Σε κινούμενη άμμο η τουρκική οικονομία: Τα «παιχνίδια Ερντογάν» και η νομισματική κρίση

Η κατάρρευση της τουρκικής λίρας σε νέα ιστορικά χαμηλά οδηγεί τους διεθνείς επενδυτές να αποσύρουν κεφάλαια από την Τουρκία υπό τον φόβο νέας συναλλαγματικής κρίσης, που φαίνεται να είναι πολύ κοντά.

Ξένοι επενδυτές, όπως η ING Groep, η HSBC και η UniCredit εγκαταλείπουν την Τουρκία. Παρομοίως, η Volkswagen εγκατέλειψε το σχέδιο για την κατασκευή ενός μεγάλου εργοστασίου, ενώ η σουηδική Telia -ιδρυτικός συνεργάτης της μεγαλύτερης εταιρείας κινητής τηλεφωνίας Turkcell- πούλησε προσφάτως το μερίδιο της 24% με μόλις 530 εκατ. δολάρια, μια τιμή που ερμηνεύτηκε ως κίνηση της εταιρείας να εγκαταλείψει εσπευσμένως τη χώρα.

Η πανδημία έχει εντείνει τα οικονομικά προβλήματα, καθώς έχει πλήξει καίρια τον τουρισμό της που αντιπροσωπεύει το 12% του τουρκικού ΑΕΠ, ενώ και οι εξαγωγές υποχώρησαν κατά 10,9% και πλέον όλα δείχνουν πως η χώρα οδεύει προς τη δεύτερη ύφεσή της μέσα σε δύο χρόνια.

Η οικονομία της Τουρκίας αντιμετωπίζει σωρεία προβλημάτων, λόγω του κορωνοϊού αλλά και της ανορθολογικής πολιτικής που ακολουθεί η κυβέρνηση Ερντογάν και η οποία υπονομεύει τη ρευστότητα της λίρας στις διεθνείς αγορές.

Ο πολυετής κύκλος επιθετικής χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής έχει οδηγήσει σε αρνητικά πραγματικά επιτόκια στην Τουρκία και οι επενδυτές εμφανίζονται έντονα προβληματισμένοι για το εάν είναι εφικτή η αποζημίωσή τους σε μία περίοδο αυξημένης έντασης.

Η «βουτιά» της λίρας περιπλέκει την αποπληρωμή του χρέους της κυβέρνησης και των εταιρειών που έχει συναφθεί σε σκληρό νόμισμα. Τα δάνεια σε ξένο συνάλλαγμα αντιστοιχούσαν περίπου στο 37% του συνολικού χρέους των Τούρκων τον Απρίλιο, σύμφωνα με εκτίμηση της S&P Global, η οποία αναφέρει αυτό ως βασικό κίνδυνο για τις τράπεζες της χώρας.

Εν τω μεταξύ, τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας έχουν στερέψει, στην κυριολεξία.

Το πραγματικό επιτόκιο της λίρας, μετά την αφαίρεση του πληθωρισμού, είναι πλέον βαθιά αρνητικό (-4,5%), με αποτέλεσμα να βρίσκεται σε συνεχή πίεση στην αγορά συναλλάγματος και να έχουν «καεί» φέτος, σύμφωνα με υπολογισμούς της Goldman Sachs, συναλλαγματικά αποθέματα 65 δισ. δολάρια για τη στήριξη της λίρας, πολύ περισσότερα από όσα δαπανήθηκαν όλο το 2019 (40 δισ. δολάρια).

Η πτώση του τουρκικού νομίσματος είναι ανεξέλεγκτη, παρότι η χώρα ξοδεύει δισεκατομμύρια, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει το νόμισμα, εν μέσω φόβων ότι η αδυναμία θα προκαλέσει πληθωριστικές πιέσεις.

Ο Ερντογάν είχε επικρίνει έντονα την πολιτική των υψηλών επιτοκίων και επιμένει ότι τα υψηλά επιτόκια… τροφοδοτούν τον πληθωρισμό.

Αυτή η εμμονή του Τούρκου προέδρου έχει επικριθεί από τους οικονομολόγους, οι οποίοι κρούουν των κώδωνα του κινδύνου πως η δεινή κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει προσφάτως η οικονομία θυμίζει ανησυχητικά πολύ τη νομισματική κρίση του 2018 παρά την υποχώρηση του πληθωρισμού.

Υπενθυμίζεται πως στη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών, η κεντρική τράπεζα έχει μειώσει το βασικό επιτόκιο δανεισμού κατά 15,75 ποσοστιαίες μονάδες.

Από το 24% στο οποίο τα ανέβασε τους τελευταίους μήνες του 2018, οπότε και έδωσε άμεσα ανοδική ώθηση στο νόμισμα, τα έχει μειώσει στο 8,25% μετά οκτώ αλλεπάλληλες μειώσεις.

Παράλληλα η αγορά εργασίας εμφανίζει σημάδια κατάρρευσης, με το ποσοστό συμμετοχής του εργατικού δυναμικού στην αγορά εργασίας να κατρακυλά στο 47,6% την περίοδο Απριλίου - Ιουνίου, λόγω του lockdown, ενώ η απαγόρευση των απολύσεων δεν είχε ιδιαίτερο αντίκτυπο, με το ποσοστό ανεργίας να ανεβαίνει στο 13%.

Η απασχόληση έχει μειωθεί το 2020 κατά 2,4 εκατομμύρια πολίτες, στα 25,9 εκατομμύρια.

Πολλοί αναλυτές θεωρούν πως ο τραπεζικός κλάδος δεν θα αποφύγει μια νέα κρίση.

Με τις εταιρείες της χώρας να παρουσιάζουν σωρευτικό χρέος 100 δισ. δολάρια, το οποίο πρέπει να εξυπηρετηθεί τους επόμενους 12 μήνες, με τις καθαρές εξωτερικές υποχρεώσεις να ανέρχονται σε περίπου 76 δισ. δολάρια και να συνοδεύονται από σημαντικές αναντιστοιχίες σε ό,τι αφορά τα νομίσματα οι προοπτικές των τουρκικών τραπεζών διαγράφονται δυσοίωνες.

Οι ισπανικές, ιταλικές και γαλλικές τράπεζες έχουν τις μεγαλύτερες απαιτήσεις από τις τουρκικές τράπεζες και τις θυγατρικές τους. Τα δε τραπεζικά ιδρύματα του Ηνωμένου Βασιλείου έχουν εκκρεμείς δανειακές εγγυήσεις άνω των 18 δισ. δολάρια.

Υπό το βάρος των αρνητικών εξελίξεων στην τουρκική οικονομία, η αχίλλειος πτέρνα του Ερντογάν είναι το ΔΝΤ.

Και μπορεί ο Ερντογάν να αποφύγει σαν το «διάβολο το λιβάνι» να βρεθεί η Τουρκία στην «αγκαλιά» του Ταμείου, ωστόσο μπορεί τελικά να αναγκαστεί αν το κάνει.

Και τότε το πολιτικό μήνυμα τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά θα έχει ολέθριες συνέπειες τόσο για την Τουρκία και πολύ περισσότερο για τον ίδιο τον Ερντογάν.