Fintech: Απαραίτητη η βελτίωση του ρυθμιστικού πλαισίου για μεγαλύτερη καινοτομία

Σύμφωνα με την Επιτροπή Ανταγωνισμού, η αγορά του fintech, δηλαδή η παροχή χρηματοοικονομικών υπηρεσιών μέσω καινοτόμων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών, αποτελεί μια νέα και διαρκώς αναπτυσσόμενη αγορά, η οποία στη χώρα μας βρίσκεται σε αρχικό στάδιο διαμόρφωσης. Η έρευνα, το συνολικό κείμενο της οποίας ξεπερνά τις 300 σελίδες και διήρκεσε σχεδόν δύο χρόνια, καταλήγει ουσιαστικά στο συμπέρασμα ότι η υπάρχουσα κατάσταση είναι αρκετά καλή σε επίπεδο ανταγωνισμού, αν και υπάρχουν διάφοροι τομείς όπου χρήζουν προσοχής και θα πρέπει να υπάρξουν πρωτοβουλίες προκειμένου να περιοριστούν τα προβλήματα.

Τομείς που σχετίζονται κατά κύριο λόγο με την κυρίαρχη θέση που έχουν σε συγκεκριμένα κομμάτια της αγοράς οι συστημικές τράπεζες αλλά και οι μεγάλοι τεχνολογικοί κολοσσοί (π.χ. Google, Apple) σε κάποια άλλα.

Στο πλαίσιο της έρευνας, απεστάλησαν ερωτηματολόγια παροχής στοιχείων σε 153 εταιρείες που σύμφωνα με την εκτίμηση της Επιτροπής Ανταγωνισμού δραστηριοποιούνται ως fintech.

Απαντήσεις έστειλαν μόλις οι 63 και σε αυτές βασίστηκαν τα συμπεράσματα της έρευνας.

Από τις 63 επιχειρήσεις, το 34,92% (22 επιχειρήσεις) αποτελούν παραδοσιακούς παρόχους χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, το 25,4% (16 επιχειρήσεις) αποτελούν νεοφυείς (startup) επιχειρήσεις fintech, το 14,29% (9 επιχειρήσεις) αποτελούν τεχνολογικές επιχειρήσεις, ενώ το υπόλοιπο 25,4% (16 επιχειρήσεις) αποτελούν παρόχους άλλων υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων 4 ιδρυμάτων πληρωμών, 3 εγχώριων και ενός υποκαταστήματος αδειοδοτημένου ιδρύματος πληρωμών της αλλοδαπής.

Η εγχώρια αγορά

Σύμφωνα με την έρευνα, οι υπηρεσίες fintech που αναμένεται να έχουν αυξημένη ζήτηση τα επόμενα χρόνια στην ελληνική αγορά είναι οι πληρωμές, οι υπηρεσίες τεχνολογίας και οι υπηρεσίες δανειοδότησης.

Ως προς τις υπηρεσίες τραπεζικής και πληρωμών υποστηρίζεται από τους συμμετέχοντες στην έρευνα ότι καθώς οι τράπεζες θα αρχίσουν να χρεώνουν την πρόσβαση σε mobile/e-banking οι καταναλωτές θα αρχίσουν να μεταφέρουν τις εργασίες τους σε άλλους παρόχους, ενώ έμποροι και αγοραστές θα αρχίσουν να αναζητούν υπηρεσίες που ελαχιστοποιούν προμήθειες και βελτιώνουν την εμπειρία χρήσης του καταναλωτή.

Οι συμμετέχοντες στην έρευνα υποστήριξαν ότι αναμένουν να υπάρξει αυξημένη ζήτηση ως προς τις υπηρεσίες προσωποποιημένων συμβουλών διαχείρισης οικονομικών στοιχείων, ενώ αναμένουν περισσότερες καινοτομίες στο χώρο των ασφαλιστικών υπηρεσιών.

Ως προς τις δανειοδοτήσεις εκφράστηκε η άποψη ότι τα επόμενα χρόνια οι καταναλωτές θα χρησιμοποιούν τις Τράπεζες περισσότερο για βασικά και πολύπλοκα προϊόντα (όπως στεγαστικά δάνεια), ενώ πιο απλά προϊόντα θα παρέχονται από εταιρείες fintech, ωστόσο επικρατεί η άποψή ότι οι δανειοδοτήσεις είναι ένας κλάδος που θα αναπτυχθεί ιδιαίτερα όσο οι τράπεζες είναι διστακτικές στη χορήγηση δανείων.

Μία ενδιαφέρουσα εκτίμηση είναι ότι η έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού κάνει λόγο για ένα «platformication» του banking όπου για απλά προϊόντα οι τράπεζες θα δρουν σαν πλατφόρμες παροχής υπηρεσιών αλλά ο τελικός πελάτης θα καταναλώνει αυτές τις υπηρεσίες μέσω fintechs οι οποίες θα προσφέρουν καλύτερη εμπειρία χρήστη.

Περαιτέρω στο μέλλον, ενδέχεται να παρέχονται και άλλου είδους υπηρεσίες σε συνεργασία με fintech, όχι απαραίτητα τραπεζικές.

Βελτιώσεις

Όσον αφορά τις βελτιώσεις που απαιτούνται, η πλειοψηφία των ερωτώμενων θεωρεί χρήσιμη τη θέσπιση ενός κώδικα δεοντολογίας για τους παρόχους υπηρεσιών fintech, ο οποίος όμως θα συνταχθεί με την ενεργό συμμετοχή των «παικτών» της αγοράς, της Τράπεζας της Ελλάδος και των οργανώσεων προστασίας του καταναλωτή.

Παρατηρήθηκε επίσης ότι είναι χρήσιμη η δημιουργία φορέων διαμεσολάβησης μεταξύ των εταιριών και των καταναλωτών.

Όσον αφορά στους τομείς που θα πρέπει να παρέμβει η Επιτροπή Ανταγωνισμού, από τους περισσότερους τονίστηκε η ανάγκη επικαιροποίησης του ρυθμιστικού πλαισίου και της εποπτείας-ελέγχου, για τη δημιουργία σαφών κανόνων, που θα δημιουργούν ένα γόνιμο έδαφος για τον ανταγωνισμό και θα μπορούν να επιβληθούν.

Συγκεκριμένα παραδείγματα που προτάθηκαν για τις υπηρεσίες πληρωμών περιλεμβάνουν μικρότερες χρεώσεις των τραπεζών στις διατραπεζικές συναλλαγές για τις fintechs, μικρότερες χρεώσεις της ΔΙΑΣ στις διατραπεζικές συναλλαγές για τις fintechs.

Από έναν τονίστηκε η ανάγκη παρέμβασης στο BNPL, στο credit scoring και στα κρυπτονομίσματα. Τέλος, αναφέρθηκε η θέσπιση ευνοϊκού φορολογικού πλαισίου και η θέσπιση ενιαίου κανονιστικού πλαισίου όσον αφορά τη συνεργασία fintech επιχειρήσεων και παραδοσιακών χρηματοοικονομικών οργανισμών.

Διατραπεζικό σύστημα πληρωμών

Σχετικά με το αν οι συμμετέχοντες πιστεύουν ότι οι νεοφυείς πάροχοι υπηρεσιών fintech πρέπει να διαθέτουν άμεση πρόσβαση στο διατραπεζικό σύστημα πληρωμών, φαίνεται σε γενικές γραμμές ότι η πλειοψηφία των συμμετεχόντων συμφωνεί με αυτή τη θέση και υποστηρίζει ότι αυτό θα οδηγούσε σε μείωση κόστους (με την έννοια της μείωσης-εξάλειψης διαμεσολαβούντων), σε αύξηση και βελτίωση παροχής υπηρεσιών και θα συνεισέφερε στην ανάπτυξη της καινοτομίας, στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας καις την δραστηριοποίηση των νεοφυών επιχειρήσεων «επι ίσοις όροις» με τους παραδοσιακούς παρόχους χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, προς όφελος των καταναλωτών.

Η προστιθέμενη αξία των καινοτόμων προϊόντων και η γενικότερη αλληλεπίδραση με νέες ιδέες θα συντελέσει στη ψηφιακή μετάλλαξη της χώρας. Χαρακτηριστικά αναφέρεται, ότι η άμεση πρόσβαση μέσω της ανοιχτής τραπεζικής είναι μονόδρομος, διαφορετικά ο συνολικός κλάδος των υπηρεσιών FinTech στην Ελλάδα θα εξαφανιστεί.

Ωστόσο, αρκετοί συμμετέχοντες επισημαίνουν ότι η άμεση πρόσβαση των νεοφυών παρόχων υπηρεσιών fintech στο διατραπεζικό σύστημα πληρωμών θα πρέπει να λαμβάνει χώρα υπό την προϋπόθεση τήρησης όρων αξιοπιστίας και φερεγγυότητας, ενώ διατυπώνεται επίσης η θέση ότι άμεση πρόσβαση αυτών θα πρέπει να επιτρέπεται υπό την προϋπόθεση διατήρησης λογαριασμού εκκαθάρισης στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ή στην Τράπεζα της Ελλάδος, εφόσον πρόκειται για αδειοδοτημένους παρόχους στην Ελλάδα.

Προτάσεις

Στην ερώτηση ποιές πρωτοβουλίες θα μπορούσαν να ληφθούν από την Επιτροπή Ανταγωνισμού ή σε νομοθετικό επίπεδο σε σχέση με τις εν λόγω λύσεις πληρωμών, προκειμένου να ενισχυθεί η είσοδος και ανάπτυξη νέων επιχειρήσεων και καινοτόμων υπηρεσιών, οι περισσότεροι συμμετέχοντες εστίασαν στην ανάγκη πίεση δημιουργίας ενός διαφανούς, σαφέστερου, ευέλικτου και σταθερού κανονιστικού πλαισίου, το οποίο να εφαρμόζεται με ίσους όρους και επίσης να μην υπόκειται σε συχνές αλλαγές, καθώς με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται τεράστιο πρόβλημα στην λειτουργία των επιχειρήσεων και ανασφάλεια στους επενδυτές.

Σημειώνεται, ότι κάθε λύση πληρωμής εξαρτάται από το βαθμό δυσκολίας του παρόχου να λειτουργήσει σύμφωνα με το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο και την διαδικασία αδειοδότησης από την ΤτΕ (π.χ. άδεια λειτουργίας ιδρύματος πληρωμών ή ηλεκτρονικού χρήματος). Συνεπώς, οι διαδικασίες πρέπει να γίνουν πιο σύντομες, πιο φθηνές και πιο απλές για την έκδοση των αδειών προκειμένου να δραστηριοποιηθούν νέοι πάροχοι και να προωθηθούν καινοτόμες λύσεις πληρωμών και να αποτραπεί η δραστηριοποίηση μη αδειοδοτημένων παρόχων. Αναγκαία είναι επίσης η μη ύπαρξη εξαιρέσεων ή προνομιακής μεταχείρισης των ήδη εγκατεστημένων παρόχων έναντι των νέων.

Μεταξύ άλλων, στην έρευνα σημειώνεται ότι πρέπει να υποστηριχθεί η υιοθέτηση πρωτοβουλιών και ενδεχομένως νομοθεσίας προς την κατεύθυνση της:

• αντιμετώπισης των ζητημάτων τα οποία προκαλούνται από την ύπαρξη πολλών διαφορετικών προτύπων διεπαφής προγραμματισμού εφαρμογών (APIs) και διαφορετικών επιπέδων λειτουργικών δυνατοτήτων των APIs, τα οποία δύνανται να παρεμποδίζουν την παροχή υπηρεσιών εκκίνησης πληρωμών και πληροφοριών λογαριασμού, προς το σκοπό της διασφάλισης προσήκουσας, αποτελεσματικής, ασφαλούς και επί ίσοις όροις πρόσβασης σε δεδομένα λογαριασμών πληρωμών
• επέκτασης του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας σχετικά με το αμετάκλητο του διακανονισμού (ΟΑΔ) ώστε να συμπεριλαμβάνονται τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος και τα ιδρύματα πληρωμών, με την προϋπόθεση κατάλληλης εποπτείας και μετριασμού των κινδύνων.
• κατάρτισης ενιαίου προτύπου για τους κωδικούς QR που παρουσιάζουν τόσο οι έμποροι όσο και οι καταναλωτές
• διασφάλισης δικαιώματος πρόσβασης, υπό δίκαιους, εύλογους και αμερόληπτους όρους, στις τεχνικές υποδομές που κρίνονται απαραίτητες για την υποστήριξη της παροχής υπηρεσιών πληρωμών.
• σύστασης στην Ελλάδα ενός Δικτύου Προώθησης Ανοιχτής Τραπεζικής και Πληρωμών, με τη συμμετοχή αρχών που θα μπορούσαν να συνδράμουν στην προώθηση της Ανοικτής Τραπεζικής. Το δίκτυο αυτό θα μπορούσε να έχει, μεταξύ άλλων, αρμοδιότητα για την υιοθέτηση Κωδίκων Δεοντολογίας (codes of conduct) για επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό, καθώς και για την ανταλλαγή πληροφοριών που άπτονται των αρμοδιοτήτων εκάστης συμμετέχουσας αρχής.