Προς αναβάθμιση το πλαίσιο προστασίας των «whistleblowers» στην Ελλάδα

Στην ημερίδα με τίτλο «Λύνοντας τη σιωπή –πληροφοριοδότες και προστασία δημοσίου συμφέροντος» παρουσιάσθηκαν οι κοινωνικοοικονομικές, πολιτικές και δεοντολογικές πτυχές του θέματος των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος και έγιναν αναφορές σε περιπτώσεις αποκάλυψης σκανδάλων από πρόσωπα, τα οποία εισέφεραν στοιχεία για παράνομες πρακτικές.

Ανοίγοντας την εκδήλωση η Γενική Γραμματέας για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς Αναστασία Ξεπαπαδέα υποστήριξε πως είναι υποχρέωση της πολιτείας να προστατεύει του whistleblowers.

Η ίδια είπε πως η σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης του 2014 για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, στην οποία αναφέρεται ότι τα κράτη μέλη διαθέτουν ένα κανονιστικό, θεσμικό και δικαστικό πλαίσιο για την προστασία των ατόμων που, στο πλαίσιο της σχέσης εργασίας τους, αναφέρουν ή αποκαλύπτουν πληροφορίες σχετικά με απειλές ή ζημίες για το δημόσιο συμφέρον και στην οποία καθορίζονται οι αρχές που καθοδηγούν τα κράτη κατά τη θέσπιση ή την αναθεώρηση των εν λόγω πλαισίων δεν είναι άμεσα εφαρμοστέα.

Σε σχέση με την προστασία των whistleblowers στην Ελλάδα ανέφερε πως η χώρα μας παρακολουθεί τις πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή – πρότεινε τον Απρίλιο νέο νόμο για την ενίσχυση της προστασίας των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος σε ολόκληρη την ΕΕ- και πως ήδη έχει ληφθεί τεχνογνωσία από τον Οργανισμό για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη στην Ευρώπη για την προστασία των πληροφοριοδοτών.

Λαμβάνοντας το λόγο ο δικηγόρος Κωνσταντίνος Αναγνώστου, ειδικός σύμβουλος της Γενικής Γραμματείας για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς μίλησε για τη συμβολή των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος στην ενίσχυση της διαφάνειας.

«Δεν μας ενδιαφέρει να κάνουμε τους πληροφοριοδότες ή χαφιέδες ή καρφιά μας ενδιαφέρει να συμβάλουν με σημαντικές πληροφορίες για προστατευτεί το δημόσιο συμφέρον», ανέφερε σχετικά.

Ο ίδιος έκανε μια σύντομη περιγραφή των πρωτοβουλιών που αναλαμβάνει η Γενική Γραμματεία για την αναβάθμιση του θεσμικού πλαισίου, εστιάζοντας στη σημάδια που δίδεται ώστε να νομοθετηθεί η παροχή πληροφοριών από whistleblowers που θα παραμένουν για πάντα ανώνυμοι.

Ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις έκανε για το ζήτημα ο Συνήγορος του Πολίτη Ανδρέας Ποττάκης, ο οποίος μίλησε για τα ατομικά δικαιώματα και το whistleblowing.

Όπως είπε, ο φετινός εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας κατά της Διαφθοράς τον βρίσκει ποιο αισιόδοξο ως προς το ζήτημα της προστασίας των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος.

Συγκεκριμένα τόνισε πως τον Απρίλιο 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε οδηγία για την προστασία πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος που αποβλέπει να καθορίσει ασφαλείς διαύλους για την υποβολή αναφορών τόσο εντός ενός οργανισμού όσο και στις δημόσιες αρχές. Όπως είπε, στόχος είναι να προστατεύονται οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος έναντι απόλυσης, υποβιβασμού και άλλων μορφών αντιποίνων, αλλά και να καθίστανται υπόλογες οι εθνικές αρχές και να ενημερώνουν τους πολίτες σχετικά με τον τρόπο χειρισμού των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος.

Ο κ. Ποττάκης, υπογράμμισε πως η δυναμική του whistleblowing στην ΕΕ παραμένει ανεκμετάλλευτη και πως στην Ελλάδα οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος είναι σήμερα πλήρως ανυπεράσπιστοι.

Στο σημείο αυτό έκανε αναφορά στην υπόθεση της Μανωλάδας, όπου προ δεκαετίας καταγγέλθηκε η εκμετάλλευση των αλλοδαπών εργαζομένων. «Πόσες Μανωλαδες θα μπορούσαμε να είχαμε αποφύγει εάν δινόταν προστασία στους whistleblowers», είπε χαρακτηριστικά.

Ο ίδιος σχετίζοντας το whistleblowing με την διαφθορά είπε πως εάν η Ελλάδα καταπολεμούσε τη διαφθορά στις δημόσιες συμβάσεις θα εξοικονομούσε έως και 500 εκατ. ευρώ ετησίως !

Κλείνοντας την τοποθέτηση του θύμισε στο ακροατήριο τη ρήση από τον κατά Λεωκράτους λόγο του Λυκούργου σύμφωνα με τον οποίο «ούτε οι νόμοι, ούτε οι δικαστές μπορούν να έχουν αποτέλεσμα αν κάποιος δεν καταγγείλει τους παρανομούντες».

Στη συνέχεια στην εκδήλωση τοποθετήθηκε η Πρόεδρος της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάς Άννα Δαμάσκου η οποία αποκάλυψε πως το 2013 η Διεθνής Διαφάνεια προσπάθησε να πείσει την ελληνική κυβέρνηση για την ανάγκη προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος παρουσιάζοντας σε ειδική έκθεση τρεις περιπτώσεις το σκάνδαλο υποβρυχίων Ferrostaal, το σκάνδαλο τηλεφωνικών υποκλοπών της Vodafone και το σκάνδαλο του ΙΚΑ Καλλιθέας.

Όπως σημείωσε, όλες οι ανωτέρω υποθέσεις συνιστούσαν σκάνδαλα σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος, όλες οι προαναφερθείσες υποθέσεις διαφθοράς έμειναν στο σκοτάδι για σημαντικό χρονικό διάστημα, ενώ για το σύνολο των ανωτέρω σκανδάλων αποκαλύφθηκε ότι ήταν γνωστά για μακρό χρονικό διάστημα σε ευρύ κύκλο προσώπων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλα τα εν λόγω πρόσωπα έφεραν ποινικές ή άλλου είδους ευθύνες.

«Κάποιοι ήταν απλοί γνώστες των συμβάντων. Η μη καταγγελία δεν αποτελεί συνενοχή. Ωστόσο, το κόστος της διαφθοράς είναι τεράστιο», είπε η κ. Δαμάσκου.

Στη συνέχεια το λόγο πήρε ο δημοσιογράφος Χάρης Καρανίκας, μέλος του ICIJ (international consortium of investigative journalism), ο οποίος έκανε μια ανασκόπηση της σχέσης δημοσιογραφίας και πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος, αρχής γενομένης από τα Pentagon Papers το 1970 (απόρρητη έρευνα του υπουργείου Αμύνης των ΗΠΑ για τη στρατιωτική εμπλοκή στο Βιετνάμ) έως τα Paradise Papers του 2017 που απεκάλυψαν υποθέσεις μεγάλης φοροδιαφυγής μέσω offshore εταιρειών.

Μιλώντας για την προσωπική του εμπειρία με whistleblowers όπως ο Τζούλιαν Ασάνζ του Wikileaks, ο Μπράντλεϊ Μπέρκενφελντ, ο πρώην private banker της UBS που κατέστη ο πιο ακριβοπληρωμένος πληροφοριοδότης δημοσίου συμφέροντος στην ιστορία του αμερικανικού δημοσίου, έχοντας εισπράξει περισσότερα από 104 εκατ. δολάρια, κ.α..

Την ενότητα έκλεισε ο Χαράλαμπος Τσορμπατζούδης, καθηγητής ΤΕΦΑΑ στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, ο οποίος μίλησε για το ρόλο της εκπαίδευσης στην προώθηση της αναφοράς παρατυπιών στον αθλητισμό.