Στουρνάρας: Να μετατρέψουμε το brain drain σε brain gain

Ο κ. Στουρνάρας τόνισε στην ομιλία του πως η συμπόρευση των δυνάμεων της γνώσης, της υγιούς επιχειρηματικότητας και της κοινωνίας των πολιτών αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την ανάκαμψη και την εδραίωση συνθηκών ευημερίας.

Ο ίδιος αναφέρθηκε εκτενώς στους τρόπους προσέλκυσης επιστημόνων στην Ελλάδα και ανάσχεσης της μετανάστευσης εγκεφάλων (brain drain). Όπως είπε οι περισσότερες έρευνες είναι ενδεικτικές του υψηλού μορφωτικού επιπέδου των Ελλήνων που μεταναστεύουν, και πτυχιούχοι μηχανικοί και πληροφορικής αποτελούν ένα ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό. Το δε ποιοτικό αυτό χαρακτηριστικό του «brain drain», δημιουργεί εντονότερο πρόβλημα στην επίτευξη της «έξυπνης ανάπτυξης».

«Οι κίνδυνοι του ελληνικού οικοσυστήματος έρευνας και καινοτομίας που οξύνονται από το brain drain είναι η γήρανση του πληθυσμού των ερευνητών και η δυσκολία αντικατάστασής τους. Υπό τις σημερινές συνθήκες το brain drain είναι δύσκολο να ανακοπεί χωρίς ειδικές δράσεις. Η δημιουργία των δομών κινητικότητας των ερευνητών (brain circulation) θα βοηθήσει πολλαπλά το ελληνικό οικοσύστημα έρευνα και ανάπτυξης. Σταδιακά, οι δομές αυτές θα μπορούσαν να συμβάλουν στη δημιουργία των συνθηκών για τον επαναπατρισμό των μεταναστών υψηλών προσόντων, επαγγελματιών δηλαδή που ειδικεύθηκαν με σπουδές ή εργασία, προκειμένου να αξιοποιήσουν την εμπειρία τους σε καλύτερες θέσεις εργασίας, μετατρέποντας το brain drain σε brain gain», είπε ο κ. Στουρνάρας.

Ο επικεφαλής της ΤτΕ είπε πως η επιστημονική έρευνα απαιτεί σοβαρή και διαρκή χρηματοδότηση, αξιοκρατία, εξωστρέφεια και στενή συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα, αλλά και την κουλτούρα του επιχειρηματικού ρίσκου, της επένδυσης σε καινοτόμες δραστηριότητες, που θα αποφέρουν κέρδος σε βάθος χρόνου. «Ο ιδιωτικός τομέας οφείλει να εμπιστευθεί το καινοτόμο ταλέντο των νέων Ελλήνων επιστημόνων», σημείωσε ο κ. Στουρνάρας εστιάζοντας στις εξής κατευθύνσεις:

α) Τη χρηματοδοτική υποστήριξη (δημόσια και ιδιωτική) του εθνικού συστήματος έρευνας και καινοτομίας, με ενίσχυση της ιδιωτικής συμμετοχής και με την αξιοποίηση κατάλληλων εργαλείων προσανατολισμένων στις επενδύσεις υψηλότερου κινδύνου.

β) Τη προώθηση της λειτουργικής ενοποίησης του εθνικού ερευνητικού συστήματος και η αποτελεσματικότερη αλληλεπίδραση ανάμεσα στους φορείς που δημιουργούν γνώση και σε αυτούς που τη μετασχηματίζουν και την αξιοποιούν εμπορικά σε καινοτόμα και βιώσιμα προϊόντα/υπηρεσίες και διεργασίες.

γ) Τη παροχή κινήτρων για την ενίσχυση της βιομηχανικής έρευνας, λαμβάνοντας υπόψη τι ισχύει στις λοιπές χώρες-μέλη της ΕΕ.

δ) η αναβάθμιση και αναζωογόνηση του ερευνητικού και εκπαιδευτικού συστήματος και η αντιμετώπιση των συστημικών υστερήσεων που χαρακτηρίζουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση.

ε) Την υποστήριξη των πανεπιστημίων και των ερευνητικών κέντρων ως φορέων μεταφοράς τεχνογνωσίας και ανάπτυξης περιφερειακών συστημάτων καινοτομίας στο πλαίσιο μιας στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης.

στ) Τη βελτίωση των εσωτερικών συνδέσεων, που διαχρονικά αποτελούν σήμα κατατεθέν της πολιτικής καινοτομίας, όπως δίκτυα τριπλής και τετραπλής έλικας, τρίγωνα γνώσης, συνεργασίες πανεπιστημίων-επιχειρήσεων.

ζ) Την παροχή κινήτρων για συνεργασίες σε θέματα κατοχύρωσης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας.

η) Την προώθηση- αξιοποίηση της ψηφιακής επιχειρηματικότητας.

Στην παρουσίαση του ο κ. Στουρνάρας ανέφερε πως οι συνολικές δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α) στην Ελλάδα το 2015 αυξήθηκαν κατά 13,1%, σε σχέση με το 2014, με αποτέλεσμα το ποσοστό των δαπανών Ε&Α επί του ΑΕΠ (Δείκτης «Έντασης Ε&Α») να αγγίξει το 0,96%. Παρόλ’ αυτά, δεν μειώθηκε η απόσταση από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ο οποίος αυξήθηκε στο 2,03% το 2015. Αυτό κατατάσσει την Ελλάδα στη 16η θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ-28.

Όσον αφορά τη δομή του συστήματος έρευνας και καινοτομίας, είπε πως το συνολικό προσωπικό σε Ε&Α στην Ελλάδα το 2015 ήταν περίπου 50.000 (1,4% της συνολικής απασχόλησης), με τη μεγάλη πλειονότητα αυτών να απασχολείται στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (περίπου το 56%). Ο ρόλος του κράτους είναι κυρίαρχος, τόσο σε όρους διεξαγωγής Ε&Α όσο και σε όρους χρηματοδότησης. Αντίθετα, η συμβολή του τομέα των επιχειρήσεων στις συνολικές εθνικές δαπάνες Ε&Α υστερεί σημαντικά σε σύγκριση με άλλες χώρες, καθώς ανερχόταν σε μόλις 0,32% του ΑΕΠ το 2015 σε σύγκριση με περίπου 1,3% στην ΕΕ.

Σημαντική ερευνητική δραστηριότητα έχουν οι φορείς τριτοβάθμιας και μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (δαπάνη ύψους 643,8 εκατ. ευρώ το 2015), που διεξάγεται κυρίως με δημόσια χρηματοδότηση (71%), κύρια πηγή της οποίας είναι ο τακτικός προϋπολογισμός και τα προγράμματα ΕΣΠΑ. Όσον αφορά τη χρηματοδότηση από το εξωτερικό, η κύρια πηγή είναι τα ανταγωνιστικά προγράμματα Ε&Α της ΕΕ (13%).

Ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος υπογράμμισε πως η Ελλάδα διαθέτει πολύ σημαντικό αριθμό διδακτόρων. Συγκεκριμένα, με βάση τον αριθμό των διδακτόρων που πληρούσαν τα μεθοδολογικά κριτήρια της έρευνας «International Survey on Careers of Doctorate Holders-CDH», το 2013 η Ελλάδα βρισκόταν στην 11η θέση (μεταξύ των 24 χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα). Επιπλέον, η συμβολή των ελληνικών πανεπιστημίων είναι σημαντική στην εκπόνηση διδακτορικών διατριβών, καθώς η μεγάλη πλειονότητα των διδακτόρων αυτών, ποσοστό 86%, απέκτησε το διδακτορικό τίτλο σπουδών από ελληνικά Πανεπιστήμια.