Ελ. Παναρίτη: Εμείς πρέπει να γίνουμε το παράδειγμα της Ευρώπης

«Στην παγκόσμια αυτή ύφεση, ωστόσο, δεν θα έχουμε δυνατούς και αδύναμους. Θα έχουν «πέσει όλα τα κεφάλια»... αφού και οι αναδυόμενες αγορές θα έχουν ύφεση, ενώ και η ΕΕ θα πιεστεί να αλλάξει και αυτή» τονίζει με νόημα η κυρία Παναρίτη.

Σε μία συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης, η κυρία Παναρίτη, με μακρά εμπειρία στην Παγκόσμια Τράπεζα, στο κοινωνικό επιχειρείν αλλά και με διαδρομή στην Πολιτική -καθώς από το 2009 έως το 2012 διατέλεσε βουλευτής Επικρατείας- σημειώνει, ότι «η αλλαγή στην οικονομία μας θα είναι ιστορικά συγκλονιστική, ενώ η κατακόρυφη πτώση των τιμών του πετρελαίου, περιμένουμε να δημιουργήσουν ένα ντόμινο προς τα κάτω αγγίζοντας συνταξιοδοτικά ταμεία μεταξύ άλλων».

Για την Ελλάδα, συστήνει πώς θα πρέπει να είναι καινοτομική, όσον αφορά τον τρόπο, με τον οποίο θα αξιοποιήσει τα πρώτα χρήματα ρευστότητας, προκειμένου να μειώσει το κόστος της ύφεσης. Στον αντίποδα της παγκόσμιας ύφεσης και φτωχοποίησης, η συνομιλήτριά μας, προτείνει την καινοτομία και καινοτόμους μεθόδους χρηματοδότησης, ως το κατάλληλο αναπτυξιακό όχημα. Όχι ένα ακόμη Σχέδιο Μάρσαλ, αλλά μία νέα επανάσταση, υπογραμμίζει.

Στην συνέντευξη που ακολουθεί, η κυρία Παναρίτη, αναφέρει ακόμη, ότι μετά από δύο μήνες εγκλεισμού εξαιτίας της πανδημίας, φοβάται πως δεν θα είναι εύκολη η μετέπειτα οικονομική, κοινωνική, και ψυχολογική συμπεριφορά όλων μας.

Από την μέχρι σήμερα σκληρή εμπειρία της υγειονομικής κρίσης, αυτό που την ξάφνιασε, όπως τονίζει, είναι «η παράλυση, η αδυναμία και ο πανικός που άγγιξε πολιτικούς ηγέτες, πλούσιους, φτωχούς, αδύναμους και δυνατούς, ενώπιον αυτού του αόρατου εχθρού». Την ξάφνιασε ακόμη, «πως τον 21ο αιώνα, τον αιώνα της επιστήμης, της τεχνολογίας, του big data, αντιδράσαμε με φόβο και με μία μόνο λύση, ένα γενικό και οριζόντιο lockdown, παγώνοντας την οικονομία».

Αναφορικά με τα διαγνωστικά τεστ για τον COVID-19, θέτει τον προβληματισμό, τι θα ήταν καλύτερο, να τα αγοράσουμε, ή να τα παρασκευάσουμε, επενδύοντας στον υγειονομικό αυτό πεδίο.

Η ευχή της πάντως την στιγμή αυτή, είναι να υπάρξουν αρκετοί οραματιστές για να πλάσουν το Καινούργιο Οικονομικό Μοντέλο που τόσο πλέον χρειάζεται ο πλανήτης, ενώ στους άτολμους Ευρωπαίους, προτάσσει τους Έλληνες. «Εμείς πρέπει να γίνουμε το παράδειγμα, οι outliers της Ευρώπης» σημειώνει χαρακτηριστικά.

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:

Η πανδημία μας βρήκε απροετοίμαστους

- Κυρία Παναρίτη είστε θεσμική οικονομολόγος, ειδική σε θέματα διαρθρωτικών αλλαγών με μεγάλη εμπειρία στην Παγκόσμια Τράπεζα, αλλά και με εμπειρία στην πολιτική. Ταυτόχρονα είστε και μία πολίτης του κόσμου. Θέλω να σας ρωτήσω τι είναι αυτό που σας έχει αγγίξει περισσότερο το διάστημα αυτό της σοβαρής υγειονομικής κρίσης του COVID-19.

Με εντυπωσίασε η παράλυση, η αδυναμία, ο πανικός που άγγιξε πολιτικούς ηγέτες, ανθρώπους πλούσιους, φτωχούς, αδύναμους και δυνατούς, ενώπιον αυτού του αόρατου εχθρού. Πόσο ανήμποροι έδειξαν όλοι, πόσο απροετοίμαστους μας βρήκε.

Με ξάφνιασε, πως τον 21ο αιώνα, τον αιώνα της επιστήμης, της τεχνολογίας, του big data, της τεχνητής νοημοσύνης, τον αιώνα της πρόβλεψης, αντιδράσαμε με φόβο και με μία μόνο λύση, ένα γενικό και οριζόντιο lockdown, παγώνοντας την οικονομία. Εκτός αυτού, βρήκα ενδιαφέρουσα την αποδοχή του περιορισμού μερικών ανθρώπινων ελευθεριών και δημοκρατικών θεσμών προκειμένου να μειωθεί η εξάπλωση της νόσου. Ενώ στην Ασία χρησιμοποιήθηκαν και άλλες πολιτικές, όπως συνεχή διαγνωστικά τεστ, στη Δύση ακολουθήσαμε κατά κύριο λόγο το lockdown με πολύ λίγες διαφοροποιήσεις.

Τα ερωτήματα είναι πολλά, όπως πόσα κύματα μετάλλαξης του ιού θα υπάρξουν, θα χρειαστεί να ξανακάνουμε στο κοντινό μέλλον lockdown; Γιατί άραγε δεν τεστάρουμε τον πληθυσμό ώστε να επιτραπεί η επανένταξη των μη νοσούντων; Γιατί δεν έχουμε αρκετά διαγνωστικά τεστ; Δεν θα ήταν καλή επένδυση να τα φτιάξουμε ή να τα αγοράσουμε ως προτεραιότητα;

Η εξάρτηση από την αγορά της Κίνας

Συνειδητοποιήσαμε επιπλέον αλήθειες που άγγιξαν ενοχλητικά:

- πρώτον, μέχρι σήμερα η πληροφόρηση για ό,τι αφορά τη συμπεριφορά αυτού του ιού παραμένει ελλιπής. Δεν γνωρίζουμε ακριβώς ποιo είναι το fatality rate του ιού και εάν δημιουργείται ανοσία. Αυτό μας αφήνει σε μια νεφελώδη κατάσταση σύγχυσης ως προς τη συμπεριφορά του κοινού και των μέτρων που θα ληφθούν.

- επιπλέον, το ευρύ κοινό αιφνιδιαστικά γρήγορα συνειδητοποίησε - πόσο εξαρτημένες είναι οι οικονομίες μας και πόσο έντονη είναι η παρουσία της Κίνας στην αλυσίδα παραγωγής της Δύσης (λόγω των διαταραχών αυτής της παραγωγικής μηχανής) - από τη βιομηχανία της, την παραγωγή τροφίμων, φαρμάκων, ακόμα και αναλώσιμων υγειονομικών προϊόντων, όπως παραδείγματος χάρη μάσκες, γάντια, οινόπνευμα, και διαγνωστικά τεστ.

Κάτι που μου φάνηκε αξιοσημείωτο είναι η μεγάλη συνωμοσιολογία η οποία πάντα δημιουργείται όταν υπάρχουν αναπάντητα ερωτήματα.

Όπως προείπα στον 21ο αιώνα, τον αιώνα της επιστήμης, της γνώσης, του Internet είναι πολύ γρήγορη η μεταφορά της πληροφορίας όπως επίσης και της παραπληροφόρησης - δημιουργώντας τριβές στη συνεργασία και ομοψυχία.

Αυτό όμως που με άγγιξε επαγγελματικά και προσωπικά είναι ο πόνος και η καταστροφή που θα εκδηλωθούν στους τόσους ανήμπορους αδήλωτους, φτωχούς, όσους ανήκουν στη χαμηλή μεσαία τάξη σε όλες τις χώρες του κόσμου (Αμερική - Αφρική - Ευρώπη), τους οποίους ονομάζω "άτυπους". Αυτούς που οι πολιτικοί θυμούνται μόνο στις εκλογές! Αυτοί αποτελούν πάνω από το 70% του πληθυσμού της γης. Σήμερα, τους βλέπουμε στους αζήτητους θανόντες από τη νόσο, οι οποίοι καταλήγουν σε ομαδικούς τάφους στην Αμερική, Ιταλία, Αφρική κλπ.

Σε προσωπικό επίπεδο η εσωστρέφεια του εγκλεισμού με συγκέντρωσε περισσότερο στη δουλειά μου η οποία είναι διαδικτυακή από το 2003.

Μετά από δύο μήνες εγκλεισμού πάντως, φοβάμαι πως δεν θα είναι εύκολη η μετέπειτα οικονομική, κοινωνική, και ψυχολογική συμπεριφορά, μέχρι οι πολίτες να αισθανθούν ότι η εξάπλωση του ιού έχει τεθεί υπό έλεγχο.

Όχι ένα ακόμη σχέδιο Μάρσαλ, αλλά μία νέα επανάσταση

- Πολλοί οικονομολόγοι και επιστήμονες, κάνουν λόγο για την αναγκαιότητα, ενός νέου «σχεδίου Μάρσαλ», ως βασικό αναπτυξιακό οχυρό, στην ύφεση που αναμένεται να δημιουργήσει η πανδημία. Που εκτιμάτε, ότι θα πρέπει να επικεντρωθεί το Σχέδιο αυτό και εάν θα πρέπει να λάβει υπόψιν του ισομερώς όλες τις χώρες που επλήγησαν από τον κορωνοϊό;

Επιτρέψτε μου να πω πως εάν υπάρχει ένα κλισέ το οποίο οι πολιτικοί αρέσκονται να αναφέρουν και να το επικαλούνται κυρίως σε εποχές κρίσης είναι αυτό του σχεδίου Μάρσαλ. Αυτή τη φορά το σχέδιο Μάρσαλ θα βοηθήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση ως βασικό αναπτυξιακό εργαλείο να ξεπεράσει την ύφεση που αναμένεται να δημιουργηθεί λόγω της πανδημίας. Υπάρχει η αίσθηση πως κάποιο μαγικό μοντέλο το οποίο θα προέρχεται από έναν "από μηχανής Θεό", στην προκειμένη περίπτωση θα είναι οι δυνατές χώρες της Ευρώπης, οι οποίες θα βοηθήσουν τους αδύναμους και πληγέντες.

Κάτι όμως, που αυτή η κρίση έχει καταστήσει πλέον ξεκάθαρο, είναι πως για να υπάρξει οποιαδήποτε επανεκκίνηση των παγκόσμιων οικονομιών θα πρέπει πάρα πολύ γρήγορα να γίνει μία αλλαγή στην παγκόσμια οικονομική αρχιτεκτονική.

Γιατί το restart θα γίνει σε ένα περιβάλλον το οποίο ήταν ήδη περιβάλλον χαμηλών οικονομικών αποδόσεων – στην ΕΕ τα επιτόκια είναι αρνητικά, δεν μας έχουν μείνει πολλά εργαλεία οικονομικής πολιτικής. Άρα πρέπει να δοθεί άμεση βοήθεια και σε συγκεκριμένους τομείς στις πληγείσες χώρες, όμως πρέπει να οργανώσουμε ένα αναπτυξιακό μοντέλο που θα βασιστεί στους θεσμούς υποδομών, ασφαλείας πληροφόρησης με μητρώα πληροφόρησης, υγείας, περιβάλλοντος, και γραφειοκρατικής απλοποίησης. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να εντάξουμε τους άτυπους και αδήλωτους και να προωθήσουμε την ανάπτυξη.

Χρεοκοπίες εταιρειών και εκατομμύρια ανέργων

- Η πανδημία που βιώνει όλος ο πλανήτης, δεν παρέσυρε μόνο τη δημόσια υγεία, αλλά και την οικονομία και την αγορά εργασίας. Ήδη έρευνες κάνουν λόγο για τσουνάμι ανεργίας, βαθιάς ύφεσης και φτωχοποίησης. Καθώς έχετε διακριθεί διεθνώς για τις βέλτιστες πρακτικές σας σε θέματα που άπτονται της καταπολέμησης της φτώχειας, πώς βλέπετε την επόμενη ημέρα στην Ελλάδα αλλά και στον κόσμο;

Αυτή τη στιγμή 65 χώρες έχουν αρχίσει να λαμβάνουν οικονομική βοήθεια από την Παγκόσμια Τράπεζα ενώ πάνω από 100 έχουν ζητήσει βοήθεια, για να υποστηρίξουν τις οικονομίες και τις κοινωνίες τους, λόγω της υγειονομικής καταστροφής της πανδημίας Covid19 και του lockdown. Τα αιτήματα χρηματοδότησης λοιπόν είναι απανωτά και αφορούν τρισεκατομμύρια δολάρια, πράγμα που δε μπορεί να αντιμετωπίσει η Παγκόσμια Τράπεζα. Ενώ τα παραπάνω παρέχουν μία προσωρινή ανακούφιση θεωρώ πως το περιβάλλον από το οποίο ξεκινήσαμε ήδη, πριν την υγειονομική κρίση και πανδημία, - περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων (μηδενικών και αρνητικών), πολύ υψηλών κρατικών χρεών (χώρες όπως η Ιταλία με 135%, η Ισπανία με 98%, η Ελλάδα με180% του ΑΕΠ αντίστοιχα), ελλειμμάτων και χαμηλών ποσοστών ανάπτυξης, δεν αφήνει περιθώριο για μία μη καλά οργανωμένη οικονομική πολιτική απάντηση, η οποία ενδέχεται να κάνει ακόμα πιο δύσκολη την ποθητή ανάπτυξη και επανεκκίνηση των οικονομιών.

Η απλή βροχή χρημάτων - που έχουμε δει στην Αμερική, Βρετανία, και προσπαθούμε να δούμε και στην ΕΕ, είναι μια αρχική απάντηση.

Η αλλαγή όμως στην οικονομία είναι ιστορικά συγκλονιστική. Οι βουτιές που παρατηρήσαμε στην τιμή του πετρελαίου στην Αμερική αλλά και στην Ευρώπη η οποία έχει αγγίξει αρνητικούς αριθμός -36$ το βαρέλι τώρα ισορροπεί για λίγο στο 10-15$. Η κατακόρυφη πτώση των τιμών, περιμένουμε να δημιουργήσουν ένα ντόμινο προς τα κάτω αγγίζοντας συνταξιοδοτικά ταμεία μεταξύ άλλων.

Ο πραγματικός φόβος είναι αυτός της εξάλειψης μερικών τομέων της οικονομίας, λαμβάνοντας υπόψη ότι ήδη παρατηρούμε χρεοκοπίες βασικών εταιρειών, αλλά και εκτόξευσης της ανεργίας μόνο σε μια ημέρα στις 26 Μαρτίου στην Αμερική κατεγράφησαν στον Αμερικανικό ΟΑΕΔ 3.3 εκατομμύρια καινούργιων ανέργων. Αυτή τη στιγμή ο αριθμός είναι στα 26.5 εκατομμύρια μια αύξηση 4.4 εκατομμυρίων την εβδομάδα.

Καινοτομία, η απάντηση στην φτωχοποίηση

Η παγκόσμια ύφεση είναι αναμενόμενη και μάλιστα περιμένουμε να είναι μεγάλη (-2.5% συγκρινόμενη με το -0,1% της παγκόσμιας ύφεσης του 2008.) Εάν δεν εφαρμόσουμε καινοτόμες μεθόδους στην οικονομική πολιτική η φτωχοποίηση είναι αναπόφευκτη. Πρέπει να εντάξουμε παγκόσμια την άτυπη οικονομία ούτως ώστε να μεγαλώσουμε τους ρυθμούς ανάπτυξης - γιατί με αυτό τον τρόπο θα μεγαλώσουμε τη δύναμη και το μέγεθος της μεσαίας τάξης.

Στην ομάδα μου ήδη δουλεύουμε καινοτόμες μεθόδους χρηματοδότησης μέσω νέων ομολόγων που θα ενοποιούσαν τα υπάρχοντα χρέη βοηθώντας θεσμικές υποδομές παραγωγής, περιβαλλοντολογικές, υγειονομικές, τομέων που βοηθούν την ραχοκοκαλιά μιας οικονομίας. Ο στόχος μας είναι να ενταχθούν οι πολίτες οι οποίοι είναι στο περιθώριο, είναι άτυποι, αυξάνοντας τις πηγές παραγωγής ώστε να μεγαλώσει η πίτα της οικονομίας.

Η Ελλάδα πρέπει να είναι καινοτομική ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα αξιοποιήσει τα πρώτα χρήματα ρευστότητας ούτως ώστε να καταφέρει να αμβλύνει τους παραγωγικούς της πόρους. Με αυτόν τον τρόπο θα καταφέρει να μειώσει το κόστος ύφεσης.

- Εκτός από τα πολλαπλά σας ενδιαφέροντα και την εργασία σας, είστε παράλληλα και κοινωνική επιχειρηματίας και συγγραφέας, καθώς έχετε ιδρύσει την καινοτομική startup (η οποία μετατρέπει την άτυπη/μαύρη οικονομία σε τυπική, όπως λέτε). Τι μπορεί να μας διδάξει σε οικονομικό και εργασιακό επίπεδο η δράση αυτή;

Είναι αλήθεια πως ανήκω σε αυτούς που σκέφτονται διαφορετικά και καινοτομικά. Δουλεύω κυρίως με οικονομίες. Από τη μια μεριά αυτό είναι καλό γιατί βοηθά χώρες και οικονομίες που στρεσάρονται να ξεφύγουν από αδιέξοδα. Υπάρχει όμως και μια άλλη όψη, όταν οι συστάσεις δεν είναι πάντα κατανοητές από όλους και ως εκ τούτου αποδεκτές.

Η Panel Group εφαρμόζει μία καινοτομική μέθοδο η οποία μετατρέπει/εναγκαλίζεται τους άτυπους, αδήλωτους, πόρους παραγωγής ξεκινώντας από την ίδια την υπόσταση του ανθρώπου, τους εργαζόμενους, μέχρι την ακίνητη περιουσία και τα πνευματικά δικαιώματα. Οι χώρες που έχουν χρησιμοποιήσει τη μέθοδο αυτή έχουν καταφέρει να εξελίξουν τις κοινωνίες και τις οικονομίες τους σε μεγαλύτερα επίπεδα. Μεταβαίνουν σε νέες ισορροπίες οικονομικές, κοινωνικές, και περιβαλλοντολογικές. Δεν ανταγωνίζονται με τους γνωστούς παραδοσιακούς ανταγωνιστές τους γιατί πλέον ξεφεύγουν σε άλλα επίπεδα ανάπτυξης - καινοτομικά πλατό όπου αυτοί πλέον ορίζουν τις συνιστώσες ανταγωνισμού.

Το κράτος και οι πολιτικοί δεν αγγίζουν την ανάπτυξή τους γιατί πλέον δημιουργείται μια πολύ δυνατή μεσαία τάξη η οποία δείχνει να έχει σχεδόν ατέρμονη παραγωγική δύναμη, αλλά και δύναμη αναπτέρωσης, και ανανέωσής της.

Όλη η δουλειά μου στηρίζεται στην ασφάλεια των δικαιωμάτων της ύπαρξης του ανθρώπου, των πόρων, στην απλοποίηση της γραφειοκρατίας κυρίως σε ένα στάδιο και μία διαδικασία. Με αυτόν τον τρόπο μεγαλώνει η ελευθερία και επιτρέπεται σε όλους τους πολίτες να έχουν την ίδια αφετηρία εκκίνησης, μειώνοντας τις ανισότητες, αφού βέβαια μεγαλώνει η μεσαία τάξη.

Η μέθοδός μας βασίζεται στην απλοποίηση και ασφάλεια πληροφόρησης, αυτό προϋποθέτει ανατροπές, γι’ αυτό είπα πριν πως ενώ η δουλειά μου έχει ένα καλό αποτέλεσμα, δεν είναι όλοι έτοιμοι να την ακούσουν ή και να την αποδεχτούν γιατί οι ανατροπές είναι δύσκολες.

Ηγέτες με όραμα κάνουν τη χώρα τους ελκυστική και καταφέρνουν να κινητοποιήσουν τους πολίτες ως προς τις μεταρρυθμίσεις. Εύχομαι να υπάρξουν αρκετοί οραματιστές για να πλάσουν το Καινούργιο οικονομικό μοντέλο που τόσο πλέον χρειάζεται ο πλανήτης.

Οι Έλληνες μπορούν να γίνουν οι outliers της Ευρώπης

- Με την δική σας εμπειρία, βλέπετε να έρχονται Μνημόνια σε κάποιες χώρες και ποια η άποψή σας για το περιβόητο CORONA FUND;

Φοβάμαι πως οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι τολμηροί ούτε οραματιστές και πως εμείς είμαστε μια πολύ μικρή χώρα για να πιέσουμε να αλλάξει όλο αυτό. Εμείς πρέπει να γίνουμε το παράδειγμα, οι outliers της Ευρώπης.

Ως εκ τούτου θεωρώ πως είναι πιθανό να μας επιβληθεί κάτι ανάλογο του μνημονίου, τολμώ όμως να πω πως δεν θα προλάβει να διεκπεραιωθεί γιατί επίσης θεωρώ πως η ΕΕ δεν έχει ακριβώς τη δύναμη να το υποστηρίξει. Προβλέπεται να έχουμε μια παγκόσμια ύφεση του - 2,5% - πολλοί την συγκρίνουν με την ύφεση μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όμως τώρα, δε θα έχουμε δυνατούς και αδύναμους - θα έχουν ‘’πέσει όλα τα κεφάλια’’... αφού και οι αναδυόμενες αγορές θα έχουν ύφεση. Δε νομίζω λοιπόν πως μια απόφαση με συστατικά λιτότητας και μνημονίου θα είναι υλοποιήσιμη. Νομίζω πως θα αποδείξει περίτρανα πως η ΕΕ όπως είναι ανήκει στο παλιό - θα πιεστεί να αλλάξει και αυτή.

- Η πανδημία κατέδειξε με τον πιο περίτρανο τρόπο, ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι απέναντι στην υγεία και στο απρόοπτο. Είδαμε πανίσχυρες χώρες να καταρρέουν υγειονομικά, σε αντίθεση με μικρότερες χώρες όπως η Ελλάδα, που επέδειξε σημαντικές αντοχές στο σύστημα υγείας της, ενώ και ο επιχειρησιακός της σχεδιασμός επαινείται από όλον τον κόσμο. Εκτιμάτε ότι στην επόμενη φάση και ημέρα της πανδημίας οι χώρες, θα έχουν ισότιμη πρόσβαση σε αναλώσιμα, ιατρικό εξοπλισμό και θεραπείες;

Αυτό θα εξαρτηθεί από την παραγωγή αυτών. Θα συνεχίσουμε να στηριζόμαστε στην παραγωγή τους από την Κίνα; Θα περιμένουμε δηλαδή να έρχονται τα αναλώσιμα αυτά παράγωγα και ο ιατρικός εξοπλισμός από την Κίνα ως κύριο παραγωγό ή θα κατασκευάσουμε κι εμείς στην Ελλάδα ή στη Δύση.

Πάλι λοιπόν επανέρχομαι στο προηγούμενα ερωτήματα. Πρέπει να καινοτομήσουμε στην οικονομική πολιτική δίνοντας κίνητρα στο κοντρόλ της υποδομής των βασικών αγαθών της παραγωγικής μηχανής. Αλλιώς πράγματι θα στηριζόμαστε πάντα από άλλους.