Απολογιστική έκθεση του ΔΝΤ αναφέρεται στα κακώς κείμενα των ελληνικών προγραμμάτων

Η εν λόγω έκθεση κάνει ένα συνοπτικό απολογισμό των 32 προγραμμάτων συνολικού ύψους περίπου 529 δισ. ευρώ που χρηματοδότησε το ΔΝΤ σε 27 χώρες μεταξύ του Σεπτεμβρίου του 2008 και του Ιούνιου του 2013, ωστόσο έχει πλούσιο ελληνικό χρώμα.

Ειδικά για τα δύο ελληνικά προγράμματα του 2010 και του 2012 αναφέρεται πως βασικός στόχος ήταν η εσωτερική υποτίμηση μέσω των μεταρρυθμίσεων στις αγορές εργασίας και προϊόντων με μέτρα όπως η μείωση των ονομαστικών μισθών και επιδομάτων στο Δημόσιο, η μείωση των κατώτατων αποδοχών, η μεταρρύθμιση του συστήματος συλλογικών διαπραγματεύσεων, η προώθηση των αποκρατικοποιήσεων, η μείωση της γραφειοκρατίας και η προώθηση του ανταγωνισμού.

Εκτεταμένες αναφορές γίνονται στο θέμα της μη αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους το 2010, κάτι που όπως επισημαίνεται αποφασίσθηκε ως «συστημική εξαίρεση» υπό το φόβο διάχυσης της κρίσης, λόγω της μεγάλης έκθεσης που είχαν οι ευρωπαϊκές τράπεζες στο ελληνικό χρέος.

Όπως παραδέχεται το ΔΝΤ, κρατώντας σε εκκρεμότητα την αναδιάρθρωση του χρέους – κάτι που παραβίαζε το καταστατικό του Ταμείου- δεν επανακτήθηκε η εμπιστοσύνη σε επίπεδο ευρωζώνης, κάτι που έγινε μετά από δύο χρόνια αβεβαιότητας και όταν η ΕΚΤ ανέλαβε τη δέσμευση να κάνει ό, τι χρειάζεται για να σώσει το ευρώ.

«Συνολικά η εμπειρία αποκαλύπτει τα προβλήματα που παρουσιάζουν τα προγράμματα που υποστηρίζει το Ταμείο όταν η βιωσιμότητα του χρέους δεν είναι εξασφαλισμένη εκ των προτέρων», αναφέρει η έκθεση και συμπληρώνει πως όταν έγινε τελικά η αναδιάρθρωση του χρέους ήταν πολύ αργά και αυτή απεδείχθη πολύ λίγη. Όπως σημειώνεται, όταν τελικά αποφασίσθηκε η αναδιάρθρωση του χρέους του ιδιωτικού τομέα (PSI) το «κούρεμα» ήταν μεγάλο για τους πιστωτές σε σύγκριση με άλλες περιπτώσεις, αλλά την ίδια στιγμή είχαν αυξηθεί και οι πιθανότητες να αποδειχθεί ανεπαρκές για να αποκαταστήσει τη βιωσιμότητα του χρέους.

Ειδικά για τις μεσοπρόθεσμες εκτιμήσεις του Ταμείου για το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ η έκθεση αναφέρει πως αυτές δεν επιβεβαιώθηκαν, λόγω της υστέρησης στις πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου και τις υψηλότερες ανάγκες για το κόστος ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Ωστόσο, σε άλλο μέρος της έκθεσης επισημαίνεται πως οι παραδοχές για τη δυνητική ανάπτυξη της Ελλάδας κατά το δεύτερο και τρίτο έτος του προγράμματος ήταν ιδιαίτερα αισιόδοξες. Με αποτέλεσμα η απόκλιση του στόχου για την αύξηση του ΑΕΠ να αποδειχθεί στην πράξη επιβαρυντική για το χρέος.

«Αναπόφευκτη» η προσαρμογή

Ο αναπληρωτής Διευθυντής, Στρατηγικής και Πολιτικής του ΔΝΤ Βίβεκ Αρόρα ανέλυσε τις βασικές επισημάνσεις της έκθεσης σε τηλεδιάσκεψη με δημοσιογράφους , όπου δέχθηκε πλήθος ερωτήσεων για την Ελλάδα.

Ο Αρόρα ανέφερε πως στις χώρες όπου η νομισματική υποτίμηση δεν αποτελεί ρεαλιστική επιλογή, για παράδειγμα σε εκείνες που μετέχουν σε νομισματικές ενώσεις, ο σχεδιασμός του προγράμματος θα πρέπει να αναγνωρίζει ότι η εναλλακτική της εσωτερικής υποτίμησης είναι πολύ απαιτητική και απαιτεί φιλόδοξη μακροοικονομική προσαρμογή και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που μπορεί χρονικά να υπερβαίνουν τη συνήθη περίοδο των 3-4 ετών που συνήθως διαρκούν τα προγράμματα του Ταμείου. Στην βάση αυτή τόνισε πως η εσωτερική υποτίμηση είναι δύσκολο να επιτευχθεί, αν ο πληθωρισμός είναι πολύ χαμηλός και η εξωτερική ζήτηση είναι αδύναμη (σ.σ. χρόνια ελληνικά συμπτώματα).

Αναφερόμενος στη δημοσιονομική προσαρμογή και στο ρυθμό της εσωτερικής υποτίμησης ο Αρόρα ανέφερε πως στις περιπτώσεις που οι επιπτώσεις από τη δημοσιονομική εξυγίανση προβλέπεται να είναι μεγάλες και με συνέπειες για τη βιωσιμότητα του προγράμματος, είναι σκόπιμο να αναζητηθεί επιπλέον χρηματοδότηση για να επιτευχθεί μια πιο σταδιακή δημοσιονομική προσαρμογή. Όπου δε το δημόσιο χρέος είναι υψηλό, είπε πως πρέπει να προχωρήσει έγκαιρά (substantially and quick) η αναδιάρθρωση του χρέους.

Ερωτηθείς ειδικά για την περίπτωση της Ελλάδας ο αναπληρωτής Διευθυντής, Στρατηγικής και Πολιτικής του ΔΝΤ είπε πως σε κάποιες χώρες όπως η Ελλάδα η ταχεία δημοσιονομική προσαρμογή ήταν αναπόφευκτη. Ειδικά για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους άφησε να εννοηθεί πως αυτή ήταν επιβεβλημένη το 2010, αλλά προσέθεσε πως αποτελεί ερώτημα εάν ήταν εφικτή, αλλά και επιθυμητή εκείνη την περίοδο, δεδομένου ότι δεν υπήρχε «πλέγμα προστασίας» της ευρωζώνης και ήταν διάχυτη η ανησυχία ότι μια αναδιάρθρωση χρέους θα οδηγούσε σε σοβαρή μετάδοση της κρίσης.

Μια πτυχή στην όποια στάθηκε το στέλεχος του ΔΝΤ είναι ότι οι διαθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε περιπτώσεις οικονομιών με ανάγκη μεγάλης εσωτερικής υποτίμησης θα πρέπει να είναι εκτεταμένες, αλλά σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να είναι ρεαλιστικές και να λαμβάνεται υπόψη η ικανότητα εφαρμογής (implementation capacity) των διαθρωτικών αλλαγών από τις εθνικές αρχές.

Σε σχέση με το ιδιωτικό χρέος και τις περιπτώσεις δανειοληπτών με κόκκινα δάνεια ανέφερε πως το ΔΝΤ εστιάζει στην ανάγκη παροχής κινήτρων αναδιάρθρωσης δανείων και διαγραφής χρεών όταν χρειάζεται, αλλά και στη δημιουργία μηχανισμών για τη διαχείριση των εν λόγω χρεών.

Αναφορικά με τη συνεργασία του ΔΝΤ με άλλους θεσμούς, όπως αυτούς της ευρωζώνης, ο Αρόρα τόνισε πως οι κατευθυντήριες γραμμές της G-20 για το θέμα αυτό αποτελούν χρήσιμο θεμέλιο, καθώς εξασφαλίζουν σαφείς ρόλους για τους εταίρους, αποσαφηνίζοντας π.χ. ότι η ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους αποτελεί ευθύνη του Ταμείου.

«Γκρίνια» εντός του ΔΝΤ

Το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ σχολιάζοντας την εν λόγω έκθεση αναγνώρισε πως η παρουσία του ΔΝΤ στη ζώνη του ευρώ συνέβαλε στο να δημιουργηθούν «αναχώματα» (firewalls), αλλά και να αναπτυχθεί η τραπεζική ένωση. Πάντως, ένας αριθμός Εκτελεστικών Συμβούλων τόνισε ότι όταν το ΔΝΤ συμπράττει με άλλους οργανισμούς σε προγράμματα στήριξης θα πρέπει να διαφυλάττει πλήρως τις αρμοδιότητες του.

Κάποιοι Εκτελεστικοί Σύμβουλοι έκριναν επίσης ότι σε συγκεκριμένες περιπτώσεις όπου το χρέος είναι υψηλό και μη βιώσιμο μπορεί να απαιτούνται πιο εκτεταμένες χρονικά παρεμβάσεις. Μια σειρά από άλλους Συμβούλους, ωστόσο, προειδοποίησαν ότι οι ενδεχόμενες συνέπειες της αναδιάρθρωσης του χρέους θα πρέπει να μελετηθούν περαιτέρω και να αξιολογούνται για κάθε περίπτωση χωριστά.

Οι Εκτελεστικοί Σύμβουλοι θεώρησαν τέλος ότι θα ήταν χρήσιμο να συγκεντρωθούν τα διδάγματα από τις διάφορες αξιολογήσεις των προγραμμάτων του ΔΝΤ για να καθοδηγήσουν δράσεις του Ταμείου σε μελλοντικές κρίσεις.

Στη βάση αυτή το Εκτελεστικό Συμβούλιο αποσαφήνισε πως αναμένει την επικείμενη έκθεση του Ανεξάρτητου Γραφείου Αξιολόγησης (ΙΕΟ) του ΔΝΤ για το ρόλο του Ταμείου στην κρίση της ευρωζώνης.