Που βρήκε ο Αλ. Τσίπρας τα 617 εκατ. ευρώ της 13ης σύνταξης

Το πρόγραμμα προσαρμογής της Ελλάδος, ήδη πριν αναλάβει ο ΣΥΡΙΖΑ την διακυβέρνηση, προέβλεπε πως σε περίπτωση που καταγράφει πρωτογενές πλεόνασμα στον προϋπολογισμό, μέρος του πλεονάσματος αυτού θα μπορεί να διατεθεί από την εκάστοτε κυβέρνηση για τη χρηματοδότηση στοχευμένων πολιτικών.

Τι είναι το πρωτογενές πλεόνασμα; Αυτό που περισσεύει όταν τα έσοδα του κράτους ξεπερνούν τις δαπάνες του κράτους. Το χαρακτηρίζουμε πρωτογενές διότι σε αυτό δεν περιλαμβάνονται οι τόκοι που πρέπει να πληρώνει το Δημόσιο σε ετήσια βάση.

Όταν καταρτίσθηκε ο προϋπολογισμός του 2016, δηλαδή το Νοέμβριο του 2015 η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και οι δανειστές εκτιμούσαν πως στο τέλος της εφετινής χρονιάς τα έσοδα του Δημοσίου θα ξεπερνούσαν τις δαπάνες του Δημοσίου κατά 872 εκατ. ευρώ, δηλαδή πως το πρωτογενές πλεόνασμα θα διαμορφωνόταν στο 0,50% του ΑΕΠ.

Ωστόσο, τα μέτρα που εφαρμόσθηκαν μέσα στο 2016 (τόσο στο σκέλος της φορολογίας με τις αυξήσεις έμμεσων φόρων και ειδικά του ΦΠΑ, όσο και στο σκέλος της περιστολής των δαπανών, με τις μεγάλες περικοπές συντάξεων και μισθών) ξεπέρασαν κατά πολύ τις εκτιμήσεις κυβέρνησης και δανειστών με αποτέλεσμα στο τέλος της εφετινής χρονιάς τα έσοδα του Δημοσίου να ξεπερνούν τις δαπάνες του Δημοσίου κατά 1,9 δισ. ευρώ, δηλαδή κατά 1,1 δισ. ευρώ περισσότερο σε σχέση με την αρχική εκτίμηση.

Είναι ενδεικτικό πως αρχικά η κυβέρνηση εκτιμούσε πως τα τακτικά έσοδα του φετινού προϋπολογισμού θα ανέρχονταν συνολικά σε 48,4 δισ. ευρώ. Ωστόσο, αυτά θα κλείσουν για το σύνολο του 2016 σε 50,4 δισ. ευρώ, δηλαδή θα ξεπεράσουν κατά 2 δισ. ευρώ τους σχεδιασμούς της κυβέρνησης! Πως έγινε αυτό; Η εξήγηση που δίνουν τα ίδια τα στελέχη των υπουργείων είναι πως κατά τον υπολογισμό των εισπρακτικών μέτρων έγινε υποεκτίμηση στόχων. Αυτό επιβεβαιώνεται ξεκάθαρα από το ότι εάν και το 2016 δεν πληρώθηκαν φόροι 13 δισ. ευρώ, τελικά τα φορολογικά έσοδα ήταν κατά 2 δισ. ευρώ υψηλότερα του στόχου.

Αλλά δεν είναι μόνον οι φόροι. Οι δαπάνες για αποδοχές και συντάξεις το 2016 εκτιμάται ότι θα διαμορφωθούν χαμηλότερα των 17,7 δισ. ευρώ, μειωμένες κατά 78 εκατ. ευρώ έναντι του αρχικού στόχου του Προϋπολογισμού 2016. Αυτό θα συμβεί διότι από τα πρόσθετα δημοσιονομικά μέτρα ύψους 1,4 δισ. ευρώ που επέβαλε το 2016 η κυβέρνηση στο πλαίσιο του Μνημονίου τα 801 εκατ. ευρώ αφορούσαν σε μειώσεις συντάξεων και τα 165 εκατ. ευρώ εξ αυτών στη μείωση του ΕΚΑΣ.

Με την πρωθυπουργική απόφαση για χορήγηση 13ης σύνταξης η κυβέρνηση απλά επιστρέφει 617 εκατ. ευρώ σε εκείνους από τους οποίους «φαίνεται» να πήρε 801 εκατ. ευρώ μέσα στο έτος. Γιατί φαίνεται; Στελέχη των φορέων κοινωνικής ασφάλισης υποστηρίζουν πως βάσει των οικονομικών στοιχείων που έχουν στη διάθεση τους η κυβέρνηση έχει πάρει πολύ περισσότερα από 801 εκατ. ευρώ από τους συνταξιούχους μέσα στο έτος και προκαλούν ευθέως την ηγεσία του υπουργείου Εργασίας να διαψεύσει τον ισχυρισμό τους. Αυτό σε μεγάλο βαθμό προκύπτει από την τεράστια συγκράτηση των δαπανών που καταγράφεται σε μηναία βάση. Χαρακτηρίστηκα, οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού για την περίοδο Ιανουαρίου - Οκτωβρίου 2016 ανήλθαν στα 41,497 δισ. ευρώ και παρουσιάζονται μειωμένες κατά 1,981 δισ. ευρώ έναντι του στόχου του φετινού προϋπολογισμού (43,478 δισ. ευρώ).

Από την υπερφορολόγηση από τη μια και από το πετσόκομμα των συντάξεων από την άλλη η κυβέρνηση κατέγραψε πρωτογενές πλεόνασμα 1,9 δισ. ευρώ το 2016. Από αυτό το πλεόνασμα μπορεί εφόσον το επιθυμεί – στη βάση της συμφωνίας με τους δανειστές – να διαθέσει το 50% σε όποιες πολιτικές εκείνη επιλέγει. Στην περίπτωση του προϋπολογισμού 2016 το ποσό αυτό ανέρχεται σε 950 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων το 65% περίπου αποφασίσθηκε να δοθεί ως 13η σύνταξη στους χαμηλοσυνταξιούχους.

Είναι αυτή η κυβερνητική πρακτική ενδεδειγμένη; Οι δανειστές λένε όχι. Υποστηρίζουν πως τα 1,9 δισ. ευρώ του πρωτογενούς πλεονάσματος θα έπρεπε να τα φυλάξουμε για να έχουμε ένα καλό σημείο δημοσιονομικής εκκίνησης το 2017, έτος που το πρωτογενές πλεόνασμα που καλείται να καταγράψει η Ελλάδα διαμορφώνεται στο 1,75% του ΑΕΠ ή πιο απλά σε 3,1 δισ. ευρώ.

Και σε μεγάλο βαθμό δεν έχουν άδικο. Το 2016 λάβαμε πρόσθετα δημοσιονομικά μέτρα 1,4 δισ. ευρώ για να πετύχουμε πλεόνασμα 873 εκατ. ευρώ. Το 2017 έχουμε ψηφίσει και τα εφαρμόσουμε από την 1η Ιανουαρίου μέτρα συνολικού ύψους 4 δισ. ευρώ, με σκοπό να πετύχουμε πρωτογενές πλεόνασμα 3,1 δισ. ευρώ. Παίρνοντας σήμερα λεφτά από τον «κουμπαρά», απλά αυξάνουμε την αβεβαιότητα για την επίτευξη του στόχου του επομένου έτους.

Αλλά και από την άποψη της κοινωνικής στόχευσης είναι η χορήγηση 13ης σύνταξης σωστή επιλογή; Σύμφωνα με τα στοιχεία των ασφαλιστικών ταμείων ο αριθμός των κύριων συντάξεων που στις 30 Σεπτεμβρίου 2016 βρίσκονταν σε εκκρεμότητα, δηλαδή δεν είχαν δοθεί στους δικαιούχους τους, ήταν 117.645, με τη συνολική δαπάνη για την αποπληρωμή τους να εκτιμάται σε 1,027 δισ. ευρώ! Πιο απλά μέρος της στήριξης που έδωσε ο πρωθυπουργός στους μικροσυνταξιούχους θα μπορούσε να δοθεί σε αυτούς που για διάστημα από 7 έως και 15 μήνες περιμένουν να λάβουν τη σύνταξη που δικαιούνται.

Πολλές προτάσεις μπορεί να κατατεθούν για τη διάθεση των χρημάτων αυτών, αλλά εάν το ζητούμενο είναι η κοινωνική προστασία η λογική επιτάσσει η στήριξη να δοθεί πρώτα σε αυτούς που δεν έχουν τίποτα (ανέργους, απόρους, μη έχοντες πόρους διαβίωσης), παρά σε αυτούς που έχουν κάτι.