Πλήθος εξασφαλίσεων από την ευρωζώνη στο ΔΝΤ για τη συμμετοχή του στο ελληνικό πρόγραμμα
Μπορεί η συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα να δημιουργεί προβλήματα στην κυβέρνηση, καθώς το Ταμείο αξιώνει διαρκώς μέτρα με μεγάλο πολιτικό κόστος, ωστόσο η συμμετοχή του στα προγράμματα στήριξης της ευρωζώνης είναι επιβεβλημένη από τις ίδιες τις ευρωπαϊκές συνθήκες, κάτι που οι Ευρωπαίοι εταίροι δεν κουράζονται να υπενθυμίζουν. Γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων δείχνουν πως η ευρύτερη παρουσία του ΔΝΤ στην Ευρώπη αποκτά όλο και περισσότερο πολιτικά χαρακτηριστικά.
Το αμερικανικό Κογκρέσο ενέκρινε προ ημερών τη μεταρρύθμιση των ποσοστώσεων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Αύξησε έτσι στα 660 δισ. δολάρια τη χρηματοδοτική δύναμη του ΔΝΤ και έδωσε μεγαλύτερο λόγο σε χώρες όπως η Κίνα κι η Ινδία στη διοίκηση του Ταμείου.
Ωστόσο, για να εγκρίνει την εκκρεμούσα από το 2010 μεταρρύθμιση των ποσοστώσεων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου το αμερικανικό Κογκρέσο έθεσε τους εξής τρεις όρους:
1) Να καταργηθεί η «συστημική εξαίρεση» που δημιουργήθηκε το 2010 και η οποία επέτρεψε τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα χωρίς να τηρούνται βασικές καταστατικές προϋποθέσεις του Ταμείου, όπως η πρότερη αναδιάρθρωση του χρέους.
2) Να ενημερώνεται το Κογκρέσο από την αμερικανική κυβέρνηση τουλάχιστον επτά ημέρες πριν από οποιαδήποτε ψήφιση προγράμματος στήριξης του ΔΝΤ που αφορά σε «έκτακτη πρόσβαση» σε πόρους του Ταμείου, δηλαδή σε δάνειο που ξεπερνά τα συνηθισμένα όρια.
3) Να καταρτισθεί μελέτη για το αν χρειάζονται ενέχυρα, π.χ. δημοσιές υποδομές, για τα δάνεια που χορηγεί το ΔΝΤ σε κάποιο κράτος στα πλαίσια της «έκτακτης πρόσβασης».
Οι ευρωπαϊκές εξασφαλίσεις στο ΔΝΤ
Η τελευταία αυτή απαίτηση συνδέθηκε από Αμερικανούς Γερουσιαστές, αλλά και από το διεθνή Τύπο με το ελληνικό πρόγραμμα στήριξης, και όχι άδικα καθώς η Ελλάδα οφείλει σήμερα στο ΔΝΤ περίπου 15 δισ. ευρώ, το μεγαλύτερο ποσό από κάθε άλλη χώρα.
Ωστόσο, το ΔΝΤ δεν χρειάζεται ενέχυρα για να διασφαλισθεί έναντι της Ελλάδος, καθώς αυτό το εξασφαλίζουν ήδη οι δανειακές συμβάσεις που έχει συνομολογήσει η χώρα μας με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (2012) και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM).
Στη σύμβαση για τον EFSF υπάρχει ρήτρα (άρθρο 9 παράγραφος 1) που αναφέρει ότι αν η Ελλάδα δεν αποπληρώσει μια δόση του ΔΝΤ, τότε μπορεί το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας να θεωρήσει ότι όλα τα δάνεια που αυτό έχει χορηγήσει προς την Ελλάδα (130 δισ. ευρώ) είναι άμεσα καταβλητέα και απαιτητά. Το τί σημαίνει αυτό στην πράξη το βιώσαμε στα μέσα του καλοκαιριού όταν ο EFSF ενεργοποίησε μέρος της διαδικασίας για να πιέσει την Ελλάδα να καταβάλει τις ληξιπρόθεσμες οφειλές της προς το ΔΝΤ.
Αλλά οι ευρωπαϊκές εξασφαλίσεις προς το ΔΝΤ δεν τελειώνουν εδώ. Το ίδιο το καταστατικό του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας προβλέπει πως αν και τα δάνεια του ESM απολαμβάνουν καθεστώτος προτιμησιακού πιστωτή όπως και αυτά του ΔΝΤ, ωστόσο σε κάθε περίπτωση το καθεστώς προτιμησιακού πιστωτή του ΔΝΤ υπερισχύει έναντι αυτού του ESM. Με απλά λόγια αυτό σημαίνει ότι ακόμη και εάν η Ελλάδα χρεοκοπήσει, πρώτα θα πρέπει να δρομολογήσει στη φάση της ανάταξης της την αποπληρωμή του ΔΝΤ και ύστερα του ESM.
Αυτό δεν είναι θεωρητικό. Η σύμβαση που έχει υπογράψει από το 2012 η χώρα μας με τον EFSF και με την οποία δανείστηκε 130 δισ. ευρώ περίπου αναφέρει τα εξής: «Το Δικαιούχο Κράτος Μέλος, το ΤΧΣ και η Τράπεζα της Ελλάδος παραιτούνται με την παρούσα αμετάκλητα και ανεπιφύλακτα από κάθε δικαίωμα ασυλίας που ήδη έχουν ή μπορεί να δικαιούνται σε σχέση με τα ίδια και τα περιουσιακά τους στοιχεία έναντι νομικών διαδικασιών σχετικά με την παρούσα Σύμβαση και κάθε ένα από τα Παραρτήματα και τα Προσαρτήματά της και κάθε Σύμβαση Προχρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένων ενδεικτικά της ασυλίας έναντι άσκησης αγωγής, έκδοσης δικαστικής απόφασης ή άλλης διαταγής, κατάσχεσης, εκτέλεσης ή ασφαλιστικού μέτρου και έναντι κάθε εκτέλεσης και αναγκαστικού μέτρου σε βάρος των περιουσιακών τους στοιχείων στο μέτρο που αυτό δεν απαγορεύεται από αναγκαστικό νόμο».
Στην περίπτωση αυτή η παραίτηση του Δημοσίου από κάθε δικαίωμα ασυλίας γίνεται πρώτα υπέρ του ΔΝΤ και ύστερα υπέρ του EFSF και του ESM (που είναι ο διάδοχος μηχανισμός στήριξης).
Είναι λοιπόν ξεκάθαρο ότι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας δεν έχει κανένα λόγο να αξιώνει ενέχυρα, καθώς οι εξασφαλίσεις που έχει λάβει από την ευρωζώνη και το κοινοτικό νομικό πλαίσιο είναι υπεραρκετές και διασφαλίζουν ότι θα πάρει πίσω τα λεφτά του.
Ένα βήμα μπροστά από τον ESM
Αλλά προσφάτως επήλθε και μια άλλη ενδιαφέρουσα καταστατική αλλαγή στο ΔΝΤ που επηρεάζει σημαντικά τον ESM.
Το ΔΝΤ αποφάσισε την προηγούμενη Τρίτη να αλλάξει την αυστηρή πολιτική του που απαγορεύει στο Ταμείο να δανείζει χώρες που δεν έχουν κάνει καλόπιστες προσπάθειες για την εξάλειψη των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς τους πιστωτές τους. Η σχετική αλλαγή έγινε προκειμένου το ΔΝΤ να εξακολουθήσει να χρηματοδοτεί την Ουκρανία η οποία δεν αποπλήρωσε ομόλογο 3 δισ. δολαρίων προς τη Ρωσία.
Ωστόσο, η νέα αυτή εξαίρεση αν και άσχετη με την ελληνική υπόθεση έχει διασταλτικά αρνητική επίπτωση στον ESM. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας διασφαλίζει πλήρως το ΔΝΤ έναντι κρατικού χρεοστασίου, αλλά το ΔΝΤ δεν παρέχει πλέον την ίδια ομπρέλα στον ESM.
Έτσι, στην υποθετική περίπτωση που η Ελλάδα χρεοκοπούσε έναντι του ESM και των κρατών της ευρωζώνης, με τους νέους κανόνες του ΔΝΤ θα εξακολουθούσε να έχει πρόσβαση στους πόρους του, κάτι που πριν από μια εβδομάδα δεν θα ήταν εφικτό.