Διπλό πρόβλημα με τις προνομιούχες μετοχές του νόμου Αλογοσκούφη

Η έλλειψη προετοιμασίας σχετίζεται τόσο με την εν εξελίξει ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών όσο και με την καταγραφή στον προϋπολογισμό των εσόδων από τις αποδόσεις που προσφέρουν οι προνομιούχες μετοχές. Ωστόσο, το πρώτο ζήτημα είναι πιο επιτακτικό από το δεύτερο.

Σύμφωνα με πληροφορίες της αγοράς, επενδυτικοί οίκοι του εξωτερικού που ενδιαφέρονται να μετάσχουν στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Εθνικής Τράπεζας έχουν διαμηνύσει πως δεν θα το πράξουν εάν δεν ξεκαθαριστεί η τιμή μετατροπής των προνομιούχων μετοχών της Εθνικής σε κοινές. Η σχετική «προειδοποίηση» ουσιαστικά αποβλέπει στην αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου που ψηφίστηκε προ εβδομάδων.

Σημειώνεται πως επειδή στην ανακεφαλαιοποίηση της Εθνικής Τράπεζας πρόκειται να υπάρξει εμπλοκή και του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, το οποίο θα καλύψει τη διαφορά του κεφαλαιακού ελλείμματος μέχρι τα 4,6 δισ. ευρώ (βάσει του δυσμενούς σεναρίου), θα υπάρξει μεταξύ άλλων συμμετοχή στο «burden sharing» και των προνομιούχων μετοχών του Δημοσίου ύψους 1,35 δισ. ευρώ.

Ο νέος Νόμος 4340/2015 γα το πλαίσιο ανακεφαλαιοποίησης των πιστωτικών ιδρυμάτων αναφέρει πως η τιμή μετατροπής των προνομιούχων μετοχών σε κοινές αποφασίζεται από το Υπουργικό Συμβούλιο μετά από εισήγηση της Τράπεζας της Ελλάδος και στη βάση των κεφαλαιακών αναγκών της τράπεζας. Δεδομένου ότι κανείς δεν προέβλεψε πως οι επενδυτές θέλουν να ξέρουν εκ των προτέρων το dilution που θα υποστούν στην περίπτωση μετατροπής των προνομιούχων σε κοινές μετοχές, έχει ανακύψει το συγκεκριμένο πρόβλημα.

Πάντως, άλλοι παράγοντες της αγοράς αποδίδουν τις σχετικές αντιδράσεις των ξένων επενδυτικών οίκων στο γεγονός ότι έχουν πάρει θέσεις short στη μετοχή της Εθνικής και επικαλούνται διάφορα σενάρια για να ρίξουν τη μετοχή, η οποία έχει επιδείξει αξιόλογες αντοχές. Στη βάση αυτή, το γεγονός ότι η αντιπροεδρία της κυβέρνησης επέλεξε να αλλάξει την ηγεσία της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς 24ωρα πριν το άνοιγμα των βιβλίων προσφορών των τραπεζών, καθιστά δυσχερέστερη την εξακρίβωση των σχετικών αναφορών και καταγγελιών (η προγραμματισμένη για σήμερα το απόγευμα ακρόαση του προτεινόμενου από τον υπουργό Οικονομικών νέου προέδρου της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Χαράλαμπου Γκότση αναβλήθηκε).

Απαντώντας σε ερώτηση του CNN Greece στελέχη του υπουργείου Οικονομικών ανέφεραν τα εξής: «Όπως έχει τονίσει πολλές φορές το υπουργείο Οικονομικών, η συμμετοχή των προνομιούχων μετοχών του Ελληνικού Δημοσίου στη διαδικασία καταμερισμού της επιβάρυνσης θα γίνει όπως προβλέπεται από τις σχετικές διατάξεις του νομού και σύμφωνα με την αποτίμηση της Τράπεζας της Ελλάδος».

Η απόδοση των προνομιούχων

Και εάν το έλλειμμα κυβερνητικής πρόνοιας ενδέχεται να δυσκολεύει την αύξηση κεφαλαίου της Εθνικής, στην υπόθεση της Eurobank μπορεί να στερήσει πολύτιμα έσοδα από τον Προϋπολογισμό 2016.

Ο «νόμος Αλογοσκούφη» προβλέπει ότι οι προνομιούχες μετοχές που εκδόθηκαν το 2009 για την κεφαλαιακή θωράκιση των τραπεζών δίνουν ετησίως επιτόκιο 10%. Ωστόσο, επίσης προβλέπει πως στην περίπτωση παρόδου της πενταετίας και εφόσον δεν έχει προηγηθεί απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του πιστωτικού ιδρύματος για την επαναγορά των προνομιούχων μετοχών, επιβάλλεται προοδευτικά σωρευτική προσαύξηση ποσοστού 2% κατ' έτος στο προβλεπόμενο ετήσιο δικαίωμα σταθερής απόδοσης που παρέχεται στο Ελληνικό Δημόσιο.

Δεδομένου ότι η Eurobank αναμένεται να καλύψει το σύνολο των κεφαλαιακών της αναγκών από τον ιδιωτικό τομέα οι προνομιούχες μετοχές του Δημοσίου αξίας 950 εκατ. ευρώ δεν θα μετατραπούν σε κοινές. Μάλιστα, η Διοίκηση της τράπεζας έχει ήδη εκφράσει τη βούληση να εξαγοράσει τις εν λόγω μετοχές μέσα στο 2016. Ζητούμενο ωστόσο παραμένει το τι θα συμβεί με τα 114 εκατ. ευρώ που σχετίζονται με την απόδοση 12% που συνοδεύει τις προνομιούχες αυτές μετοχές.

Μετά από πιέσεις της τρόικας τον Νοέμβριο του 2012 με τον Ν. 4093/2012 προστέθηκε στην παρ. 3 του άρθρου 1 του Ν. 3723/2008 νέο εδάφιο που προέβλεπε πως: «Η ως άνω σταθερή απόδοση 10% είναι καταβλητέα σε κάθε περίπτωση, κατά παρέκκλιση των διατάξεων του κ.ν. 2190/1920 όπως ισχύει, εκτός του άρθρου 44Α, πλην της περιπτώσεως και στο μέτρο κατά το οποίο η καταβολή του σχετικού ποσού θα οδηγούσε σε μείωση των κυρίων στοιχείων των βασικών ιδίων κεφαλαίων του υπόχρεου πιστωτικού ιδρύματος κάτω από το προβλεπόμενο ελάχιστο όριο.»

Επικαλούμενες τη διάταξη αυτή -που ουσιαστικά αναφέρει πως εάν μια τράπεζα καταγράφει ζημίες τότε η απόδοση του 12% δεν καταβάλλεται - οι τράπεζες δεν πλήρωσαν το 2012, το 2013, το 2014 και το 2015 την απόδοση στο Ελληνικό Δημόσιο.

Αλλά αυτό πλέον έχει αλλάξει. Τόσο ο νόμος 4340/2015, όσο και η Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου αρ. 36 της 2.11.2015 προβλέπουν ότι οι τράπεζες έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν μέρος των κεφαλαιακών αναγκών τους που προέκυψαν από το δυσμενές σενάριο των τεστ αντοχής, με την έκδοση υπό αίρεση μετατρέψιμων ομολογιών (Cocos) που αποφέρουν ετήσιο επιτόκιο 8% και τις οποίες θα αποκτήσει το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Οι ομολογίες αυτές προσμετρούνται στα ίδια κεφάλαια των τραπεζών και αποτελούν πρόσθετο κεφάλαιο κατηγορίας 1 ή 2 (Additional Tier 1 ή Tier 2 Capital).

Αν και οι διαδικασίες για τις αυξήσεις κεφαλαίου μόλις έχουν ξεκινήσει, αναλύσεις τοποθετούν στα 4,2 δισ. ευρώ το συνολικό ποσό των υπό αίρεση μετατρέψιμων ομολογιών που θα εκδώσουν τα πιστωτικά ιδρύματα που θα έχουν ανάγκη τα Cocos (Τράπεζα Πειραιώς και Εθνική Τράπεζα). Αν αυτός ο υπολογισμός επιβεβαιωθεί τότε το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας θα εισπράξει μέσα στο 2016 περίπου 450 εκατ. ευρώ που αντιστοιχούν στο επιτόκιο 8% που συνοδεύει τα Cocos. Αυτά τα έσοδα το πιθανότερο είναι πως θα μεταφερθούν μέσω του ΤΧΣ στον Προϋπολογισμό.

Δεδομένου ότι τα Cocos ως εποπτικά κεφάλαια είναι ίδιας διαβάθμισης με τις προνομιούχες μετοχές του νόμου Αλογοσκούφη, δεν μπορεί τα μεν να πληρώνουν απόδοση και τα δε να εξαιρούνται.

Ωστόσο, για να μπορέσει η Γενική Διεύθυνση Κινητών Αξιών του υπουργείου Οικονομικών να εισπράξει την απόδοση του 12% δεν αρκεί η επίκληση του νόμου 4340/2015, αλλά η κατάργηση της σχετικής διάταξης που αναφέρεται στις ζημιές των τραπεζών (παρ. 3 του άρθρου 1 του Ν. 3723/2008). Και παρά τις επισημάνσεις που έχουν γίνει στο γραφείο του υπουργού Οικονομικών για το σχετικό θέμα οι συνεργάτες του έχουν δείξει μεγάλη καθυστέρηση, στο να περάσουν τη σχετική τροποποίηση, κάτι που δεν αποκλείεται πάντως να γίνει με το επόμενο νομοσχέδιο .

Στην περίπτωση αυτή το υπουργείο Οικονομικών θα εξασφαλίσει ένα δημοσιονομικό ισοδύναμο 114 εκατ. ευρώ, ανεξαρτήτως του εάν η Eurobank εξαγοράσει τις προνομιούχες μετοχές μέσα στο 2016.