Τι είναι τα CoCos και πώς επηρεάζουν το ελληνικό τραπεζικό σύστημα

Τα CoCos του 2015

Για όσους δεν το γνωρίζουν οι υπό αίρεση μετατρέψιμες ομολογίες είναι υβριδικοί χρηματοοικονομικοί τίτλοι που εμπεριέχουν χαρακτηριστικά υποχρέωσης και ιδίων κεφαλαίων.

Πρακτικά αποτελούν εναλλακτική επιλογή αύξησης κεφαλαίου, η οποία επιτρέπει στις τράπεζες να πληρούν τις κανονιστικές κεφαλαιακές απαιτήσεις, μέσω της προσμέτρησής τους στους δείκτες κεφαλαίου.

Σε συνέχεια της ανακεφαλαιοποίησης της Τράπεζας Πειραιώς και της Εθνικής Τράπεζας το Δεκέμβριο του 2015 το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) συνείσφερε ομόλογα έκδοσης του ESM και σε αντάλλαγμα απέκτησε κοινές μετοχές και CoCos στις δύο τράπεζες.

Το ΤΧΣ απέκτησε από την Τράπεζα Πειραιώς CoCos συνολικής ονομαστικής αξίας 2,04 δισ. ευρώ που διαιρούνται σε 20.400 ομολογίες ονομαστικής αξίας 100.000 ευρώ η κάθε μία και από την Εθνική τράπεζα CoCos συνολικής ονομαστικής αξίας 2,029 δισ. ευρώ που διαιρούνταν σε 20.292 ομολογίες ονομαστικής αξίας 100.000 ευρώ η κάθε μία και οι οποίες αποπληρώθηκαν την 15/12/2016.

Οι όροι των CoCos

Τα εν λόγω CoCos διέπονται από το ελληνικό δίκαιο, δεν φέρουν δικαιώματα, συνιστούν άμεσες, μη εξασφαλισμένες και μειωμένης κατάταξης επενδύσεις και κατατάσσονται ανά πάσα στιγμή συμμέτρως (pari passu) με τους κοινούς μετόχους. Τα CoCos δεν έχουν ημερομηνία λήξης (αορίστου διάρκειας). Αποφέρουν απόδοση 8% ανά έτος για τα πρώτα επτά έτη, η οποία στη συνέχεια αναπροσαρμόζεται στο επταετές επιτόκιο Mid-Swap πλέον περιθωρίου.

Η καταβολή του τόκου (είτε εν όλω, είτε εν μέρει) εναπόκειται αποκλειστικά στη διακριτική ευχέρεια του Διοικητικού Συμβουλίου της τράπεζας.

Εφόσον επιλεγεί να μην καταβληθεί τόκος, ο τόκος αυτός ακυρώνεται και δεν συσσωρεύεται.

Παρόλα αυτά, αν η τράπεζα δεν καταβάλει συνολικά ή μερικά τους καταβλητέους τόκους σε δύο ημερομηνίες καταβολής τόκου, τότε οι ομολογίες μετατρέπονται αυτόματα σε κοινές μετοχές της τράπεζας.

Το Διοικητικό Συμβούλιο της τράπεζας έχει την επιλογή κατά την απόλυτη διακριτική του ευχέρεια, να καταβάλει τον τόκο σε μορφή κοινών μετοχών του πιστωτικού ιδρύματος, οι οποίες θα εκδίδονται πρωτογενώς, ο αριθμός των οποίων πρέπει να είναι ίσος με το ποσό του τόκου διαιρούμενο με την τρέχουσα κατά την ημερομηνία καταβολής του τόκου τιμή των κοινών μετοχών.

Τα CoCos της Τράπεζας Πειραιώς ενσωματώνουν ειδικούς όρους που ονομάζονται δικαιώματα προαίρεσης. Αυτοί οι όροι προβλέπουν τα εξής:

• Το δικαίωμα της τράπεζας να αποπληρώσει σε μετρητά, το σύνολο ή μέρος, ανά πάσα στιγμή των CoCos στο 100% της ονομαστικής αξίας πλέον τυχόν δεδουλευμένων και μη καταβληθέντων τόκων, με την προϋπόθεση να έχουν ληφθεί οι απαραίτητες εγκρίσεις από τις εποπτικές αρχές. Αυτό έγινε από την Εθνική Τράπεζα το 2016.
• Το δικαίωμα του ΤΧΣ να μετατρέψει τα CoCos σε κοινές μετοχές τον Δεκέμβριο του 2022.
• Το δικαίωμα της τράπεζας να μην καταβάλλει τόκο σε μία ημερομηνία καταβολής τόκου, χωρίς να αποτελέσει γεγονός ενεργοποίησης (έως και δύο φορές).
• Το δικαίωμα της τράπεζας να πληρώσει τόκο με την έκδοση κοινών μετοχών πρωτογενώς αντί για μετρητά.

Η Κοινοτική Οδηγία

Όπως προαναφέρθηκε, κάθε καταβολή τόκου υπόκειται στον εκάστοτε ισχύοντα περιορισμό του Μέγιστου Διανεμητέου Ποσού σύμφωνα με το άρθρο 141 της Οδηγίας Κεφαλαιακών Απαιτήσεων (Οδηγίας 2013/36/ΕΕ). Η μη καταβολή του τόκου καθίσταται υποχρεωτική αν η καταβολή του οδηγεί στην υπέρβαση του εκάστοτε ισχύοντα Μέγιστου Διανεμητέου Ποσού.

Η σχετική κοινοτική οδηγία αναφέρει για το θέμα τα εξής:

«Τα κράτη μέλη απαγορεύουν σε όλα τα ιδρύματα που πληρούν τη συνδυασμένη απαίτηση αποθέματος ασφαλείας να προβαίνουν σε διανομή κερδών όσον αφορά το κεφάλαιο κοινών μετοχών της Κατηγορίας 1 (CET1), στον βαθμό που μια τέτοια διανομή θα μείωνε το κεφάλαιο κοινών μετοχών τους της Κατηγορίας 1 σε τέτοιο επίπεδο ώστε να μην πληρούται πλέον η συνδυασμένη απαίτηση αποθέματος ασφαλείας».

Σε περίπτωση που ο δείκτης CET1 της τράπεζας, υπολογισμένος σε ενοποιημένη ή ατομική βάση υπολείπεται του 7% ή δεν καταβληθούν από την τράπεζα συνολικά ή μερικά οι καταβλητέοι τόκοι σε δύο ημερομηνίες καταβολής τόκου (όχι απαραίτητα συνεχόμενες), οι υπό αίρεση μετατρέψιμες ομολογίες μετατρέπονται αυτομάτως σε κοινές μετοχές.

Ο αριθμός των κοινών μετοχών καθορίζεται διαιρώντας το 116% της ονομαστικής αξίας των τότε ανεξόφλητων ομολογιών με την τιμή της εγγραφής (0,30 ευρώ) στην ανακεφαλαιοποίηση που πραγματοποιήθηκε το 2015. Αυτό σημαίνει πως η τιμή μετατροπής για τα CoCos της Πειραιώς θα είναι στα 6 ευρώ ανά μετοχή, παρά το ότι σήμερα η τιμή της μετοχής στο ταμπλό του Χρηματιστηρίου είναι στο 0,65 ευρώ ανά μετοχή.

Με τον ίδιο τρόπο θα καθοριστεί ο αριθμός των μετοχών εάν το ΤΧΣ αποφασίσει να ασκήσει το δικαίωμα μετατροπής στην έβδομη ετήσια επέτειο από την έκδοση του (σ.σ. το 2022).

Ο Νόμος 4261/2014

Σύμφωνα με το άρθρο 131 του Ν. 4261/2014 (που ενσωμάτωσε στην ελληνική νομοθεσία το άρθρο 141 της Οδηγίας 2013/36/ΕΕ), η τράπεζα δεν μπορεί να προβαίνει σε προαιρετικές πληρωμές, περιλαμβανομένης και της καταβολής μερισμάτων, στο βαθμό που τέτοιου είδους πληρωμές ξεπερνούν, σωρευτικά μαζί με άλλου είδους πληρωμές, το Μέγιστο Διανεμητέο Ποσό που ισχύει για την τράπεζα.

Το ίδιο άρθρο του Ν. 4261/2014 προβλέπει πως τα πιστωτικά ιδρύματα που δεν πληρούν τη συνολική απαίτηση αποθεμάτων ασφαλείας (combined buffer requirement) θα υπόκεινται σε περιορισμούς ως προς τη δυνατότητα προαιρετικών πληρωμών, οι οποίες καθορίζονται από τον ως άνω νόμο ως πληρωμές που σχετίζονται με το κεφάλαιο κοινών μετοχών της Κατηγορίας 1 (CET1).

Οι περιορισμοί που τίθενται είναι ανάλογοι προς την έκταση της μη τήρησης της συνολικής απαίτησης αποθεμάτων ασφαλείας και υπολογίζονται ως ποσοστό επί των κερδών του πιστωτικού ιδρύματος από την τελευταία διανομή κερδών ή την πληρωμή των προαιρετικών πληρωμών.

Ο υπολογισμός αυτός καταλήγει στο Μέγιστο Διανεμητέο Ποσό για κάθε εξεταζόμενη περίοδο.