ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Πρόβλεψη ΙΟΒΕ για ύφεση 1% το 2016

Πρόβλεψη ΙΟΒΕ για ύφεση 1% το 2016

Ύφεση της τάξης του 1% προβλέπει για εφέτος το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών, (ΙΟΒΕ), στην τελευταία έκθεσή του για την πορεία της ελληνικής οικονομίας.Να σημειωθεί πως η εκτίμηση αυτή είναι δυσμενέστερη αυτής των θεσμών και της ελληνικής κυβέρνησης που αναμένουν ύφεση το 2016 της τάξης του 0,3% του ΑΕΠ.

Όπως επισημαίνεται στην σχετική έκθεση, η ύφεση στην ελληνική οικονομία συνεχίστηκε για τρίτο τρίμηνο στην περίοδο Ιανουαρίου-Μαρτίου φέτος και κλιμακώθηκε φθάνοντας το 1,4%, έναντι υποχώρησης του ΑΕΠ κατά 0,9% στο αμέσως προηγούμενο τρίμηνο και ήπιας ανόδου του στο πρώτο τρίμηνο πέρυσι (+0,4%), σύμφωνα με έκθεση για την ελληνική οικονομία του ΙΟΒΕ.

Όπως αναφέρεται στην έκθεση η ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης υλοποίησης του τρίτου Προγράμματος Δημοσιονομικής Προσαρμογής ήρε αρκετά την αβεβαιότητα ως προς τα επιπλέον δημοσιονομικά μέτρα, σχετικά με την υλοποίηση ορισμένων μεταρρυθμίσεων (διαχείριση «κόκκινων δανείων», νέο Ταμείο Αποκρατικοποιήσεων), αλλά και ευρύτερα, ως προς τη διάθεση εφαρμογής του νέου Προγράμματος Οικονομικής Πολιτικής το οποίο συμφωνήθηκε τον περασμένο Αύγουστο. Πάρα ταύτα, δεν κατέστη εφικτό από τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των επίσημων δανειστών να επιτευχθεί μια συμφωνία σχετικά με το δημόσιο χρέος, εξέλιξη η οποία σαφώς θα ενίσχυε περισσότερο την εμπιστοσύνη στη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και στις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας.

Η πλειονότητα των δημοσιονομικών παρεμβάσεων που αποφασίστηκαν αφορά στα νοικοκυριά ή και σε αυτά (περικοπή συντάξεων πάνω από ένα όριο, μείωση αφορολόγητου εισοδήματος, αλλαγή συντελεστών φορολογίας εισοδήματος, αύξηση ΦΠΑ και ασφαλιστικών εισφορών κ.ά.), επομένως θα περιορίσει επιπλέον το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημά τους. Σε ότι αφορά τις επιχειρήσεις, παρότι λήφθηκαν αποφάσεις για σημαντικά ζητήματα τα οποία τις επηρεάζουν (π.χ. ΦΠΑ, ασφαλιστικές εισφορές), εκκρεμεί στο πλαίσιο της επόμενης αξιολόγησης το μείζον ζήτημα των αλλαγών στις εργασιακές σχέσεις, κρίσιμη παράμετρος της οργάνωσης των επιχειρήσεων.

Εξέλιξη άμεσα συνδεδεμένη με την ολοκλήρωση της αξιολόγησης, η οποία υπό προϋποθέσεις μπορεί να επηρεάσει σημαντικά μεσοπρόθεσμα τη ρευστότητα της ελληνικής οικονομίας αποτελεί η επαναποδοχή των ελληνικών ομολόγων ως εγγυήσεων από την ΕΚΤ (επαναφορά του waiver), καθώς επιτρέπει στις τράπεζες να αντλήσουν ρευστότητα από το σχετικό βασικό μηχανισμό της ΕΚΤ, με κόστος πολύ χαμηλότερο σε σχέση με τον ELA. Αυτή η δυνατότητα, εφόσον επιστρέψει σε αυτές σημαντικό μέρος των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας οι οποίες αποσύρθηκαν στο πρώτο εξάμηνο του 2015, θα ενισχύσει αρκετά την δανειοδοτική τους ικανότητα. Ωστόσο, σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία, κατά το τέλος της πρώτης αξιολόγησης, τον περασμένο Μάιο, οι καταθέσεις των νοικοκυριών και των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων παρέμεναν σε επίπεδο ελαφρώς υψηλότερο μετά τα capital controls (+ 1,2 δισ. ευρώ). Το επικείμενο Brexit και η ανησυχία που έχει δημιουργήσει αποτελούν πρόσθετο ανασταλτικό παράγοντα στην επιστροφή των καταθέσεων.

Συνεπώς, μάλλον δεν θα σημειωθεί στο δεύτερο εξάμηνο του 2016 σημαντική μεταβολή της έως τώρα προσεκτικής πιστοδοτικής πολιτικής των τραπεζών. Όσο το επίπεδο των καταθέσεων θα παραμένει χαμηλό, δεν θα είναι εφικτή και μια περαιτέρω σημαντική άρση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, παρά την άντληση ρευστότητας από το βασικό μηχανισμό της ΕΕ.

Από την άλλη πλευρά, σταδιακή ενίσχυση της ρευστότητας των επιχειρήσεων θα επέλθει κατόπιν της πρώτης αξιολόγησης του νέου προγράμματος από την επιτάχυνση της εξόφλησης των ληξιπρόθεσμων οφειλών του κράτους προς τους προμηθευτές του, καθώς τα 3,5 δισ. ευρώ από τη δόση η οποία συνδέεται με την πρόσφατα ολοκληρωθείσα αξιολόγηση, προβλέπεται να διατεθούν για αυτόν το σκοπό. Ο δημόσιος τομέας παρέχει από την αρχή του 2016 ελαφρώς μεγαλύτερη από πέρυσι υποστήριξη στις επενδύσεις μέσω της υλοποίησης του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (+143 εκατ. ευρώ ή +14,7% στο πεντάμηνο Ιανουαρίου - Μαΐου).

Σε αντίθεση με την ήπια ενίσχυση της επενδυτικής δραστηριότητας από το ΠΔΕ, δεν αναμένεται αναθέρμανση των επενδύσεων από τις ενέργειες στο πεδίο των αποκρατικοποιήσεων. Το ΤΑΙΠΕΔ, πέραν της ολοκλήρωσης διαδικασιών παραχώρησης ή πώλησης που είχαν δρομολογηθεί τα προηγούμενα χρόνια, συνεχίζει να μην παρουσιάζει πρόοδο στους υπόλοιπους διαγωνισμούς, με εξαίρεση την ανάδειξη πλειοδοτών για ορισμένα ακίνητα και την πώληση δύο αεροσκαφών Αirbus. Σε ότι αφορά το νέο ταμείο αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας (Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας Α.Ε.), συγκροτήθηκε με το πρόσφατο πολυνομοσχέδιο (ν. 4389/2016). Όμως, ο εσωτερικός κανονισμός της ΕΕΣΠ Α.Ε. δεν έχει διαμορφωθεί και αποτελεί προαπαιτούμενο για τη λήψη της δεύτερης υποδόσης. Για την ολοκλήρωση αυτών και άλλων διαδικαστικών ζητημάτων τα οποία εκκρεμούν, η δραστηριότητα της ΕΕΣΠ δεν θα ξεκινήσει νωρίτερα από το τελευταίο τρίμηνο του 2016.

Ευρύτερα στο δημόσιο τομέα, η προσπάθεια επίτευξης των δημοσιονομικών στόχων οι οποίοι έχουν τεθεί για φέτος, έχει οδηγήσει σε εκτεταμένη συγκράτηση των πρωτογενών δαπανών, με αποτέλεσμα αυτές να υπολείπονται στην περίοδο Ιανουαρίου - Μαΐου φέτος κατά 2,06 δισ. ευρώ (-11,7%) έναντι του σχετικού στόχου.

Πέρα από τις εξελίξεις σε ζητήματα τα οποία αφορούν στην υλοποίηση του τρίτου μνημονίου και επηρεάζουν την εγχώρια οικονομία, το διεθνές οικονομικό περιβάλλον μεταβάλλεται άρδην την τρέχουσα περίοδο από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος σχετικά με την παραμονή ή όχι του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το επερχόμενο Brexit κλιμακώνει έντονα την αβεβαιότητα για τη συνοχή και τη βιωσιμότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης, οδηγώντας τις οικονομικές μονάδες σε κατάσταση αναμονής για τη λήψη ορισμένων αποφάσεών τους, εν όψει των σχετικών εξελίξεων, των αντιδράσεων και αποφάσεων της ΕΕ κ.λπ.

Σε ότι αφορά τις άμεσες επιδράσεις του επικείμενου Brexit στην ελληνική οικονομία, αναμένεται να εκδηλωθούν στις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών, εξαιτίας της υποτίμησης της στερλίνας έναντι του ευρώ. Το 2015, οι εξαγωγές προϊόντων προς το Ηνωμένο Βασίλειο έφτασαν τα 1,08 δισ. ευρώ, παρουσιάζοντας άνοδο 10,1% έναντι του 2014, με το μερίδιό τους στο σύνολο των εξαγωγών αγαθών να ανέρχεται από το 3,6% στο 4,2%. Μεγαλύτερη σε αξία και μερίδιο στο σύνολο είναι η παροχή τουριστικών υπηρεσιών, με την αξία τους το προηγούμενο έτος να ανέρχεται κατά 466,7 εκατ. ευρώ (ή +30,1%), φθάνοντας τα 2,02 δισ. ευρώ, διατηρώντας το Ηνωμένο Βασίλειο ως τη δεύτερη σημαντικότερη αγορά μετά τη Γερμανία. Επειδή το πρώτο εξάμηνο του 2016 έχει παρέλθει, η μικρότερη ζήτηση από το Ηνωμένο Βασίλειο θα επηρεάσει τις εξαγωγές στο ήμισυ του τρέχοντος έτους. Οι επιπτώσεις αναμένεται να είναι μεγαλύτερες στις εξαγωγές αγαθών, καθώς η συντριπτική πλειονότητα των τουριστικών κρατήσεων ήδη έχει πραγματοποιηθεί και πληρωθεί.

Σε ότι αφορά άλλες διεθνείς εξελίξεις οι οποίες επηρεάζουν το οικονομικό περιβάλλον εγχωρίως, οι προσφυγικές – μεταναστευτικές εισροές προς την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη έχουν περιοριστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό μετά το κλείσιμο του βαλκανικού περάσματος και την υλοποίηση της συμφωνίας ΕΕ - Τουρκίας, για την επανεισδοχή των παράνομων μεταναστών. Η τιμή του πετρελαίου ανερχόταν στο τετράμηνο Μαρτίου - Ιουνίου, έχοντας επανέλθει στο επίπεδο του προηγούμενου φθινοπώρου. Η επιφυλακτικότητα για τις επιδράσεις του Brexit μάλλον θα κάμψει τη ζήτηση πετρελαίου, τουλάχιστον τους προσεχείς μήνες. Ακολούθως, η τιμή του πετρελαίου θα υποχωρήσει εκ νέου το 2016, λιγότερο από πέρυσι.

Λαμβάνοντας υπόψη τα πρόσφατα πολιτικοοικονομικά γεγονότα, τα διαθέσιμα στοιχεία για τις τάσεις σε οικονομικά μεγέθη στην Ελλάδα και τις αναμενόμενες εξελίξεις στις προβλέψεις για τις συνιστώσες του ΑΕΠ, τα εκτεταμένα δημοσιονομικά μέτρα που λήφθηκαν πρόσφατα, θα επενεργήσουν σαφώς περιοριστικά στο διαθέσιμο εισόδημα και την κατανάλωση των νοικοκυριών στο δεύτερο εξάμηνο του 2016. Η επίπτωσή τους αναμένεται να είναι ισχυρότερη εκείνων τα οποία λήφθηκαν πέρυσι. Η περιοριστική επίδραση των capital controls στην κατανάλωση των νοικοκυριών κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2015 έχει διαμορφώσει μια χαμηλή βάση σύγκρισης για την αντίστοιχη περίοδο του τρέχοντος έτους, η οποία θα επενεργήσει αντίρροπα στις πτωτικές πιέσεις στις ιδιωτικές καταναλωτικές δαπάνες. Η αναμενόμενη επιβράδυνση της υποχώρησης της ανεργίας έναντι της αντίστοιχης περυσινής περιόδου από το δεύτερο τρίμηνο, θα εξασθενήσει την υποστήριξη από την αύξηση των εισοδημάτων στο πρώτο τρίμηνο, λόγω της κατά 2,9% μεγαλύτερης απασχόλησης σε σχέση με την αρχή του 2015. Οι παραπάνω επιδράσεις προβλέπεται ότι θα έχουν ως αποτέλεσμα τη μέση πτώση της ιδιωτικής κατανάλωσης στο σύνολο του τρέχοντος έτους μεταξύ -1,0% και -2,0%.

Οι περικοπές καταναλωτικών δαπανών του δημόσιου τομέα, κυρίως σε πληρωμές μισθών, οι οποίες επισημάνθηκαν από την πρώτη έκθεση για το 2016 και αποτυπώθηκαν στον περιορισμό της δημόσιας κατανάλωσης στο αρχικό τρίμηνο φέτος, αναμένεται να συνεχιστούν με μικρές διακυμάνσεις στη συνέχεια του τρέχοντος έτους. Η πρώτη φάση εξορθολογισμού των ειδικών μισθολογίων, η οποία περιλαμβάνεται στις προαπαιτούμενες δράσεις για τη δεύτερη αξιολόγηση του τρίτου Προγράμματος, θα υλοποιηθεί στο τελευταίο τρίμηνο φέτος, εφόσον η αξιολόγηση εξελιχθεί χωρίς -άλλη μια φορά- σημαντικές αποκλίσεις από το χρονοδιάγραμμα. Επομένως, θα ενισχύσει τις περικοπές στην κατανάλωση του δημοσίου, η οποία εκτιμάται ότι θα μειωθεί φέτος κατά 1,5% έως 2,5%.

Στο πεδίο των επενδύσεων, η παραμονή μεγάλου μέρους των καταθέσεων εκτός τραπεζικού συστήματος, η διαχείριση των «κόκκινων δανείων» μετά την πρόσφατη θεσμοθέτηση του σχετικού ρυθμιστικού πλαισίου στο νόμο 4389/2016 και η αναμονή εκδήλωσης επιδράσεων από το επερχόμενο Brexit στα χρηματιστήρια και τις αγορές κεφαλαίου, σχετικών παρεμβάσεων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κ.λπ., θα συντηρήσουν την έως τώρα πιστοδοτική πολιτική των τραπεζικών ιδρυμάτων προς τις επιχειρήσεις σχεδόν σε όλο το υπόλοιπο του 2016. Παρά την επαναφορά του waiver από την ΕΚΤ, αναμένεται συνέχιση της πιστωτικής συρρίκνωσης, με χαμηλότερο ρυθμό, στους περισσότερους μήνες του 2016, με πιθανή αύξηση των πιστώσεων στο τέλος του τέταρτου τριμήνου.

Στον αντίποδα, η μικρή αύξηση των ενισχύσεων από το ΠΔΕ και η πληρωμή μεγάλου μέρους των ληξιπρόθεσμων οφειλών του δημοσίου με μέρος από τις υποδόσεις του δανείου οι οποίες λήφθηκαν και θα ληφθούν προσεχώς, θα βελτιώσουν ελαφρώς τη διαθεσιμότητα κεφαλαίων των επιχειρήσεων. Όμως, τόσο η εγχώρια, όσο και η διεθνής ζήτηση για ελληνικά προϊόντα ήταν κατά το πρώτο εξάμηνο φέτος στην καλύτερη περίπτωση στο ίδιο επίπεδο με πέρυσι, αφού εκτός από την υποχώρηση κατανάλωσης και επενδύσεων, οι εξαγωγές αγαθών εκτός καυσίμων και πλοίων ανήλθαν οριακά (+0,5% στο πρώτο τετράμηνο). Επομένως, στις περισσότερες επιχειρήσεις, δεν ευνοείται μια αναβάθμιση ή επέκταση του εργοστασιακού δυναμικού. Υπό τις επιδράσεις των παραπάνω τρεχουσών και αναμενόμενων εξελίξεων σχετικά τις επενδύσεις, αυτές μάλλον θα υποχωρήσουν εκ νέου το 2016, κατά περίπου 4,0%

Στον εξωτερικό τομέα, η σταθερότητα των εξαγωγών εκτός πετρελαιοειδών και πλοίων (σε τρέχουσες τιμές) στο αρχικό τετράμηνο του 2016, παρά το υψηλό επίπεδό τους την ίδια περίοδο πέρυσι και την επίδραση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, αναδεικνύει ότι υφίσταται δυναμική ανόδου τους στο δεύτερο εξάμηνο φέτος. Η χαμηλή ισοτιμία του ευρώ έναντι του δολαρίου, που θα υποχωρήσει περαιτέρω εξαιτίας της αβεβαιότητας για τις επιπτώσεις της εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ, θα συνεχίσει να ευνοεί την ανταγωνιστικότητα την ελληνικών προϊόντων και εκείνων της Ευρωζώνης. Στο σκέλος των εξαγωγών υπηρεσιών, η ήπια μείωση των διεθνών εισπράξεων από τον τουρισμό (-3,4%) μάλλον αντανακλά τη φάση αφομοίωσης της επί τριετία συνεχούς ανόδου του. Η παραμονή του διεθνούς μεταφορικού έργου σε πολύ χαμηλό επίπεδο θα οδηγήσει το σύνολο των εξαγωγών υπηρεσιών σε κάμψη φέτος. Η επίδραση του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο αναμένεται ότι θα είναι μικρή, κυρίως στις εξαγωγές αγαθών, αφού οι τουριστικές δαπάνες των κατοίκων του Ηνωμένου Βασιλείου έχουν σε μεγάλο βαθμό πραγματοποιηθεί πριν τις πρόσφατες εξελίξεις. Συνισταμένη των ποικίλων επιδράσεων στις εξαγωγές αναμένεται να είναι η διαμόρφωσή τους το τρέχον έτος χαμηλότερα από το 2015 (-2,0% με -3,0%).

Η νέα μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών από τα πρόσθετα δημοσιονομικά μετρά και η υποτονική επενδυτική δραστηριότητα, θα οδηγήσουν σε περαιτέρω συρρίκνωση των εισαγωγών. Από την άλλη πλευρά, κάθε άρση των capital controls θα αποτυπώνεται ευνοϊκά κυρίως στην πλευρά του εισαγωγικού εμπορίου, όπως έγινε μετά τον Οκτώβριο του 2015 και το φετινό Μάρτιο. Η κατακόρυφη πτώση των εισαγωγών στο δεύτερο εξάμηνο του 2015 θα περιορίσει σημαντικά την υποχώρησή τους στο ίδιο χρονικό διάστημα ένα χρόνο μετά, στο οποίο είναι πιθανό να αυξηθούν ήπια. Υπό τις παραπάνω επιδράσεις, η πτώση των εισαγωγών θα συνεχιστεί φέτος, με ελαφρώς μικρότερη ταχύτητα από ότι πέρυσι (-4% με -5%).

Υπό την επίδραση των παραπάνω τάσεων στις συνιστώσες του ΑΕΠ κατά το 2016, αναμένεται συνέχιση της πτώσης του, στην περιοχή του 1%.