Τεχνητή Νοημοσύνη και Υγεία: Η Ελλάδα θα κάνει το βήμα;

Τα τελευταία χρόνια, η εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης (Artificial Intelligence –A.I.) είναι ορατή σε πολλές πλευρές της καθημερινότητάς μας. «Η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται πανταχού παρούσα νοημοσύνη, με την ικανότητα να βλέπει, να ακούει, να μιλά, να μυρίζει, να νιώθει, να αντιλαμβάνεται χειρονομίες, να διασυνδέεται με το μυαλό και το όνειρό μας» ανέφερε χαρακτηριστικά η επιστημονική σύμβουλος του «ΔΙΚΤΥΟΥ», Εύη Χατζηανδρέου. Η ρομποτική και η ανάλυση μεγάλων βάσεων δεδομένων (big data) είναι οι δύο κατεξοχήν τομείς στους οποίους έχει βρει ήδη εφαρμογή η Τεχνητή Νοημοσύνη στον τομέα της Υγείας. Ωστόσο, η Υγεία δεν πρωταγωνιστεί στις επενδύσεις που γίνονται παγκοσμίως στην Τεχνητή Νοημοσύνη, παρόλο που θα μπορούσε να έχει ηγετικό ρόλο. «Δεν πρέπει να αντισταθούμε σε αυτήν, αλλά να την αγκαλιάσουμε» τόνισε ανοίγοντας τις εργασίας του συνεδρίου, ο consultant editor του Economist, John Andrews.

Η Κομισιόν και το παράδειγμα της Ν. Κορέας

Την προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αξιοποιήσει τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης, των μεγάλων δεδομένων και των υπολογιστικών υψηλής απόδοσης στην υγεία και την περίθαλψη, εξασφαλίζοντας παράλληλα την κατάλληλη προστασία δεδομένων και την ασφάλεια, ανέπτυξε ο επικεφαλής του προγράμματος της Μονάδας Ηλεκτρονικής Υγείας, Ευημερίας και Γήρανσης της Ευρωπαϊκής επιτροπής, Costica Dumbrava. Ο κ. Dumbrava επεσήμανε ότι η Επιτροπή υποστηρίζει την υιοθέτηση διαλειτουργικών ηλεκτρονικών αρχείων υγείας. Ο ίδιος παρατήρησε ότι -παρά τη μεγάλη δυναμική τους- η διείσδυση ψηφιακών λύσεων στην υγεία παραμένει αργή και ποικίλλει στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πάντως, υπογράμμισε ότι η Ένωση επενδύει ουσιαστικά στην έρευνα τεχνητής νοημοσύνης και σε δράσεις καινοτομίας μέσω του προγράμματος Horizon 2020.

Στη Νότια Κορέα, όμως, η υιοθέτησης της Τεχνητής Νοημοσύνης προχώρησε με ταχείς ρυθμούς σε διάφορους τομείς της παραγωγής και της έρευνας, παρά τις αρχικές επιφυλάξεις της κορεατικής κυβέρνησης. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η αγορά Τεχνητής Νοημοσύνης στην ασιατική χώρα θα αγγίξει τα 2 δισ. δολάρια έως το 2023, με αυξανόμενη τάση. Ο επικεφαλής επιχειρηματικής ανάπτυξης της Vuno Κορέας Hugh Cho, αναφερόμενος ειδικότερα στην Υγεία, δήλωσε ότι οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να λύσουν μια σειρά από προβλήματα, όπως η έλλειψη γιατρών, η εσφαλμένη διάγνωση, τα αναποτελεσματικά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης κ.ά.). «Προλαμβάνοντας παθολογίες, αποτρέπουμε τις επιδημίες», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Ο ΕΟΠΥΥ στα… βήματα του NHS

Το Εθνικό Σύστημα Υγείας της Βρετανίας (NHS) είναι ο μεγαλύτερος πάροχος υπηρεσιών υγείας στον κόσμο, έχοντας την ευθύνη για 53 εκατομμύρια ανθρώπους και πραγματοποιώντας 15 εκατομμύρια διαγνώσεις τον χρόνο. Η χρήση νέων ψηφιακών τεχνολογιών έκανε το σύστημα 14 φορές πιο γρήγορο από το προηγούμενο και παράλληλα επιτεύχθηκε μεγάλη εξοικονόμηση πόρων. «Πιο φθηνά, πιο γρήγορα, με μεγαλύτερη ακρίβεια στις διαγνώσεις» είναι το σύνθημα που περιγράφει το νέο ψηφιακό NHS, όπως τόνισε ο Hutan Ashrafian (Ανώτερος επιστημονικός σύμβουλος, Institute of Global Health Innovation, Imperial College London). Σκοπός είναι να μετασχηματιστεί όλο το τοπίο της περίθαλψης, μέσω των δυνατοτήτων που δίνει η τεχνολογία.

Ο Προϊστάμενος Διεύθυνσης Πληροφορικής του ΕΟΠΥΥ, Γιώργος Αγγούρης, παρουσίασε το στρατηγικό σχέδιο ψηφιακού μετασχηματισμού του ΕΟΠΥΥ, το οποίο βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Μάλιστα, βρίσκεται ήδη σε λειτουργία το νέο Κέντρο Δεδομένων του ΕΟΠΥΥ, το οποίο ενοποιεί ψηφιακά όλες τις υπηρεσίες του Οργανισμού, με στόχο μελλοντικά όλες οι συναλλαγές με τους ασφαλισμένους να γίνονται ηλεκτρονικά. Οι βασικοί πυλώνες στους οποίους βασίστηκε ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι:

• Μεταρρύθμιση του σχετικού νομοθετικού πλαισίου για την εφαρμογή του σχεδίου
• Επανασχεδιασμός υφιστάμενων διαδικασιών και βελτιστοποίηση παραδοσιακών μεθόδων
• Αποφάσεις με οδηγό τα δεδομένα, βάσει της στατιστικής και της πληροφορικής
• Αξιοποίηση των μεγάλων δεδομένων στην υγειονομική περίθαλψη, με τη χρήση της μηχανικής μάθησης και τεχνικών τεχνητής νοημοσύνης
• Επένδυση σε προηγμένες λύσεις ΙΤ και επανασχεδιασμό υποδομών
• Εκπαίδευση εργαζομένων σε νέες διαδικασίες.

Στο πλαίσιο αυτό, ο κ. Αγγούρης μίλησε για επιτεύγματα όπως οι ενισχυμένες δυνατότητες ελέγχου, ο αναβαθμισμένος εντοπισμός απάτης, ο εξορθολογισμός εξόδων υγειονομικής περίθαλψης και η εξοικονόμηση πόρων.

Η ασφαλιστική αγορά

Στην προσπάθεια επέκτασης των ποιοτικών χρόνων ζωής μετά τη συνταξιοδότηση αναφέρθηκε ο διευθύνων σύμβουλος της INTERAMERICAN, Γιάννης Καντώρος. Το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται, αλλά αυτό συνεπάγεται επίσης μεγάλο οικονομικό κόστος. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα είναι αντιμέτωπη με ένα εκρηκτικό μείγμα, αφ’ ενός διότι βρίσκεται δημογραφικά σε χειρότερη θέση από πάρα πολλές χώρες της Ευρώπης και αφ’ ετέρου διότι τα δημόσια οικονομικά είναι περιορισμένα, υποστήριξε. Σε αυτό το σημείο έρχεται η ιδιωτική ασφάλιση να δράσει συμπληρωματικά, αντιμετωπίζοντας ωστόσο κατά τον κ. Καντώρο, μια σειρά από προκλήσεις, σχετικές με την κερδοφορία, το ρυθμιστικό πλαίσιο, το πώς ανταποκρίνεται στις αλλαγές αλλά και το πώς συνεργάζεται με τους πελάτες της, που είναι πλέον πολίτες ενός ψηφιακού κόσμου. Για να υπάρξει ικανοποιητική πρόσβαση των πολιτών, χρειάζεται συνεργασία δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, εκτίμησε ο κ. Καντώρος, προσθέτοντας ότι αυτό δεν έχει ιδεολογικό πρόσημο.

Σε δύο βασικές όψεις που προκύπτουν από τη σχέση της τεχνολογίας και της Τεχνητής Νοημοσύνης με την Υγεία και την ασφαλιστική αγορά αναφέρθηκε ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Ασφαλιστικής, Χριστόφορος Σαρδελής.

Το υψηλό κόστος των νέων τεχνολογιών ενσωματώνεται στα ασφάλιστρα των εταιρειών και προκύπτει η ανάγκη επανασχεδιασμού της ιδιωτικής ασφάλισης, τουλάχιστον στον κλάδο υγείας, σε συνεργασία με το δημόσιο. Επίσης, η συγκέντρωση τεράστιου όγκου δεδομένων μέσα από τους αισθητήρες «έξυπνων» συσκευών, τις διαδικτυακές αναζητήσεις, τα προφίλ κοινωνικής δικτύωσης των χρηστών κτλ. θα μπορούσε να οδηγήσει σε εξατομικευμένα ασφαλιστικά προϊόντα αλλά και στη δυνατότητα να πωλούνται αυτά μέσα από αυτοματοποιημένες πλατφόρμες. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, υπονομεύει την έννοια της ασφάλισης όπως την γνωρίζαμε ως τώρα. Σήμερα το ασφάλιστρο καθορίζεται μέσω της διασποράς κινδύνου και του κινήτρου αυτοπροστασίας - μέσω ενός μηχανισμού δηλαδή που δημιουργεί μια de facto κοινωνική αλληλεγγύη. Σε μια πλήρως εξατομικευμένη προσέγγιση, εξήγησε, κάτι τέτοιο χάνεται καθώς ο ατομικός κίνδυνος δεν είναι ανταλλάξιμος.

Ιατρική Ακριβείας στην Ελλάδα

Εκπροσωπώντας το μεγαλύτερο πανεπιστημιακό ίδρυμα της χώρας μας, ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ, Μελέτιος-Αθανάσιος Δημόπουλος έκανε λόγο για τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις στη ρομποτική χειρουργική, την κυτταρική βιολογία, τη γονιδιωματική και την πρωτεϊνωματική. «Με τους κατάλληλους κανόνες, τον κατάλληλο εξοπλισμό και την κατάλληλη εξειδίκευση, η τεχνητή νοημοσύνη πολύ σύντομα θα αλλάξει τη μορφή της μελλοντικής ιατρικής, και εμείς θα είμαστε όλοι εδώ όχι μόνο για να παρακολουθήσουμε ως παρατηρητές αλλά και για να συνδράμουμε την εξέλιξή της», ανέφερε χαρακτηριστικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ΕΚΠΑ, όπως και το Πανεπιστήμιο Κρήτης, συμμετέχει στο δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας που ξεκίνησε τη λειτουργία του στη χώρα μας και στόχο έχει την ανάπτυξη εξατομικευμένων θεραπειών στον τομέα της Ογκολογίας και πιο συγκεκριμένα τους αιματολογικούς καρκίνους.

Στο πλαίσιο αυτό, ο πρόεδρος ΔΣ του Ιδρύματος Τεχνολογίας & Έρευνας και καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Νεκτάριος Ταβερναράκης, αναφέρθηκε στα οφέλη της Ιατρικής Ακριβείας στο πεδίο της εξοικονόμησης πόρων, καθώς και στην προσπάθεια που διεξάγεται στην Ελλάδα, για τη διαμόρφωση του εθνικού δικτύου ιατρικής ακριβείας, το οποίο επικεντρώνεται στην καταπολέμηση του καρκίνου.

Στο θέμα των επενδύσεων ιδιωτικών κεφαλαίων στην πανεπιστημιακή έρευνα αναφέρθηκε ο καθηγητής φαρμακολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Αχιλλέας Γραβάνης. Οι μεγάλες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας διεθνώς αναπτύσσουν πλέον ερευνητικά εργαστήρια αιχμής μέσα στις πανεπιστημιουπόλεις. Συγκεκριμένα, στο χώρο της βιοτεχνολογίας οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες υπολογίζεται ότι επενδύουν κάθε χρόνο σε κοινά προγράμματα έρευνας και καινοτομίας με τα πανεπιστήμια πάνω από 65 δισεκατομμύρια δολάρια (outsourcing). Το 60% των φαρμάκων στις ΗΠΑ και το 20% στην Ευρώπη έχει αναπτυχθεί σε ακαδημαϊκά ερευνητικά εργαστήρια. «Η χώρα μας οφείλει να είναι παρούσα σε αυτήν την έκρηξη επενδύσεων τεχνολογίας. Διαθέτει εξαιρετικό, διεθνώς ανταγωνιστικό επιστημονικό προσωπικό στα ΑΕΙ και στα Ερευνητικά της Κέντρα το οποίο μόνο την τελευταία 5ετια έχει φέρει από ευρωπαϊκά ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα 1,1 δισ. ευρώ», πρόσθεσε ο κ. Γραβάνης, σημειώνοντας ότι «οι ελληνικές εταιρείες επίσης και οι τράπεζες πρέπει να δημιουργήσουν τα κατάλληλα επενδυτικά εργαλεία (venture capitals) για την χρηματοδότηση κοινών ερευνητικών έργων και κοινών εταιριών τεχνοβλαστών (spin-offs, startups) μέσα στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά μας κέντρα».

Πολιτικές για την Τεχνητή Νοημοσύνη

Στο ίδιο μήκος κύματος με τον κ. Γραβάνη κινήθηκαν και οι πολιτικές παρεμβάσεις στο συνέδριο. Ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας και τομεάρχης Υγείας, Βασίλης Οικονόμου, υποστήριξε ότι η πολιτεία δεν δίνει την απαιτούμενη σημασία, ούτε με χρήματα ούτε με άλλες πολιτικές, στην ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης στον τομέα της υγείας, γεγονός που στερεί τη δυνατότητα εξοικονόμησης πόρων για το εθνικό σύστημα υγείας και την ελληνική οικονομία. Μάλιστα, χαρακτήρισε «χαμένα» τα 150 εκατ. από ευρωπαϊκούς πόρους, τα οποία η κυβέρνηση χρησιμοποίησε στην ανάπτυξη των Τοπικών Μονάδων Υγείας (ΤΟΜΥ) και σε «2.000 διορισμούς φίλων τους». Πρόσθεσε δε, ότι το πολιτικό πρόγραμμα της ΝΔ για την Υγεία, το οποίο θα παρουσιαστεί το επόμενο διάστημα, περιλαμβάνει πολιτικές ψηφιακής διαχείρισης και Τεχνητής Νοημοσύνης.

Η πρόεδρος του «ΔΙΚΤΥΟΥ» για τη μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη και πρώην Ευρωπαίος Επίτροπος, Άννα Διαμαντοπούλου, εισηγήθηκε τη σύσταση Εθνικής Επιτροπής για την 4η βιομηχανική επανάσταση, στα πρότυπα άλλων χωρών. Τόνισε ότι αποτελεί μονόδρομο προκειμένου να υπάρξει «σχεδιασμός για το αύριο», με συνολική αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου και της οικονομίας στην Ελλάδα.

Τέλος, ο ανεξάρτητος βουλευτής, Χάρης Θεοχάρης, προέκρινε τον σχεδιασμό μιας πολιτικής με τα εξής βασικά στοιχεία:

• Ψηφιοποίηση και ηλεκτρονική διαχείριση των ατομικών ηλεκτρονικών φακέλων υγείας, με αξιοποίηση των υφιστάμενων ολοκληρωμένων πληροφοριακών συστημάτων υγείας
• Γενναία βήματα με τη χρήση εφαρμογών υγείας σε φορητές συσκευές (mobile health)
• Αύξηση του αποτυπώματος της τηλε-ιατρικής, λόγω και της νησιωτικότητας
• Προώθηση του portal της ΗΔΙΚΑ για την υγεία στα πρότυπα του TAXIS, ώστε ο πολίτης να μπορεί να εξυπηρετηθεί σε μεγάλο βαθμό ηλεκτρονικά
• Υλοποίηση πιλοτικά των πρώτων ψηφιακών δημόσιων νοσοκομείων (web hospital)
• Αξιοποίηση της πληροφορίας και της υποδομής της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης - ηλεκτρονική πρόσβαση του πολίτη στο φαρμακευτικό του ιστορικό.