Αλέξης Χαρίτσης: Η πραγματικότητα των κρίσεων απαιτεί ριζοσπαστικές μεταρρυθμιστικές πολιτικές

Η απότομη άνοδος του πληθωρισμού, το εκρηκτικό κύμα ακρίβειας και τα έντονα πλέον προβλήματα στην παραγωγή, στην τροφοδοσία των αγορών και πρωτίστως στην κάλυψη βασικών βιοτικών αναγκών για ευρύτατα στρώματα του πληθυσμού, αποτυπώνουν τη σύνθετη πρόκληση που βρίσκεται μπροστά μας. Δεν είμαστε πια στη φάση του θεωρητικού προβληματισμού. Αυτή τη στιγμή, η πολιτική και οικονομική συζήτηση σε παγκόσμια κλίμακα αναζητεί διεξόδους με όρους κατεπείγοντος: κάθε μέρα που περνάει, η κρίση θα εντείνεται.

Δυστυχώς, στη χώρα μας είμαστε πολλά βήματα πίσω. Η ευθύνη εδώ βαραίνει την κυβέρνηση που από το καλοκαίρι του 2021 επέμεινε -άλλοτε με σοβαρό και άλλοτε με φαιδρό τρόπο- ότι πρόκειται για μία παροδική και μακρινή αναστάτωση που θα αφήσει τη χώρα μας σχετικά ανεπηρέαστη. Το αποτέλεσμα; Η κυβέρνηση του κυρίου Μητσοτάκη δεν πήρε κανένα μέτρο όταν υπήρχε ακόμα χρόνος, αδιαφόρησε για τις προτάσεις της αντιπολίτευσης και των παραγωγικών φορέων, επένδυσε στην κατασκευή μίας εικονικής πραγματικότητας όπου όλα βαίνουν καλώς. Το είδαμε στην πανδημία και το βλέπουμε και στο κύμα της ακρίβειας. Η κυβέρνηση ενοχλείται από την πραγματικότητα. Επιλέγει να ζει στη δική της.

Η επιλογή αυτή έχει κόστος. Η χρονιά ξεκινάει με την ελληνική κοινωνία να αγκομαχά από το βάρος των ανατιμήσεων που πλέον εκτείνονται από τις πρώτες ύλες έως τα βασικά και αναγκαία καταναλωτικά αγαθά. Την ίδια στιγμή, ο κορμός της ελληνικής οικονομίας -οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις- αντιμετωπίζουν πρόβλημα βιωσιμότητας καθώς η απορρόφηση του κόστους παραγωγής συνεπάγεται την χρεοκοπία τους και η μετακύλισή του στην κατανάλωση σημαίνει πτώση του τζίρου τους. Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο. Έναν φαύλο κύκλο, που όπως συμβαίνει στις στιγμές κρίσης, υπογραμμίζει τα δομικά προβλήματα μίας οικονομίας που έχει περάσει από τις μυλόπετρες της δεκαετούς κρίσης και στηρίζεται σε ένα παραγωγικό μοντέλο έντονης εξάρτησης από τις διεθνείς αγορές. Η απειλή δεν είναι εικονική. Είναι πραγματική.

Απέναντι σε αυτήν την, εξαιρετικά περίπλοκη, απειλή χρειαζόμαστε μία πολιτική ριζικής και αποφασιστικής παρέμβασης με ξεκάθαρους στόχους και λογική. Ας σκεφτούμε το ζήτημα της ενέργειας. Η τιμή της είναι ο κρίσιμος καταλύτης για την αύξηση των τιμών σε καταναλωτικά αγαθά, για τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων, για τη δυνατότητα των πολιτών να ζουν με όρους αξιοπρέπειας και ασφάλειας. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε κάποια επιδοματικά μέτρα για την τιμή του ρεύματος. Είναι αποσπασματικά και ανεπαρκή. Αλλά δεν θέλω να εστιάσω μόνο σε αυτό. Τα μέτρα αυτά, στην ουσία επιδοτούν τον ίδιο τον πυρήνα του προβλήματος: πληρώνουν -με κρατικό χρήμα- την κερδοσκοπική χονδρεμπορική αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό δεν λύνει κάποιο πρόβλημα. Αντίθετα, παγιώνει ως αυτονόητη την εξωφρενική συνθήκη τού να έχουμε την πιο ακριβή χονδρεμπορική τιμή κιλοβατώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αφήνει τελείως έκθετους τους καταναλωτές (που δεν θα σωθούν με 18 ευρώ επιδότηση) και ανακυκλώνει τους όρους του προβλήματος, αντί να παρεμβαίνει σε αυτό.

Η πολιτική που χρειάζεται η χώρα για το 2022 θα ακολουθούσε άλλη πορεία. Θα έθετε ως στόχο τη μείωση των τιμολογίων. Αυτό προϋποθέτει την ενεργητική κρατική παρέμβαση στην παραγωγή και στο δίκτυο της ηλεκτρικής ενέργειας, την πάταξη της κερδοσκοπίας στην χονδρεμπορική αγορά και τη στοχευμένη και άρα ουσιαστική ενίσχυση καταναλωτών και επιχειρήσεων. Οι δύσκολες στιγμές απαιτούν ριζοσπαστικές, πραγματικά μεταρρυθμιστικές, πολιτικές. Αυτό είναι το μάθημα από τις διαδοχικές κρίσεις του προηγούμενου διαστήματος. Δεν μπορεί να υπάρξει διέξοδος αν δεν υπάρξει κατανόηση της πραγματικότητας, σχέδιο μεταβολής της και διάθεση σύγκρουσης με τις δυνάμεις της αδράνειας και των ισχυρών συμφερόντων που οχυρώνονται πίσω από αυτή. Εδώ που βρισκόμαστε, δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις- όχι ότι υπήρξαν ποτέ. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν λύσεις γενικώς.

Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία για την καταπολέμηση της ακρίβειας (της λέξης που θα σφραγίσει το οικονομικό 2022) περιγράφει ένα κατεπείγον σχέδιο δράσης: άμεση αύξηση του κατώτατου μισθού στα 800 ευρώ· αποφασιστική ρύθμιση της αγοράς ενέργειας· απομείωση του ιδιωτικού χρέους της πανδημίας· ολοκληρωμένο πρόγραμμα προστασίας ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Την ίδια στιγμή όμως το σχέδιο κατεπείγουσας δράσης περιγράφει και έναν συνολικά διαφορετικό τρόπο άσκησης πολιτικής: μία πολιτική που έχει τη φιλοδοξία, τη γνώση και τη βούληση να αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού. Η χώρα οδεύει από τη μία κρίση στην επόμενη. Χρειάζεται ριζική αλλαγή πορείας. Χρειάζεται μία νέα αρχή μέσα στο 2022.

* Ο Αλέξης Χαρίτσης είναι βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην υπουργός