Νέα «απολογία» ΔΝΤ για το πρώτο πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδος
«Μη ξανακάνουμε τα λάθη που κάναμε στην Ελλάδα». Αυτόν τον εναλλακτικό τίτλο θα μπορούσε να έχει έκθεση τεκμηρίωσης που δημοσιοποίησε σήμερα το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για τις μεταρρυθμίσεις που αποφάσισε στις 20 Ιανουαρίου το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ στα δανειακά του προγράμματα και ειδικά στις περιπτώσεις που δανείζει κράτη πάνω από τα φυσιολογικά όρια χρηματοδότησης.
Ουσιαστικά μεγάλο μέρος της έκθεσης επικεντρώνεται στο γιατί το Ταμείο αποφάσισε προ ημερών να προχωρήσει στην κατάργηση της «συστημικής εξαίρεσης» από τους κανόνες δανεισμού του. Διαχρονικά για να χορηγήσει το ΔΝΤ δάνειο σε μια χώρα καθ’ υπέρβαση της ποσόστωσης της, θα πρέπει να αποδειχθεί ότι το χρέος της μπορεί μεσοπρόθεσμα να καταστεί βιώσιμο. Παρακάμπτοντας αυτήν την προϋπόθεση το 2010 το ΔΝΤ είχε αποφασίσει να χορηγήσει τριετές δάνειο στην Ελλάδα ύψους 30 δισ. ευρώ επειδή υπήρχε σοβαρός κίνδυνος εξάπλωσης της κρίσης στην Ευρωζώνη.
Αυτή η «συστημική εξαίρεση» απεδείχθη πως δεν ήταν τελικά σωστή, καθώς δεν απέτρεψε τη μετάδοση και διάχυση των επιπτώσεων της κρίσης σε άλλες χώρες της ευρωζώνης και καθυστέρησε την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους κάτι που είχε πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία.
Το ΔΝΤ επιρρίπτει εμμέσως ευθύνες στην πολιτική διαχείριση της ελληνικής κρίσης, καθώς σημειώνει πως οι πολιτικές δηλώσεις σχετικά με το ελληνικό πρόγραμμα έσπειραν τις αμφιβολίες για την κατάσταση χωρών της ζώνης του ευρώ με παρόμοια μεγέθη και έκαναν τους επενδυτές να αναθεωρήσουν τις πεποιθήσεις τους σχετικά με το ενδεχόμενο αναδιάρθρωσης του χρέους σε αυτές τις χώρες. Ενδεικτικά η έκθεση σημειώνει πως η δήλωση της Ντοβίλ των Μέρκελ – Σαρκοζί που πρότεινε ότι οι ιδιώτες πιστωτές πρέπει να μοιραστούν το βάρος μελλοντικών χρεοκοπιών οδήγησε στην κλιμάκωση της ιρλανδικής κρίσης.
«Όταν η ελληνική κρίση κορυφώθηκε στις αρχές του 2010, ούτε οι θεσμικές ρυθμίσεις στη ζώνη του ευρώ, ούτε οι χρηματοοικονομικές αγορές ήταν έτοιμες για αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους σε μια νομισματική ένωση στην οποία μετείχαν στενά συνδεδεμένες προηγμένες οικονομίες. Σε αυτό το πλαίσιο, η συστηματική εξαίρεση αγόρασε χρόνο για να αποκτηθούν οι απαραίτητες αντιπυρικές ζώνες. Όμως, η αποτελεσματικότητα του ελληνικού προγράμματος διάσωσης στον μετριασμό της μετάδοσης της κρίσης ήταν μειωμένη», αναφέρει η έκθεση και προσθέτει πως σε μεταγενέστερο χρόνο οι χαράσσοντες την πολιτική στη ζώνη του ευρώ αποδέχθηκαν ότι οι όροι της χρηματοδότησης της Ελλάδος από τον επίσημο τομέα έπρεπε να βελτιωθούν για να ενισχύσουν τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους (δηλαδή ότι τα επιτόκια του πρώτου ευρωπαικού προγρλαμματος ήταν πολύ υψηλά).
Στην έκθεση τεκμηρίωσης του ΔΝΤ επισημαίνεται πως στην περίπτωση της Ελλάδα το 2010 δεν περιλήφθηκε στο πρόγραμμα αναδιάρθρωση του χρέους με έγκριση της ίδιας της χώρας. Ωστόσο, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναφέρει πως αν και κατά την τέταρτη αναθεώρηση του προγράμματος (Απρίλιος 2011) κατέστη σαφής η ανάγκη για τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (κούρεμα) στο ελληνικό πρόγραμμα, αυτή η πρόβλεψη δεν έγινε όμως σαφής στην τέταρτη έκθεση του προσωπικού του Ταμείου (την κατάρτισε ο Πόουλ Τόμσεν) κάτι που κατά το ΔΝΤ αντανακλούσε τις ακόμη εν εξελίξει συζητήσεις στο πλαίσιο του επίσημου τομέα για το σχεδιασμό και την έκταση της ελάφρυνσης του χρέους, η οποία τελικά πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των φόβων μετάδοσης και διάχυσης των επιπτώσεων σε άλλες χώρες της ευρωζώνης.
Σημειώνεται πως στις 6 Απριλίου 2011 ο τότε υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου είχε ενημερώσει τα μέλη της τρόικας για την πρόθεση της Ελλάδας να ζητήσει την επιμήκυνση του χρέους που διακρατούσε ο ιδιωτικός τομέας. Την επομένη ημέρα ο τότε επικεφαλής της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ έστειλε προς τον τότε πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου απόρρητη επιστολή στην οποία προειδοποιούσε πως «η επιδίωξη αυτής της στρατηγικής θα έθετε την αναχρηματοδότηση της Ελλάδας σε ευρώ σε μείζονα κίνδυνο».
Στη βάση αυτή η έκθεση του Ταμείου τονίζει πως πριν εγκρίνει το δεύτερο δανειακό πρόγραμμα προς την Ελλάδα έθεσε ως προϋπόθεση την αναδιάρθρωση του χρέους κάτι που τελικά συντελέστηκε το 2012 με επιτυχία, δεδομένου του μεγέθους του ιδιωτικού χρέους που απομειώθηκε.