Ανάπτυξη έως 4% προβλέπει το ΙΟΒΕ για το 2021

Σύμφωνα με την έκθεση του ΙΟΒΕ, η πίεση από την πανδημία στην οικονομική δραστηριότητα παγκοσμίως υποχώρησε περαιτέρω στο τελευταίο τρίμηνο του 2020, σε μικρό βαθμό, καθώς από τις αρχές Νοεμβρίου επανήλθαν μέτρα αναστολής λειτουργίας κλάδων και περιορισμού των μετακινήσεων. Στη βάση αυτή, σημειώθηκε υποχώρηση της ύφεσης στην ελληνική οικονομία το τέταρτο τρίμηνο πέρυσι, στο 7,9%, έναντι πτώσης ΑΕΠ 10,5% στο προηγούμενο τρίμηνο και αύξησής του κατά 0,8% στο τελευταίο τρίμηνο του 2019.

Η πτώση του εγχώριου προϊόντος στο τρίμηνο Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου προήλθε κυρίως από την υποχώρηση των εξαγωγών (-13,4%), αποκλειστικά από την ισχυρή συρρίκνωση των εξαγωγών υπηρεσιών (- 55,4%), καθώς οι εξαγωγές προϊόντων διευρύνθηκαν σημαντικά (+13,6%). Ηπιότερη μείωση εισαγωγών (-9,5%). Δεύτερος καθοριστικός παράγοντας της ύφεσης η πτώση της ιδιωτικής κατανάλωσης (-4,7%), με τις επενδύσεις να έπονται (-19,0%) αποκλειστικά από μείωση αποθεμάτων, καθώς ο σχηματισμός πάγου κεφαλαίου αυξήθηκε (+1,6%). Έντονη ενίσχυση δημόσιας κατανάλωσης (+7,3%), λόγω μέτρων στήριξης.

Κατά το ΙΟΒΕ, η εξέλιξη της υγειονομικής κρίσης, εγχωρίως και διεθνώς, σε συνάρτηση με την πρόοδο στον εμβολιασμό, την αξιοποίηση των νέων μέσων εντοπισμού του ιού (self-tests), τις παρεμβάσεις ανάσχεσης των επιπτώσεων της πανδημίας εγχωρίως και την αξιοποίηση της αυξημένης ρευστότητας (τραπεζικές χορηγήσεις-Ταμείο Ανάκαμψης), θα είναι οι πλέον καθοριστικοί παράγοντες του ΑΕΠ φέτος.

Από τα χαρακτηριστικά της πανδημίας θα εξαρτηθεί η ανάκαμψη στην Ευρωζώνη, κύριο εξαγωγικό προορισμό της Ελλάδας, όπως και η διεθνής τουριστική κίνηση. Υπό το βασικό σενάριο εξελίξεων, στο οποίο η πλειονότητα των υφιστάμενων μέτρων προστασίας θα διατηρηθεί έως τα μέσα Μαΐου, οπότε θα ξεκινήσει η τουριστική περίοδος, δεν θα σημειωθεί νέα ισχυρή έξαρση της πανδημίας το φθινόπωρο και θα προσεγγιστεί ο στόχος απορρόφησης των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης, η αύξηση του ΑΕΠ φέτος θα προέλθει κυρίως από άνοδο των εξαγωγών (+11% με +13%) και της ιδιωτικής κατανάλωσης (+2,5% με+3,5%). Αύξηση θα σημειωθεί και στις επενδύσεις (+12% με +15%). Η ισχυρή εγχώρια ζήτηση θα αποτυπωθεί και στη ζήτηση για εισαγωγές (+8% με +11%).

Η δημόσια κατανάλωση θα συρρικνωθεί, από 3,0% έως 4,0%, αφού θα χρειαστούν λιγότερα μέτρα στήριξης από πέρυσι. Υπό αυτές τις τάσεις στο βασικό σενάριο, η ελληνική οικονομία θα ανακάμψει το 2021, με ρυθμό 3,5-4%. Εφόσον η υγειονομική κρίση υποχωρήσει βραδύτερα, περιορίζοντας την τουριστική περίοδο, και επανακάμψει το φθινόπωρο (δυσμενές σενάριο), με καθυστερήσεις στην απορρόφηση κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης, η ανάπτυξη θα είναι ηπιότερη (1,5- 2,0%).

Το ΙΟΒΕ αναφέρει πως το τραπεζικό σύστημα χαρακτηρίζεται από άφθονη ρευστότητα σε χαμηλό κόστος από τη συνεχιζόμενη διευκολυντική πολιτική της ΕΚΤ. Οι πιστώσεις ανακάμπτουν σταθερά προς τις επιχειρήσεις, σε ένα βαθμό στηριζόμενες και στα προγράμματα της Αναπτυξιακής Τράπεζας, ενώ συρρικνώνονται προς τα νοικοκυριά. Οι ιδιωτικές καταθέσεις ανακάμπτουν σταθερά, στηριζόμενες και στην προσωρινά υψηλή ροπή προς αποταμίευση, ενώ το κόστος νέου δανεισμού ιδιωτικού και δημόσιου τομέα παραμένει χαμηλό. Σημαντική θετική εξέλιξη η μεγάλη μείωση των ΜΕΔ στο τέταρτο τρίμηνο του 2020, κυρίως μέσα από πωλήσεις και τιτλοποιήσεις, καθώς και η επέκταση του προγράμματος Ηρακλής για 18 επιπλέον μήνες. Στον αντίποδα, πρόκληση για το τραπεζικό σύστημα συνεχίζει να αποτελεί η ποιότητα του ενεργητικού και η μειωμένη κερδοφορία. Η δυσκολία αποπληρωμής εκ μέρους δανειοληπτών που έχουν πληγεί από την πανδημία αναμένεται να επιβραδύνει ή και ανακόψει πρόσκαιρα την οργανική μείωση των ΜΕΔ. Συνεπώς, προτεραιότητα είναι η άμεση εφαρμογή του Ηρακλή ΙΙ και η επέκταση συστημικών λύσεων για τη βελτίωση της ποιότητας του ενεργητικού συνολικά.

Όπως ανέφερε επίσης, κατά την παρουσίαση της έκθεσης, ο Γενικός Διευθυντής του ΙΟΒΕ, καθηγητής Νίκος Βέττας:

• H εξέλιξη και αντιμετώπιση του προβλήματος δεν είναι η ίδια σε όλον τον πλανήτη, με ορισμένες περιοχές να βρίσκονται πλέον πιο κοντά στην επιστροφή στην κανονικότητα και άλλες ακόμη σε πολύ δύσκολη κατάσταση.
• Οι άμεσες οικονομικές προοπτικές είναι θετικές, όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί πως το υγειονομικό πρόβλημα έχει αμετάκλητα τιθασευτεί και πως η συνέχεια θα είναι ευθύγραμμη και στην οικονομία.
• Δεδομένου του μεγέθους και πρωτοφανών χαρακτηριστικών της κρίσης, η συνολική απόκριση δεν μπορεί να κριθεί ως αρνητική. Για την πρόοδο στον εμβολιασμό του πληθυσμού, κανείς δεν θα μπορούσε να τη θεωρεί δεδομένη μόλις πριν λίγους μήνες. Στο οικονομικό πεδίο η δημοσιονομική και νομισματική πολιτική έχουν συντονιστεί για να προσφέρουν ένα αναγκαίο δίκτυ ασφαλείας.
• Όσον αφορά τις διαρθρωτικές διαστάσεις του ζητήματος, η τεχνολογική πρόοδος σε κομβικές περιοχές έχει υπάρξει πολύ σημαντική, ενώ οι δομές του παγκοσμίου εμπορίου δεν έχουν διαρραγεί και ως αποτέλεσμα, δεν αναμένεται αρνητική τάση στην παραγωγικότητα ή στη συμμετοχή στην εργασία.
• Όμως, τα όρια παρεμβάσεων της οικονομικής πολιτικής εξαντλούνται, η υπερχρέωση συσσωρεύεται σε ιδιωτικό και δημόσιο επίπεδο και μια σειρά νέων προκλήσεων απαιτούν επείγουσα αντιμετώπιση.
• Στην ελληνική οικονομία, η επαναφορά αυτή σε κατάσταση δίδυμων ελλειμάτων, που χαρακτήρισαν και την προηγούμενη δεκαετή κρίση αν και βέβαια για νέους εξωγενείς λόγους δεν μπορεί παρά να προκαλεί ανησυχία.
• Αξιολογώντας τις προοπτικές ανάπτυξης για την τρέχουσα χρονιά διαφαίνεται ισχυρή ανάκαμψη στο δεύτερο μισό της με ρυθμό πραγματικής μεγέθυνσης στο 3,5%-4%, χωρίς να αποκλείεται και μια περισσότερο αρνητική εξέλιξη. Οι τάσεις αποπληθωρισμού αναμένεται να αντιστραφούν, όπως και να υπάρχει θετική ανταπόκριση στο εμπορικό ισοζύγιο.
• Το δημοσιονομικό έλλειμμα, συνολικό αλλά και πρωτογενές, ήταν ιδιαίτερα υψηλό την περασμένη χρονιά. Αυτό συνέβη λόγω υποχώρησης των εσόδων αλλά ακόμη περισσότερο λόγω των διευρυμένων μέτρων υποστήριξης, με μεταβιβάσεις σε εργαζόμενους και επιχειρήσεις.
• Τη δυνατότητα για χρηματοδότηση της οικονομίας μέσα από ένα τέτοιο υψηλό έλλειμμα, έδωσε κυρίως το πλαίσιο νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής στην Ευρωζώνη που προσέφερε ομπρέλα προστασίας για όλα τα μέλη της.
• Θα πρέπει να δρομολογηθεί πορεία της οικονομίας που να δείχνει πως βρίσκεται σε δημοσιονομική εξισορρόπηση. Αυτή θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο και επώδυνο να επιτευχθεί εάν δεν ενισχυθούν οι πραγματικοί ρυθμοί μεγέθυνσής μεσοπρόθεσμα. Τα ελλείματα είναι κρίσιμο να περιορίζονται σταδιακά από φέτος με αυστηρότερη επιλογή για επιδοτήσεις και ευνοϊκή φορολογική αντιμετώπιση.
• Η ελληνική οικονομία θα πρέπει να επανέλθει από την επόμενη χρονιά σε πρωτογενή πλεονάσματα τα οποία θα είναι συστηματικά αλλά όχι υπερβολικά, μεσοπρόθεσμα της τάξης του 1% του ΑΕΠ. Το μείγμα εσόδων και δαπανών θα πρέπει να λάβει σαφές αναπτυξιακό πρόσημο, με συστηματική ελάφρυνση της μισθωτής εργασίας και στοχευμένη χρήση θετικών μέτρων για ηλεκτρονικές συναλλαγές ως κίνητρο για στροφή στην τυπική οικονομία.
• Το Ταμείο Ανάκαμψης είναι υψηλής σημασίας. Οι πόροι που θα εισέλθουν, όσο σημαντικού ύψους και να είναι, δεν επαρκούν σε καμία περίπτωση για να καλύψουν το επενδυτικό κενό από μόνοι τους, αλλά είναι κρίσιμο να δημιουργήσουν πλαίσιο για κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων.
• Η βαθύτερη δυσκολία του εγχειρήματος σε σχέση με το Ταμείο Ανάκαμψης είναι πως μεγάλα τμήματα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης και της επιχειρηματικότητας δεν είναι σε θέση να ανταπεξέλθουν στην ολοκλήρωση απαιτητικών επενδυτικών σχεδίων. Η επιτυχία του θα συναρτηθεί από την ευρύτερη οικονομική πολιτική και τον προσανατολισμό της.
• Είναι απαραίτητη η εφαρμογή μέτρων ενίσχυσης της εργασίας με συστηματική μείωση του φορολογικού και ασφαλιστικού της βάρους, στοχευμένα προγράμματα ενεργητικών πολιτικών και εφαρμογή καινοτόμων προγραμμάτων κατάρτισης.
• Η νέα κρίση δείχνει ξεκάθαρα την ανάγκη βελτίωσης της αποτελεσματικότητας του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Στον χώρο της υγείας υπάρχει έντονη ανάγκη βελτίωσης της δομής και λειτουργίας, με ενίσχυση της πρωτοβάθμιας φροντίδας, ψηφιακών συστημάτων πληροφόρησης και διασύνδεσης μονάδων.
• Οι προκλήσεις εξισορρόπησης και δομικής μεταρρύθμισης της ελληνικής οικονομίας είναι πιο έντονες από ποτέ.