Οι μπαταρίες το όχημα για να καταστεί η ΕΕ κλιματικά ουδέτερη οικονομία

Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος η οικονομία της ΕΕ θα πρέπει να καταστεί βιώσιμη και, ταυτόχρονα, η μετάβαση θα πρέπει να πραγματοποιηθεί με τρόπο δίκαιο και χωρίς αποκλεισμούς. Η πρόσφατη πρόταση της Επιτροπής για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 θέτει την Ευρώπη σε αυτή την υπεύθυνη πορεία (σήμερα, η παραγωγή και η χρήση ενέργειας αντιπροσωπεύουν πάνω από το 75 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ).

Για να επιτευχθούν οι κλιματικοί στόχοι της ΕΕ, θα πρέπει να επανεξεταστούν οι ευρωπαϊκές πολιτικές για τον εφοδιασμό με καθαρή ενέργεια σε όλο το φάσμα της οικονομίας. Στη βάση αυτή, οι συσσωρευτές (μπαταρίες) αποτελούν βασική κινητήρια δύναμη για τη μετάβαση στην κλιματικά ουδέτερη οικονομία, καθώς η αποτελεσματική αποθήκευση ενέργειας θα επιτρέψει την ενοποίηση των αυξανόμενων μεριδίων των μεταβλητών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Η τεχνολογία συσσωρευτών ιόντων λιθίου θεωρείται σήμερα η πλέον αναπτυγμένη και για αυτό οι παραγωγοί, οι επενδυτές και οι ρυθμιστές των αγορών έχουν δώσει βάρος σε αυτή τη τεχνολογία συσσωρευτών.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η παγκόσμια ζήτηση για συσσωρευτές ιόντων λιθίου προβλέπεται να αυξηθεί από περίπου 200 GWh το 2019 σε περίπου 800 GWh το 2025 και να υπερβεί τις 2.000 GWh έως το 2030. Με βάση το πλέον αισιόδοξο σενάριο, μπορεί να φθάσει τις 4.000 GWh έως το 2040

Η προβλεπόμενη ανάπτυξη, η οποία βασίζεται κυρίως στα ηλεκτρικά οχήματα (ιδίως τα επιβατηγά οχήματα), προέρχεται από τις αναμενόμενες σημαντικές τεχνολογικές βελτιώσεις και τις περαιτέρω μειώσεις του κόστους. Οι τιμές των συσσωρευτών ιόντων λιθίου, οι οποίες υπερέβαιναν τα 1.100 δολάρια ανά kWh το 2010, έχουν μειωθεί κατά 87 % σε πραγματικούς όρους σε 156 δολάρια ανά kWh το 2020. Έως το 2025, οι μέσες τιμές αναμένεται να προσεγγίζουν τα 100 δολάρια ανά kWh.

Όσον αφορά στις επιδόσεις, η ενεργειακή πυκνότητα των ιόντων λιθίου έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία έτη, τριπλασιαζόμενη από το 1991, έτος εμπορικής διάθεσής τους. Με τη νέα γενιά συσσωρευτών ιόντων λιθίου αναμένεται να υπάρξει περαιτέρω δυναμικό για βελτιστοποίηση.

Η αξία της παγκόσμιας αγοράς συσσωρευτών ιόντων λιθίου για ηλεκτρικά αυτοκίνητα ανέρχεται επί του παρόντος στα 15 δισ. ευρώ. Βάσει συντηρητικής εκτίμησης, προβλέπεται ότι η αξία της αγοράς θα ανέρχεται σε 40-55 δισ. ευρώ το 2025 και 200 δισ. ευρώ το 2040.

Προ διετίας η ΕΕ διέθετε μόνο το 3% περίπου της παγκόσμιας δυναμικότητας παραγωγής κυψελών ιόντων λιθίου, ενώ η Κίνα διέθετε περίπου το 66 %. Αλλά αυτό πρόκειται να αλλάξει. Οι λόγοι είναι απλοί.

Η μετάβαση προς καθαρές τεχνολογίες μετατοπίζει επίσης την εξάρτηση της ΕΕ από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων προς την αυξανόμενη χρήση πρώτων υλών κρίσιμης σημασίας στις ενεργειακές τεχνολογίες, όπως το λίθιο. Ωστόσο, η εν λόγω εξάρτηση είναι λιγότερο άμεση από την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, δεδομένου ότι οι εν λόγω ύλες έχουν τη δυνατότητα να παραμένουν στην οικονομία μέσω της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσής τους.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορεί να βελτιωθεί η ανθεκτικότητα των αλυσίδων εφοδιασμού τεχνολογίας καθαρής ενέργειας και, ως εκ τούτου, να ενισχυθεί η ανοικτή στρατηγική αυτονομία της ΕΕ. Υπάρχει σαφής ανάγκη για έρευνα και καινοτομία και επενδύσεις ώστε ο σχεδιασμός των κατασκευαστικών στοιχείων τεχνολογίας καθαρής ενέργειας να αυξάνει τη δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσής τους, ούτως ώστε τα υλικά να διατηρούνται στην οικονομία για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Στη βάση αυτή στο τέλος του 2020 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνε τον εκσυγχρονισμό της ενωσιακής νομοθεσίας για τις μπαταρίες, υλοποιώντας την πρώτη πρωτοβουλία της μεταξύ των δράσεων που εξαγγέλθηκαν στο νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία.

Αυτό σημαίνει πως οι μπαταρίες που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ θα πρέπει να γίνουν βιώσιμες, υψηλής απόδοσης και ασφαλείς σε όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους. Αυτό σημαίνει ότι οι μπαταρίες παράγονται με τις μικρότερες δυνατές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, με τη χρήση υλικών που λαμβάνονται με πλήρη σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων, καθώς και των κοινωνικών και οικολογικών προτύπων. Οι μπαταρίες πρέπει να έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής, να είναι ασφαλείς και, στο τέλος του χρόνου ζωής τους, θα πρέπει να υπάρχει δυνατότητα για αναπροσαρμογή χρήσης, ανακατασκευή ή ανακύκλωση, ώστε να τροφοδοτείται ξανά η οικονομία με πολύτιμα υλικά.

Οι καλύτερες και αποδοτικότερες μπαταρίες θα συμβάλουν καθοριστικά στον εξηλεκτρισμό των οδικών μεταφορών, γεγονός που θα μειώσει σημαντικά τις εκπομπές τους, θα αυξήσει τη χρήση ηλεκτρικών οχημάτων και θα διευκολύνει την αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα της ΕΕ.

Με την παρούσα πρόταση, η Επιτροπή επιδιώκει επίσης να ενισχύσει την κυκλική οικονομία των αξιακών αλυσίδων των μπαταριών και να προωθήσει την αποδοτικότερη χρήση των πόρων με στόχο την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των μπαταριών. Από την 1η Ιουλίου 2024 μπορούν να διατίθενται στην αγορά μόνο επαναφορτιζόμενες μπαταρίες βιομηχανίας και ηλεκτρικών οχημάτων για τις οποίες έχει καταρτιστεί δήλωση αποτυπώματος άνθρακα.

Για να κλείσει ο κύκλος και να διατηρηθούν πολύτιμα υλικά που χρησιμοποιούνται σε μπαταρίες για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στην ευρωπαϊκή οικονομία, η Επιτροπή προτείνει να θεσπιστούν νέες απαιτήσεις και στόχοι σχετικά με το περιεχόμενο των ανακυκλωμένων υλικών και τη συλλογή, επεξεργασία και ανακύκλωση των μπαταριών στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται ότι οι μπαταρίες βιομηχανίας, αυτοκινήτων ή ηλεκτρικών οχημάτων δεν χάνονται για την οικονομία μετά την ωφέλιμη διάρκεια ζωής τους.

Για να βελτιωθούν σημαντικά η συλλογή και η ανακύκλωση των φορητών μπαταριών, το σημερινό ποσοστό συλλογής 45 % θα πρέπει να αυξηθεί σε 65 % το 2025 και σε 70 % το 2030, έτσι ώστε τα υλικά των μπαταριών που χρησιμοποιούμε στο σπίτι να μην χάνονται για την οικονομία. Oι άλλες μπαταρίες – βιομηχανίας, αυτοκινήτων ή ηλεκτρικών οχημάτων – πρέπει να συλλέγονται στο σύνολό τους. Όλες οι μπαταρίες που συλλέγονται πρέπει να ανακυκλώνονται, ενώ πρέπει να επιτυγχάνονται υψηλά επίπεδα ανάκτησης, ιδίως πολύτιμων υλικών όπως το κοβάλτιο, το λίθιο, το νικέλιο και ο μόλυβδος.

Ο προτεινόμενος κανονισμός καθορίζει ένα πλαίσιο που θα διευκολύνει την αλλαγή χρήσης των μπαταριών από ηλεκτρικά οχήματα ώστε να μπορούν να έχουν μια δεύτερη ζωή, για παράδειγμα ως σταθερά συστήματα αποθήκευσης ενέργειας, ή με την ενσωμάτωσή τους ως ενεργειακών πόρων στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας.