Κριτική εκ των έσω στο ΔΝΤ για τα Greek statistics

Είναι χαρακτηριστική η αναφορά του ΙΕΟ ότι η Ελλάδα είναι μια επίκαιρη περίπτωση ως προς το πόσο καλά ή πόσο κακά το ΔΝΤ αξιοποίησε την εργαλειοθήκη του για να αντιμετωπίσει τις ελλείψεις δεδομένων. Όπως επικριτικά σημειώνεται, κατά την εκτίμηση των ελληνικών στατιστικών στοιχείων από το ΔΝΤ και πριν τις αποκαλύψεις των ψευδών δημοσιονομικών στοιχείων το 2009, το Ταμείο είχε «μάλλον αισιόδοξη» στάση και «μόνο περιστασιακά» είχε εκφράσει «ήπια ανησυχία».

Για να τεκμηριώσει αυτή του την παρατήρηση το ΙΕΟ επικαλείται έκθεση του ΔΝΤ από τα μέσα της δεκαετίας του 2000 που ανέφερε πως «... τα δεδομένα είναι επαρκή για την επιτήρηση, αλλά θα πρέπει να ενισχυθούν». Το Ανεξάρτητο Γραφείο Αξιολόγησης του ΔΝΤ αναφέρει πως η Ελλάδα είχε εμπλακεί σε αρκετές σημαντικές στατιστικές συνεργασίες με το Ταμείο, το 1999, το 2002, το 2003 και το 2006, καμία από τις οποίες όμως δεν έφερε στο φως τη σοβαρότητα των προβλημάτων των στατιστικών δεδομένων της.

Στο σημείο αυτό το ΙΕΟ υπενθυμίζει πως τον Οκτώβριο του 2009 οι ελληνικές αρχές απεκάλυψαν στην Eurostat ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα και το δημόσιο χρέος της Ελλάδας για την περίοδο 2005-2009 έπρεπε να αναθεωρηθούν. «Οι αναθεωρήσεις που ολοκληρώθηκαν το Νοέμβριο του 2010 ήταν εξαιρετικά μεγάλες και είχαν ως αποτέλεσμα την αναθεώρηση του ελλείμματος για το 2009 από το 3,7% του ΑΕΠ στο 15,4% του ΑΕΠ, ενώ το δημόσιο χρέος κινήθηκε από το 99,6% του ΑΕΠ στο 126,8% του ΑΕΠ», σημειώνεται στην έκθεση.

Στο σημείο αυτό το ΙΕΟ επικαλείται έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα με την οποία οι αναθεωρήσεις αυτές αντανακλούσαν μεθοδολογικές αδυναμίες και μη ικανοποιητικές τεχνικές διαδικασίες στο ελληνικό στατιστικό σύστημα, αλλά και ακατάλληλη διακυβέρνηση όπως αποδείχτηκε από την έλλειψη σαφών αρμοδιοτήτων μεταξύ των οργάνων, τις διάχυτες προσωπικές ευθύνες και την αδιαφανή ενδυνάμωση των ρόλων υπαλλήλων, η οποία λειτούργησε κατά της ποιότητας των δημοσιονομικών στατιστικών, καθώς επηρεάζονταν από πολιτικές πιέσεις και εκλογικούς κύκλους.

Θέλοντας να καταδείξει τις εποπτικές ευθύνες πρωτίστως της Eurostat και ακολούθως του ΔΝΤ το IEO αναφέρει πως τα προβλήματα που αναφέρθηκαν, τον Οκτώβριο του 2009 δεν ήταν νέα, καθώς στην πραγματικότητα, τόσο η Eurostat και σε πολύ μικρότερο βαθμό το προσωπικό του ΔΝΤ είχαν επανειλημμένα δηλώσει ότι ελληνικά στατιστικά στοιχεία ήταν εμφανώς αδύναμα και μαστίζονταν από προβλήματα.

Το Γραφείο επικαλείται μια έκθεση του 2004 της Eurostat που προκάλεσε «την πρώτη ελληνική κρίση δεδομένων», δείχνοντας ότι τα στοιχεία για το έλλειμμα και το χρέος ήταν εσφαλμένα ήδη από το 1997, και ότι σε κανένα από αυτά τα χρόνια το έλλειμμα της χώρας δεν ήταν κάτω από το όριο του Μάαστριχτ, ήτοι του 3% του ΑΕΠ ανά έτος.

Στο σημείο αυτό το IEO αναφέρεται σε έκθεση του ΔΝΤ του 2003 στην οποία το προσωπικό του Ταμείου ανέφερε σε σχέση με την παραγωγή στατιστικών δεδομένων στην Ελλάδα ότι «όλοι οι οργανισμοί επιδεικνύουν επαγγελματισμό και διαφάνεια στις πρακτικές και τις πολιτικές τους». Κατά τον ΙΕΟ στις περισσότερες εκθέσεις διαβούλευσης, το προσωπικό πήρε τη γενική γραμμή πως «... τα δεδομένα είναι επαρκή για την επιτήρηση, αλλά θα πρέπει να ενισχυθούν» (π.χ., στις διαβουλεύσεις των εκθέσεων του άρθρου 4 του 2006 και του 2007).

Όπως χαρακτηριστικά τονίζεται, μόνο από το 2009, ήτοι την παραμονή της αναγνώρισης των ελλείψεων των στατιστικών δεδομένων, το προσωπικό του ΔΝΤ έλαβε μια πιο σθεναρή γραμμή, με την έκθεση του άρθρου 4 για το εν λόγω έτος να περιλαμβάνει έναν αρκετά συγκεκριμένο και λεπτομερή κατάλογο των ελλείψεων για τα ελληνικά στατιστικά στοιχεία.

«Βεβαίως, ακόμη και τα καλύτερα στατιστικά συστήματα μπορεί να είναι δύσκολο να αποκαλύψουν την αλήθεια, όταν οι υπεύθυνοι είναι αποφασισμένοι να την κρύψουν», σημειώνει το Ανεξάρτητο Γραφείο Αξιολόγησης του ΔΝΤ, αναφέροντας ως παράδειγμα τις «αδιαφανείς χρηματοδοτικές δραστηριότητες» που αφορούσαν στα swaps (επί εποχής Κώστα Σημίτη).

Η ανεξαρτησία της ΕΛΣΤΑΤ

Η έκθεση του ΙΕΟ αναφέρει πως το προσωπικό του ΔΝΤ είχε σε αρκετές περιπτώσεις (το 2005 και το 2006) καλέσει την Ελλάδα να χορηγήσει ανεξαρτησία στην εθνική στατιστική της υπηρεσία. Αυτό τελικά έγινε με το πρώτο Μνημόνιο του 2010. Αποτέλεσμα ήταν τα ελληνικά δημόσια οικονομικά στατιστικά να γίνουν δεκτά από τη Eurostat χωρίς επιφυλάξεις την περίοδο 2011-2015, σε αντίθεση με τις επανειλημμένες επιφυλάξεις των προηγούμενων ετών, κάτι που δείχνει μια σημαντική βελτίωση στην ποιότητα των ελληνικών στατιστικών στοιχείων.

Στο σημείο αυτό το Ανεξάρτητο Γραφείο Αξιολόγησης αναφέρει πως η ανεξαρτησία της ΕΛΣΤΑΤ συνέχισε να αμφισβητείται από κατεστημένα συμφέροντα (π.χ., ποινική έρευνα ξεκίνησε το 2013, κατά τον τότε επικεφαλής της Αρχής Ανδρέα Γεωργίου, σχετικά με τις αναθεωρήσεις σε ιστορικά στοιχεία για τα δημόσια οικονομικά και το χρέος) και πως αυτό εγείρει αμφιβολίες σχετικά με την υποκείμενη δέσμευση της χώρας να είναι πραγματικά ανεξάρτητες τα στατιστικά. Κατά τον ΙΕΟ η εξέλιξη αυτή επισημαίνει τους κινδύνους εκ νέου «πολιτικοποίησης» των στατιστικών στο μέλλον.

Το ΙΕΟ κάνει μάλιστα επίκληση του κειμένου συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής για το ευρώ της 12ης Ιούλιου 2015 , το οποίο αναφέρεται σε «διασφάλιση της πλήρους νομικής ανεξαρτησίας της ΕΛΣΤΑΤ» για να υποστηρίξει πως πέντε χρόνια μετά τη δημιουργία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, η ανεξαρτησία της δεν έχει ακόμα διασφαλιστεί.