεί φυσική ζώνη διεθνούς ενδιαφέροντος και από το 1991 έχει δημιουργηθεί χάρη στο Ινστιτούτο Tethys, μία ζώνη προστασίας των θαλάσσιων θηλαστικών που η παρουσία τους εκεί είναι μεγάλη, επειδή ακριβώς στην περιοχή αυτή φθάνει και η τροφή τους μέσω των ίδιων ρευμάτων που παρασύρουν και τα απορρίμματα. Είναι εύκολο να φαντασθεί κανείς τι μπορεί να επακολουθήσει.

«Όλα γίνονται τροφή για τα θαλάσσια όντα, και κατ' επέκταση και για εμάς. Μία έρευνα της γαλλικής οργάνωσης Expedition Med και της Legambiente πως στους μύες των φαλαινόπτερων βρίσκονται μικροπλαστικά. Και είναι εύκολο να φαντασθούμε πως μπορεί να βρίσκονται και σε εμάς τους ανθρώπους», τονίζει ο Ματζαντίνι.

Μάλιστα, η οργάνωση WWF έχει σημάνει τον κώδωνα του κινδύνου: η Μεσόγειος κινδυνεύει να μετατραπεί σε μία θάλασσα πλαστικού κι όχι νερού. Η θάλασσά μας έχει ιδιαίτερες συνθήκες, καθώς είναι μία από τις μεγαλύτερες κλειστές υδάτινες λεκάνες. Πλούσια σε βιοποικιλότητα, αλλά και πολυάνθρωπη. Είναι μία από τις ζώνες με τη μεγαλύτερη θαλάσσια κυκλοφορία και κατοικείται από πάνω από 150 εκατ. κατοίκους. Δεν είναι απίθανο η επίπτωση αυτή να γίνει σύντομα ορατή, ενώ και οι επιστήμονες ήδη τη θεωρούν ως τη μεγαλύτερη ζώνη συγκέντρωσης θαλάσσιων απορριμμάτων στον κόσμο.

Στην άλλη μεριά του κόσμου, στην Ινδία, το ίδιο πρόβλημα έχει λάβει άλλες διαστάσεις. Ένα βουνό από απορρίμματα αρχίζει να υψώνεται με ρυθμό 10 μέτρων τον χρόνο στην περιφέρεια του Νέου Δελχί. Ήδη έχει φθάσει τα 65 μέτρα, όμως υπολογίζεται πως σύντομα θα ξεπεράσει το διάσημο μνημείο του Ταζ Μαχάλ.

Ήδη, η κυβέρνηση έχει αποφασίσει να τοποθετήσει φάρους επισήμανσής του για τα αεροσκάφη που προσγειώνονται στην ινδική πρωτεύουσα. Και ας σημειωθεί πως εκεί συγκεντρώνεται μόνον το ένα τέταρτο από τα απορρίμματα που δημιουργούνται στην πόλη καθημερινά.

Ορισμένες φορές, οι πλαγιές του καταρρέουν παρασύροντας και τους ανθρώπους που καθημερινά αναζητούν τροφή και χρηστικά προϊόντα από τη μάζα του. Άλλες φορές προκαλούνται πυρκαγιές από το μεθάνιο που δημιουργείται από την οργανική ζύμωση των υλικών του.

Η χωματερή αυτή έπρεπε να έχει κλείσει, όμως η κυβέρνηση δεν έχει βρει άλλο σημείο για τη μεταφορά της. Και αυτό συμβαίνει σε μία χώρα που η παραγωγή απορριμμάτων φθάνει μόλις τα 11 κιλά ανά κάτοικο, όταν στην Ευρώπη το ίδιο ποσοστό φτάνει τα 70 κιλά και στις ΗΠΑ τα 90. Στις αρχές του χρόνου, η Ινδία, όπως και η Κίνα, σταμάτησε τις εισαγωγές πλαστικών απορριμμάτων, διότι αντί να πηγαίνουν για ανακύκλωση, ή καταστροφή, κατέληγαν σε παράνομες χωματερές.

Ωστόσο, παρά τις ευρωπαϊκές απαγορεύσεις για τα πλαστικά μίας χρήσης, αυτά που ήδη έχουν συσσωρευθεί θα μείνουν εδώ για πάντα. Δεν θα μπορούμε να τα δούμε γιατί θα έχουν μετατραπεί ίσως σε σκόνη, όμως η επίδρασή τους θα συνεχισθεί στην οργανική ζωή.

Το μόνο που μπορούμε να ελπίζουμε είναι να αναστρέψουμε την τάση και να σταματήσουμε να πιστεύουμε στη δημιουργία ενός κόσμου, που αργότερα δεν θα θέλουμε να έχουμε και να βιώνουμε.

Η Γαλλία ο μεγαλύτερος παραγωγός πλαστικών αποβλήτων στη Μεσόγειο

Η Γαλλία είναι η χώρα στη λεκάνη της Μεσογείου που παράγει τα περισσότερα πλαστικά απορρίμματα, από τα οποία 10.000 και πλέον τόνοι εναποτίθενται σε αυτή την ημίκλειστη θάλασσα, σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Ταμείου για τη Φύση (WWF) που δόθηκε στη δημοσιότητα σήμερα, παραμονή της Παγκόσμιας Ημέρας Ωκεανών.

Η Γαλλία παρήγαγε 4,5 εκατομμύρια τόνους πλαστικών αποβλήτων το 2016, δηλαδή 66,6 κιλά ανά άτομο, σύμφωνα με την έκθεση. Αν και το 98%του συνόλου (4,4 εκατομμύρια τόνοι) συλλέχθηκαν, μόλις το 22% ανακυκλώθηκε.

Το 2% των εναπομεινάντων πλαστικών αποβλήτων προκαλούν «τη διαφυγή 80.000 τόνων πλαστικού στη φύση», εκ των οποίων 11.200 τόνοι «εισχωρούν στη Μεσόγειο», υπολόγισε η περιβαλλοντική ΜΚΟ.

Σύμφωνα με το WWF, η αλιεία, η υδατοκαλλιέργεια και οι θαλάσσιες μεταφορές είναι η αιτία για το 9% της ρύπανσης αυτής. «Οι παγίδες καβουριών, τα δίχτυα μυδιών, τα δοχεία... είναι ανάμεσα στα κατάλοιπα που βρέθηκαν», διευκρινίζει.

Τα ποτάμια παρασύρουν το 12% των πλαστικών απορριμμάτων που βρίσκονται στη θάλασσα. Οι παράκτιες δραστηριότητες αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος της ρύπανσης σε ποσοστό 79% -δηλαδή 8.800 τόνοι- στη Μεσόγειο προερχόμενης από τη Γαλλία, «λόγω κυρίως μιας κακής διαχείρισης αποβλήτων και των επιπτώσεων από τις τουριστικές επιχειρήσεις και τις δραστηριότητες κατά τον ελεύθερο χρόνο».

Η συγκέντρωση πλαστικών απορριμμάτων είναι ιδιαίτερα υψηλή κοντά στη Μασσαλία, τη Νίκαια και την Κορσική, κάτι που εξηγείται εν μέρει από «τον τουρισμό και τις δραστηριότητες κατά τον ελεύθερο χρόνο».

Άλλος παράγοντας, το σύστημα ανακύκλωσης των απορριμμάτων είναι λιγότερο αποτελεσματικό στις γεωγραφικές περιοχές της Μεσογείου. «Το ποσοστό της υγειονομικής ταφής είναι ιδιαίτερα υψηλό σε ορισμένες περιοχές», όπως η Μασσαλία και η Κορσική, με την παρουσία απόρριψης απορριμμάτων σε ανοικτές χωματερές, αποκαλύπτει το WWF.

Αυτή η πλαστική ρύπανση, εκτός από τις επιπτώσεις της στην πανίδα και τη χλωρίδα, έχει μεγάλο κόστος, προειδοποιεί η έκθεση: Οι επιπτώσεις για την αλιεία εκτιμώνται στα 12 εκατομμύρια ευρώ (πλαστικά απόβλητα μέσα στις μηχανές πλοίων ή στα δίχτυα), σε 21 εκατομμύρια για το θαλάσσιο εμπόριο (εμπλοκή μέσα στα πτερύγια του έλικα, συγκρούσεις...) και 40 εκατομμύρια για τον τουρισμό.

Η WWF καλεί τη Γαλλία «να προχωρήσει πιο πέρα» από την απαγόρευση των πλαστικών μιας χρήσης, ενώ κατακρίνει «τα πολύ περιορισμένα μέτρα για τη μείωση της παραγωγής και της χρήσης πλαστικών».