Ευρώπη, Κίνα, ΗΠΑ: Οι επιπτώσεις της ξηρασίας του 2022 στην οικονομία

Ειδικοί επιστήμονες εκτιμούν ότι το καλοκαίρι του 2022 δεν ήταν παρά μία εικόνα από το μέλλον του πλανήτη, από αυτό που σε λίγα χρόνια θα αποτελεί «καθημερινότητα». Συνθήκες ακραίας ζέστης που ξεκίνησαν ήδη από τον Μάιο, με πρωτοφανείς καύσωνες ταλαιπώρησαν μέχρι και τον Αύγουστο και τις τρεις οικονομίες αυτές, προκαλώντας μία πρωτοφανή κατάσταση που έρχεται να διαδεχθεί την κρίση της πανδημίας του κορωνοϊού και να… συμπληρώσει την ενεργειακή κρίση που διανύουμε. Τα ποτάμια και οι λίμνες στέρεψαν ενώ ακραίες πλημμύρες διαδέχονταν τους καύσωνες προκαλώντας προβλήματα χωρίς να γεμίζουν τα αποθέματα - κι όλα αυτά μέσα σε λίγες μόνο ημέρες.

Είναι χαρακτηριστικό ότι περί τα μέσα Αυγούστου, στην επαρχία Σιτσουάν της Κίνας, όλα τα εργοστάσια έλαβαν εντολή να κλείσουν για έξι ημέρες, προκειμένου να εξοικονομηθεί ενέργεια. Την ίδια ώρα, τα φορτηγά πλοία που μεταφέρουν άνθρακα και χημικά δεν μπορούσαν να διασχίσουν φορτωμένα τον ποταμό Ρήνο, στην Κεντρική Ευρώπη, ενώ οι κάτοικοι της δυτικής ακτής των ΗΠΑ κλήθηκαν να χρησιμοποιούν λιγότερη ηλεκτρική ενέργεια καθώς οι θερμοκρασίες ανέβαιναν στα ύψη.

Με τα ακραία φαινόμενα να συνεχίζονται επί μήνες και τη ζέστη να μην υποχωρεί, Ευρώπη, ΗΠΑ και Κίνα βίωσαν μία από τις χειρότερες ξηρασίες στην ιστορία: Οι ποταμοί έχασαν το αξιόπλοό τους, εμποδίζοντας τη μεταφορά αγαθών και προκαλώντας προβλήματα άρδευσης στις καλλιέργειας – που μετατρέπονται σε μελλοντικά προβλήματα παραγωγής γεωργικών προϊόντων. Αντίστοιχα, οι ανθρώπινες δραστηριότητες επιβραδύνονται εν μέσω ακραίας ζέστης, ενώ καταπονούνται τα δίκτυα παροχής ρεύματος και μειώνεται η παραγωγικότητα.

Η επιστημονική κοινότητα που μελετά την κλιματική αλλαγή, φυσικά, δεν εκπλήσσεται από όσα ζούμε: «Δεν πρέπει να μας εκπλήσσουν τα φαινόμενα του καύσωνα», δήλωσε πρόσφατα στο CNN International ο Μπομπ Γουόρντ, διευθυντής πολιτικής και επικοινωνίας στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Grantham για την Κλιματική Αλλαγή και το Περιβάλλον του London School of Economics: «Είναι ακριβώς αυτό που είχαμε προβλέψει και τα φαινόμενα εμφανίζονται πιο συχνά και πιο έντονα, σε όλο τον κόσμο», προσθέτει.

Στα μέσα του Αυγούστου, το Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προειδοποίησε ότι οι συνθήκες ξηρασίας θα επιδεινωθούν και δυνητικά θα επηρεάσουν το 47% της ηπείρου. Ο Αντρέα Τορέτι, ερευνητής στο Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ξηρασίας, σε δηλώσεις του στο Associated Press τόνισε: «Η ξηρασία το 2018 ήταν τόσο ακραία που δεν υπήρξαν παρόμοια γεγονότα τα τελευταία 500 χρόνια, αλλά φέτος, νομίζω, είναι πολύ χειρότερη». Ο ίδιος προειδοποίησε ότι για τους επόμενους τρεις μήνες, «βλέπουμε πολύ υψηλό κίνδυνο ξηρών συνθηκών στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη, καθώς και στο Ηνωμένο Βασίλειο».

Αξίζει να σημειωθεί ότι η ξηρασία δεν προκαλείται μόνο κατά την περίοδο του καλοκαιριού, αλλά από αλλαγές στα παγκόσμια καιρικά συστήματα. Όπως εξηγεί ο μετεωρολόγος Πίτερ Χόφμαν του Ινστιτούτου Πότσνταμ για την Έρευνα Κλιματικών Επιπτώσεων στο Βερολίνο: «Απλώς το καλοκαίρι το νιώθουμε περισσότερο. Στην πραγματικότητα η ξηρασία συσσωρεύεται καθ' όλη τη διάρκεια του έτους».

Το κλίμα πιέζει την παγκόσμια οικονομία

Ο καύσωνας του Αυγούστου στην Κίνα ήταν ο πιο σφοδρός εδώ και 60 χρόνια: Οι θερμοκρασίες ξεπερνούσαν τους 40 βαθμούς Κελσίου σε δεκάδες πόλεις. Αντίστοιχες θερμοκρασίες καταγράφηκαν στην Καλιφόρνια, ενώ ακόμα και το Ηνωμένο Βασίλειο βίωσε κύματα ακραίας ζέστης με 40 βαθμούς Κελσίου.

Εξίσου σφοδρές με τον καύσωνα, αναμένονται και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην παγκόσμια οικονομία – που ήδη βρισκόταν υπό πίεση. Η Ευρώπη διατρέχει υψηλό κίνδυνο ύφεσης, καθώς οι τιμές της ενέργειας εκτινάσσονται στα ύψη, ως συνέπεια της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ο υψηλός πληθωρισμός και οι επιθετικές αυξήσεις των επιτοκίων από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα θέτουν σε κίνδυνο την ανάπτυξη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Κίνα παλεύει με τις συνέπειες των σκληρών περιορισμών του κορωνοϊού και της πρόσφατης κρίσης ακινήτων.

Οι συνέπειες της ζέστης και της ξηρασίας είναι τόσο άμεσες όσο και έμμεσες και σε πολλές περιπτώσεις, αναμένεται να φανούν το επόμενο διάστημα.

Η επαρχία Σιτσουάν της Κίνας, όπου τα εργοστάσια έκλεισαν την παραγωγή επί μία εβδομάδα τον Αύγουστο, θεωρείται κόμβος για τους κατασκευαστές ημιαγωγών και ηλιακών συλλεκτών. Αυτό σημαίνει ότι η διακοπή της παραγωγής θα πλήξει και προμηθευτές μερικών μεγαλύτερες εταιρείες ηλεκτρονικών ειδών στον κόσμο. Παράλληλα, στη συγκεκριμένη επαρχία βρίσκεται το επίκεντρο της βιομηχανίας εξόρυξης λιθίου της Κίνας – επομένως, πρέπει να αναμένουμε τις επιπτώσεις και στην τιμή του λιθίου, που αποτελεί, μεταξύ άλλων, την πρώτη ύλη για τις μπαταρίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Ως αποτέλεσμα, οι προβλέψεις για την οικονομία της Κίνας φέτος υποβαθμίζονται ήδη. Οι αναλυτές της Nomura αναθεώρησαν την πρόβλεψή τους για την αύξηση του ΑΕΠ στο 2,8% — πολύ χαμηλότερα από τον στόχο του 5,5% που έχει θέσει η κινεζική κυβέρνηση — ενώ η Goldman Sachs μείωσε την πρόβλεψή της στο 3%.

Αντίστοιχα, τα σύννεφα πυκνώνουν και για την οικονομία της Γερμανίας, που είναι η μεγαλύτερη στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Τα προβλήματα από την πτώση της στάθμης στον Ρήνο, που επί ημέρες βρίσκονταν κάτω από το κρίσιμο επίπεδο, εμποδίζοντας τη ροή των πλοίων, αναμένεται να φανούν στο ΑΕΠ. Ο συγκεκριμένος ποταμός είναι πολύ σημαντικός για τη διανομή αγαθών και εμπορευμάτων σε όλο τον κόσμο: Χημικά, σιτηρά αλλά και άνθρακας, φτάνουν από την κεντρική Ευρώπη στο Ρότερνταμ διαμέσου του Ρήνου. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι η μείωση του ΑΕΠ θα φτάσει τουλάχιστον το 0,5% το δεύτερο εξάμηνο του 2022, ενώ ήδη από τον Αύγουστο ήταν εμφανές πως η χώρα θα χρειαζόταν ένα «οικονομικό θαύμα» για να αποφύγει την ύφεση τους επόμενους μήνες.

Η Δυτική Ακτή των ΗΠΑ αντιμετωπίζει μία από τις χειρότερες ξηρασίες στην ιστορία, με αποτέλεσμα να εφαρμόζονται ήδη από το καλοκαίρι υποχρεωτικές διακοπές νερού. Η αγροτική παραγωγή καταστρέφεται, με σημαντική απώλεια συγκομιδής και εισοδήματος για τα ¾ των αγροτών όλης της χώρας, όπως δείχνει έρευνα της American Farm Bureau Federation. Ειδικά στην Καλιφόρνια, το 50% των αγροτών ανέφερε ότι αναγκάστηκε να ξεριζώσει δέντρα και πολυετείς καλλιέργειες λόγω ξηρασίας, κάτι που θα επηρεάσει όχι μόνο τα φετινά έσοδα, αλλά και τα μελλοντικά.

Στα ποτάμια της Ευρώπης «βουλιάζει» η οικονομία της ΕΕ

Πέρα από τον Ρήνο, που αποτελεί κύρια εμπορευματική οδό της Ευρώπης, σε αντίστοιχη κατάσταση ξηρασίας βρίσκει το φετινό φθινόπωρο όλα τα ποτάμια της ηπείρου. Πρωτοφανείς εικόνες αποτυπώνουν πόσο έχει μειωθεί η στάθμη των υδάτων στον Δούναβη και τον Πάδο, ενώ ακόμα και ο Τάμεσης βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση. Σε πολλά ποτάμια της Κεντρικής Ευρώπης οι περίοικοι αντικρύζουν πια μια λευκή σκόνη στις όχθες και χιλιάδες νεκρά ψάρια, ενώ οι παρόχθιες σοδιές έχουν καταστραφεί και απειλείται σοβαρά η ευρύτερη βιοποικιλότητα.

Αν και στο πλαίσιο της Πράσινης Μετάβασης και υπό το Ευρωπαϊκό Πράσινο Σύμφωνο, προβλέπεται η ενίσχυση των θαλάσσιων εμπορευματικών μεταφορών κατά 25%, η Γερμανία εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο να εκτρέψει τις θαλάσσιες μεταφορές σε σιδηροδρομικές και οδικές: Χρειάζονται όμως μεταξύ 40 και 100 φορτηγά για να αντικαταστήσουν μόνο ένα πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων!

Αντίστοιχα, στη Γαλλία τα ποτάμια χρησιμεύουν για την ψύξη των πυρηνικών σταθμών που παράγουν το 70% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Καθώς οι τιμές έφτασαν στα υψηλά όλων των εποχών, ο γίγαντας ηλεκτρικής ενέργειας EDF αναγκάστηκε να μειώσει την παραγωγή λόγω της ξηρασίας, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Οι εμπορευματικές μεταφορές στα 2.850 χιλιόμετρα του Δούναβη διαταράχθηκαν επίσης, ωθώντας τις αρχές στη Σερβία, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία να αρχίσουν να ανοίγουν βαθύτερα κανάλια, προκειμένου πλοία που μεταφέρουν κυρίως καύσιμα για τις γεννήτριες ηλεκτρικής ενέργειας να καταφέρουν να πλεύσουν.

Στον Πάδο, που είναι ο μακρύτερος ποταμός της Ιταλίας, η στάθμη του νερού έχει υποχωρήσει τόσο που πλέον έχουν βγει στην επιφάνεια ψαρόβαρκες που είχαν βυθιστεί πριν από δεκαετίες.

Ακόμη και η Νορβηγία, η οποία βασίζεται στην υδροηλεκτρική ενέργεια για περίπου το 90% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, έχει προειδοποιήσει ότι τα ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα των δεξαμενών της μπορεί τελικά να την υποχρεώσουν να περιορίσει τις εξαγωγές ενέργειας.

Τα πρωτοφανή κύματα καύσωνα, οι καταστροφικές πυρκαγιές και η ξηρασία δημιουργούν μια νέα, ζοφερή πραγματικότητα για την ευρωπαϊκή ήπειρο, αλλά και ολόκληρο τον κόσμο. Χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, ενώ οι συνέπειες στην οικονομία θα είναι εμφανείς για μήνες. Η κλιματική κρίση απειλεί την ανθρωπότητα πολλαπλώς και η ανάληψη δράσεων δεν χωράει αναβολή.