Πλαστικό ή Πλανήτης; Το εξώφυλλο της χρονιάς από το National Geographic καλεί σε επανάσταση

Για το εξώφυλλο του τεύχους Ιουνίου το περιοδικό επέλεξε μια εικόνα που μιλάει, ίσως αθρώνοντας περισσότερες από χίλιες λέξεις.

Δημιουργημένο από τον μεξικανό καλλιτέχνη Jorge Gamboa η εικόνα που είναι συνδυασμός φωτογραφίας και εικονογράφησης δείχνει μια πλαστική σακούλα στα βάθη των ωκεανών. Το μήνυμα είναι σαφές.

Η μόλυνση από το πλαστικό είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου απέναντι σε όλα τα προβλήματα που καλείται να βρει λύση η ανθρωπότητα για ένα πλανήτη βιώσιμο και πιο φιλόξενο σε όλα τα είδη του.

Η δημιουργία του Gamboa είχε ήδη εντυπωσιάσει ένα χρόνο πριν. Με τίτλο "Iceberg Plástico" η εικόνα έφερε στον καλλιτέχνη το πρώτο τρόπαιο στην ετήσια Biennial of Poster του 2017 στη Βολιβία.

Το περιοδικό National Geographic επιπλέον ανακοίνωσε την πρωτοβουλία "Πλαστικό ή Πλανήτης" (Plastic or Planet) και δεσμεύεται για μια μακροπρόθεσμη, πολυετή καμπάνια ενημέρωσης και ερευνητικών πρωτοβουλιών για έλεγχο και μείωση της χρήσης πλαστικού ώστε να απεξαρτηθούμε από αυτό.

Ως ένδειξη καλής θέλησης το περιοδικό ανακοίνωσε ότι οι συνδρομητές σε Η.Π.Α., Ουγγαρία και Ινδία θα αρχίσουν να λαμβάνουν τα περιοδικά τους τυλιγμένα σε χαρτί και όχι σε πλαστικό.

Μέχρι το τέλος του 2019 το πλαστικό περιτύλιγμα θα είναι παρελθόν στα περιοδικά του National Geographic σε όλο τον κόσμο.

Οι επιστήμονες προειδοποιούν: το πλαστικό μας σκοτώνει

Οικολογικές οργανώσεις και περιβαλλοντικοί οργανισμοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με την χρήση πλαστικών (μπουκάλια, ποτήρια, υλικά συσκευασίας), που έχει γιγαντωθεί τα τελευταία 50 χρόνια.

Οι οργανώσεις θέτουν «ζήτημα επιβίωσης» σχετικά με την αλόγιστη χρήση και εξάπλωση της πλαστικής σακούλας, που απειλεί «να βάλει "βόμβα" στα θεμέλια του οικοσυστήματος και της ζωής μας, μετατρέποντας μια σημαντική ανακάλυψη σε εφιάλτη».

Με αφορμή την εναρμόνιση της Ελλάδας με την οδηγία της ΕΕ που επιφέρει από 1/1/2018 την παύση της δωρεάν διάθεσης λεπτών πλαστικών σακουλών από σούπερ μάρκετ και εμπορικά καταστήματα, ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης τονίζει ότι «οι πλαστικές σακούλες δημιουργούν ανεπανόρθωτες βλάβες και μπορούν να σκοτώσουν ψάρια, θαλάσσιους οργανισμούς και πουλιά, μπορούν να αποδομηθούν και να μολύνουν το πόσιμο νερό και εν τέλει να βλάψουν όλους εμάς. Η καταστροφική τους δύναμη είναι μακράς διάρκειας και κρατά για δεκάδες ή και εκατοντάδες χρόνια!».

Μόνο το 2015 στην Ελλάδα, η ετήσια κατανάλωση πλαστικών σακουλών ήταν μεταξύ 242 και 363 τεμαχίων ανά άτομο, ενώ το 2010 σ’ ολόκληρη την Ευρώπη χρησιμοποιήθηκαν 98,6 δισ. πλαστικές σακούλες.

Σύμφωνα, εξάλλου, με την Greenpeace, στην Ελλάδα κάθε χρόνο χρησιμοποιούνται 4,3 δισ. πλαστικές σακούλες, 2 δισ. πλαστικά μπουκάλια για νερό και αναψυκτικά και 300 εκατ. πλαστικά ποτήρια του καφέ. Επίσης παράγονται ετησίως έως 300.000 τόνοι πλαστικών συσκευασιών, αλλά μόνο ένα μικρό ποσοστό από αυτή την ποσότητα ανακυκλώνεται.

Έως το 2050 το βάρος των πλαστικών αποβλήτων στους ωκεανούς θα ξεπεράσει το βάρος των ψαριών

Θεσσαλονίκη:Τόνοι από πλαστικά καπάκια μετατρέπονται σε αναπηρικά αμαξίδια

Πόσο έχει επηρεαστεί ο πλανήτης από τα πλαστικά;

Η παγκόσμια παραγωγή πλαστικών αυξήθηκε από 2 εκατομμύρια τόνους το 1950 σε πάνω από 400 εκατομμύρια τόνους το 2015 και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις θα φθάσει σε 1,12 δισ. τόνους το 2050.

Σύμφωνα με έρευνα επιστημόνων αμερικανικών πανεπιστημίων με επικεφαλής το πανεπιστήμιο της Τζόρτζια, μέχρι το 2015 οι άνθρωποι είχαν δημιουργήσει – σωρευτικά – 8,3 δισ. τόνους πλαστικών, από 2 εκατ. τόνους το 1950, ενώ η εκτίμηση για το 2050 είναι 34 δισ. τόνοι. Από τους 8,3 δισ. τόνους του 2015, 6,3 δισ. τόνοι έγιναν απόβλητα. Από το σύνολο των αποβλήτων, διαχρονικά, μόνο το 9% ανακυκλώθηκε, 12% αποτεφρώθηκε και 79% συσσωρεύτηκε σε χώρους υγειονομικής ταφής ή στο φυσικό περιβάλλον.

Εάν συνεχιστούν οι σημερινές τάσεις, σημειώνουν οι επιστήμονες, περίπου 12 δισ. τόνοι πλαστικών αποβλήτων θα βρίσκονται σε χώρους υγειονομικής ταφής ή στο φυσικό περιβάλλον έως το 2050, βάρος που αντιστοιχεί με περίπου 35.000 φορές το Empire State Building.

Κάθε χρόνο, τουλάχιστον 8 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών διαρρέουν στον ωκεανό – κάτι που ισοδυναμεί με την απόρριψη του περιεχομένου ενός απορριμματοφόρου στον ωκεανό, κάθε λεπτό, επισημαίνεται σε έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ. Αν δεν ληφθούν μέτρα, τονίζεται, η ποσότητα αναμένεται να αυξηθεί σε δύο απορριμματοφόρα ανά λεπτό έως το 2030 και τέσσερα ανά λεπτό έως το 2050. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι η πλαστική συσκευασία αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο μερίδιο αυτής της διαρροής προς το περιβάλλον. Η πιο πρόσφατη έρευνα εκτιμά ότι σήμερα υπάρχουν πάνω από 150 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών αποβλήτων στον ωκεανό. Ο ωκεανός αναμένεται να περιέχει 1 τόνο πλαστικού για κάθε 3 τόνους ψαριών έως το 2025 και έως το 2050 περισσότερο πλαστικό από τα ψάρια (σε βάρος).

Ο διάπλους της Σκιάθου με σανίδα από πλαστικά μπουκάλια (pics)

Σωτήριο ένζυμο

Ένα επαναστατικό επίτευγμα κατάφεραν Βρετανοί και Αμερικανοί επιστήμονες. Δημιούργησαν ένα ένζυμο που μπορεί να «φάει» ένα από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα πλαστικά, το ΡΕΤ (polyethylene terepththalate).

Το επίτευγμα θα βοηθήσει μελλοντικά στη μάχη κατά της ρύπανσης σε ξηρά και θάλασσα, καθώς θα διευκολύνει για πρώτη φορά την ολοκληρωτική διάσπαση και ανακύκλωση εκατομμυρίων τόνων πλαστικών, ιδίως μπουκαλιών από ΡΕΤ, το οποίο σήμερα παραμένει επί εκατοντάδες χρόνια στο περιβάλλον. Το νέο ένζυμο αρχίζει να διασπά το πλαστικό μέσα σε λίγες μόνο μέρες, πολύ ταχύτερα από τη φύση.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Τζον ΜακΓκίαν του Ινστιτούτου Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), μελετούσαν το φυσικό ένζυμο PETάση ενός βακτηρίου που είχε ανακαλυφθεί το 2016 στην Ιαπωνία και το οποίο από μόνο του «τρώει» το πλαστικό ΡΕΤ.

Τυχαία, όπως παραδέχθηκαν οι ερευνητές, βρήκαν ένα τρόπο - με την προσθήκη μερικών αμινοξέων - να τροποποιήσουν μέσω βιοτεχνολογίας το ένζυμο, έτσι ώστε να είναι πολύ πιο αποτελεσματικό στο «καταβρόχθισμα» του ΡΕΤ.

«Ελπίζαμε να καθορίσουμε την δομή του για να βοηθούσε τη μηχανική, αλλά καταλήξαμε ένα βήμα παραπέρα και κατασκευάσαμε κατά τύχη ένα ένζυμο που μπορεί να διασπά αυτά τα πλαστικά», είπε ο Γκρεγκ Μπέκαμ, μέλος της ερευνητικής ομάδας, σύμφωνα με το CNNi.

Οι επιστήμονες ήδη εργάζονται για να βελτιώσουν ακόμη περισσότερο το τροποποιημένο ένζυμο, προκειμένου να μπορεί να αξιοποιηθεί σε μαζική βιομηχανική κλίμακα και με ταχύτερο ρυθμό για τη διάσπαση των πλαστικών. Μάλιστα, ήδη διαπίστωσαν ότι το μεταλλαγμένο ένζυμο μπορεί να «φάει» και το PEF (polyethylene furandicarboxylate), ένα βιοπλαστικό υποκατάστατο του ΡΕΤ.

Το ΡΕΤ δημιουργήθηκε στη δεκαετία του 1940 και δεν υπάρχει στη φύση για πολύ καιρό, αλλά στο μεταξύ τεράστιες ποσότητες πλαστικών έχουν κατακλύσει τις θάλασσες σε όλο τον κόσμο, καθώς εκεί καταλήγουν πολλά πλαστικά απορρίμματα. Περίπου ένα εκατομμύριο πλαστικά μπουκάλια πουλιούνται κάθε λεπτό ανά τον κόσμο και μόνο το 14% ανακυκλώνονται. Αλλά και γι' αυτά η ανακύκλωση δεν είναι τόσο τέλεια, ώστε το ίδιο πλαστικό να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά για να φτιαχτούν νέα διαφανή πλαστικά μπουκάλια.

Απαραίτητη μια νέα οικονομία για τα πλαστικά

Η σημερινή «πλαστική» οικονομία έχει μειονεκτήματα που γίνονται όλο και πιο εμφανή, επισημαίνει το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Έπειτα από έναν σύντομο κύκλο πρώτης χρήσης, το 95% της αξίας πλαστικών υλικών συσκευασίας, ή 80- 120 δισ. δολάρια ετησίως, χάνεται από την οικονομία. Σημαντικό μέρος (32%) των πλαστικών συσκευασιών διαφεύγει από τα συστήματα συλλογής, προκαλώντας σημαντικό οικονομικό κόστος, μειώνοντας την παραγωγικότητα ζωτικών φυσικών συστημάτων όπως ο ωκεανός και η αστική υποδομή.

Το κόστος τέτοιων εξωτερικών επιδράσεων μετά τη χρήση των πλαστικών συσκευασιών, συν το κόστος που συνδέεται με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από την παραγωγή τους, εκτιμάται συντηρητικά στα 40 δισ. δολάρια ετησίως, ποσό που όπως αναφέρει η έκθεση, υπερβαίνει το κέρδος της βιομηχανίας πλαστικών συσκευασιών.

Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ τονίζει ότι το γραμμικό πρότυπο κατανάλωσης του τομέα των καταναλωτικών αγαθών αποστέλλει ετησίως αγαθά αξίας άνω των 2,6 τρισ. δολαρίων στις παγκόσμιες εγκαταστάσεις υγειονομικής ταφής και αποτέφρωσης. Με την έκθεσή του υποστηρίζει ότι η μετάβαση σε ένα κυκλικό οικονομικό μοντέλο θα μπορούσε να δημιουργήσει μια οικονομική ευκαιρία 706 δισ. δολαρίων, εκ των οποίων ένα σημαντικό μερίδιο μπορεί να αποδοθεί στα πλαστικά.

Νέα στοιχεία για τη μόλυνση από πλαστικά στη Μεσόγειο δίνει στη δημοσιότητα το WWF

Η κυκλική οικονομία βασίζεται σε τρεις κύριες αρχές: τη διατήρηση και την ενίσχυση του φυσικού κεφαλαίου, τη βελτιστοποίηση των αποδόσεων των πόρων και την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του συστήματος.