Όταν το ΔΝΤ κάνει λάθος: Η (μακρά) λίστα των ομολογιών αποτυχίας

Οι «ομολογίες» - παραδοχές από πρώην και νυν στελέχη του Ταμείου από το 2013 και μετά είναι αρκετές. Παραδοχές που - πέραν εκείνης για τους λάθος πολλαπλασιαστές το 2013 που προκάλεσε παγκόσμια αρνητική αίσθηση - επικεντρώνονταν ειδικότερα στην λανθασμένη αρχική επιλογή να μην απομειωθεί εξαρχής (από το 2010) το χρέος της χώρας και στην επιμονή σε συνταγές λιτότητας.

Τελευταία τέτοια περίπτωση, η αναγνώριση από τον Πολ Τόμσεν ότι ήταν λανθασμένη η θέσπιση υπερφιλόδοξων στόχων για το ελληνικό πρόγραμμα προσαρμογής. Ο Δανός οικονομολόγος, νυν επικεφαλής του τμήματος Ευρώπης του ΔΝΤ μιλώντας το βράδυ της Δευτέρας σε εκδήλωση στο London School of Economics, με τίτλο «Το ΔΝΤ και η ελληνική κρίση: Μύθοι και πραγματικότητες», είπε αναφερόμενος στους υπολογισμούς του Ταμείου για το ελληνικό ΑΕΠ:

«Το 2010 υποθέσαμε ότι η Ελλάδα θα χρειαζόταν οκτώ χρόνια για να επιστρέψει στα προ κρίσης επίπεδα. (...) Το αποτέλεσμα ήταν πολύ χειρότερο. Σήμερα, σχεδόν δέκα χρόνια αργότερα, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι ακόμα 22% κάτω από το προ κρίσης επίπεδο. Αν χρησιμοποιήσουμε την πρόβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα πάρει έως το 2031 για να επιστρέψει η Ελλάδα στα προ κρίσης επίπεδα. Αν πάρουμε την πρόβλεψη του ΔΝΤ, θα πάρει δυο-τρία χρόνια περισσότερο. Άρα σαφώς έχουμε πολλές εξηγήσεις να δώσουμε».

Η ουσία βέβαια είναι πως είναι πλέον πολύ αργά να δώσει τώρα εξηγήσεις για τα λάθη που έγιναν στο ελληνικό πρόγραμμα. Η ευαισθησία αυτή θα έπρεπε να είχε επιδειχθεί τα προηγούμενα δέκα χρόνια, όταν το Ταμείο ζητούσε διαρκώς νέα μέτρα λιτότητας, τα οποία στραγγάλισαν την οικονομία και τους πολίτες.

Αξίζει να σημειωθεί πως το Μάιο, έκθεση του ΔΝΤ αναγνώριζε για μία ακόμη φορά τα λάθη που διέπραξε στην Ελλάδα, εννέα χρόνια μετά την εμπλοκή του στο πρώτο μνημόνιο. Έτσι πήρε απόφαση να προχωρήσει σε αλλαγές στον σχεδιασμό των προγραμμάτων του, ώστε να αποφευχθούν στο μέλλον σοβαρά λάθη που έγιναν τα προηγούμενα χρόνια στις χώρες που αναγκάστηκαν να μπουν σε πρόγραμμα διάσωσης.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το ΔΝΤ παραδέχτηκε πως, στο θέμα του χρέους, η καθυστέρηση στην αναδιάρθρωσή του λειτούργησε ως επιχείρηση διάσωσης των τραπεζών της Ευρωζώνης που διέθεταν σημαντικό στοκ ελληνικών ομολόγων. Σημειώνεται ότι από το 2011 έως τις αρχές του 2012 η χώρα μας αποπλήρωσε ομόλογα αξίας 50 δισ. ευρώ, που βρίσκονταν στην πλειοψηφία τους στα χαρτοφυλάκια ευρωπαϊκών τραπεζών.

Ομολογίες αποτυχίας

Ας θυμηθούμε τώρα τις πιο χαρακτηριστικές δηλώσεις στελεχών του Ταμείου για λάθη στα ελληνικά προγράμματα.

Τον Ιανουάριο του 2013, προκάλεσε αίσθηση παγκοσμίως η δημοσιοποίηση της 43σέλιδης μελέτης του τέως επικεφαλής οικονομολόγου του ΔΝΤ, Ολιβιέ Μπλανσάρ, με τίτλο: «Τα λάθη των προγνωστικών ανάπτυξης και οι δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές». Το ΔΝΤ παραδέχθηκε ότι κάνοντας λάθος με έναν συντελεστή («πολλαπλασιαστή») επέβαλε πολύ μεγαλύτερη λιτότητα σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία, με αποτέλεσμα να υπάρξει πολύ μεγαλύτερη πτώση της εσωτερικής ζήτησης.

Λίγους μήνες μετά, τον Ιούνιο του 2013, ο Γάλλος οικονομολόγος Ολιβιέ Μπλανσάρ δήλωνε στο γαλλικό κρατικό ραδιόφωνο France Inter ότι «το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και οι Ευρωπαίοι έχασαν χρόνο στην οικονομική διάσωση της Ελλάδας, αρνούμενοι να μειώσουν από το 2010 το βάρος του χρέους της».

Δύο χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 2015, δηλαδή λίγους μήνες πριν ξεσπάσει η μεγάλη κρίση, ο Ασόκα Μόντι, πρώην αναπληρωτής διευθυντής του Ευρωπαϊκού Τμήματος Ερευνών του Ταμείου) επέκρινε συνολικά τους χειρισμούς του ΔΝΤ στο ελληνικό ζήτημα.

Συγκεκριμένα, με άρθρο του στο Bloomberg υπογράμμιζε ότι το ΔΝΤ πρέπει να σταματήσει να ζητά περισσότερη λιτότητα και άμεση αποπληρωμή των δόσεων και να αναγνωρίσει τη δεινή θέση της Ελλάδας, διαγράφοντας μεγάλο μέρος του χρέους της.

Ο προκάτοχος της Κριστίν Λαγκάρντ στη διεύθυνση του ΔΝΤ, Ντομινίκ Στρος-Καν, τον Ιούνιο του 2015 παραδέχθηκε σε κείμενό του ότι έπρεπε να είχε πιέσει περισσότερο τις χώρες της Ευρωζώνης για να βοηθήσουν την Ελλάδα και να αντισταθούν στις πιέσεις για σκληρή λιτότητα.

Ο Ολιβιέ Μπλανσάρ έναν μήνα μετά, δηλαδή τον Ιούλιο του 2015, απαντώντας στο IMF blog με ένα άρθρο ενδεχομένως απολογητικής διάθεσης στην κριτική που έχουν δεχθεί οι δανειστές, ανέφερε: «Η δημοσιονομική λιτότητα δεν ήταν επιλογή, αλλά αναγκαιότητα. Δεν αποτελούσε απλά εναλλακτική λύση για τη μείωση των δαπανών και την αύξηση των φόρων», ανέφερε, για να προσθέσει: «Η μείωση του ελλείμματος ήταν μεγάλη, γιατί το αρχικό έλλειμμα ήταν μεγάλο. Λιγότερη λιτότητα, δηλαδή, βραδύτερη δημοσιονομική προσαρμογή, θα απαιτούσε ακόμη μεγαλύτερη χρηματοδότηση σε συνδυασμό με αναδιάρθρωση του χρέους και εδώ υπήρχε ένα πολιτικό όριο στο τι οι επίσημοι πιστωτές θα μπορούσαν να ζητήσουν από τους πολίτες να συνεισφέρουν».

Καταστροφή και ερείπια

Οπως είναι γνωστό, το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα υπήρξαν προϊόντα της διάσκεψης του Μπρέτον Γουντς, που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 1 και 22 Ιούλη του 1944 με σκοπό να ρυθμίσει το διεθνές μεταπολεμικό νομισματικό σύστημα.

Στα προγράμματα οικονομικής βοήθειας του ΔΝΤ έχουν προσφύγει δεκάδες κράτη και στις πέντε ηπείρους του πλανήτη. Και κοινή είναι η διαπίστωση ότι όπου πάτησε το πόδι του ο οικονομικός αυτός οργανισμός, άφησε πίσω του ανείπωτη καταστροφή και κοινωνικά ερείπια.

Αργεντινή: Υπαγόταν σε πρόγραμμα του ΔΝΤ από το 1995 έως το 2001. Το Ταμείο απαίτησε την πλήρη ιδιωτικοποίηση των πάντων: του οργανισμού τηλεπικοινωνιών, της ηλεκτρικής ενέργειας, της ύδρευσης, των ταχυδρομείων, των νοσοκομείων, ό,τι υπήρχε στη σφαίρα του δημοσίου. Απαίτησε επίσης την απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, με αποτέλεσμα την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων και την ταχεία μείωση των μισθών, καθώς και την πλήρη απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων. Συνέπεια ήταν το ΑΕΠ της χώρας να υποχωρήσει κατά 20%, η ανεργία εκτινάχθηκε ως και 40%, ενώ έγιναν άγριες περικοπές σε μισθούς και συντάξεις. Τα μέτρα προκάλεσαν κοινωνική έκρηξη, η οποία οδήγησε σε πτώση της κυβέρνησης, με τη διάδοχη κυβέρνηση να κηρύσσει τη χώρα σε πτώχευση.

Ουγγαρία: Η χώρα προσέφυγε στο ΔΝΤ στα τέλη του 2008. Η κυβέρνηση της χώρας κατάργησε τον 13ο μισθού και τη 13η σύνταξη και περίκοψε κατά 20-30% τους μισθούς των δημόσιων υπαλλήλων. 10.000 από αυτούς απολύθηκαν, ενώ ο ΦΠΑ εκτινάχθηκε στο 25%. Το 2013 η κυβέρνηση Ορμπαν ζήτησε την αποχώρηση του Ταμείου από τη χώρα.

Ρουμανία: Εντάχθηκε σε πρόγραμμα του ΔΝΤ τον Μάρτιο του 2009, με την κυβέρνηση να προχωρεί σε 137.000 απολύσεις δημόσιων υπαλλήλων, μεγάλες μειώσεις μισθών και συντάξεων καθώς και αύξηση των φόρων, με αποτέλεσμα να ξεσπάσουν μεγάλες κοινωνικές αναταραχές.

Λετονία: Η χώρα μπήκε σε πρόγραμμα το 2010, με την κυβέρνηση να προχωρεί σε μείωση των δαπανών υγείας κατά 40% –με αποτέλεσμα να κλείσουν τα περισσότερα νοσοκομεία–, μείωση των μισθών των εκπαιδευτικών κατά 60% –έκλεισαν εκατοντάδες σχολεία– και περικοπή των μισθών των δημόσιων υπαλλήλων κατά 20%. Το 2012 η ανεργία στη χώρα είχε εκτιναχθεί στο 22,8%, ενώ το ΑΕΠ είχε υποχωρήσει κατά 17,5%.

Από τα παραπάνω παραδείγματα αποδεικνύεται πως τα μέτρα εφαρμόστηκαν πριν από 15 χρόνια σε χώρες που μπήκαν σε πρόγραμμα ήταν πανομοιότυπα με αυτά που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα.