Το RRF σε αριθμούς: Πώς εξελίσσεται το σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ελλάδας

Σήμερα η χώρα μας είναι ο μεγαλύτερος κατά κεφαλή δικαιούχος επιχορήγησης, καθώς λαμβάνει 1.666 ευρώ σε επιχορηγήσεις ανά άτομο.

Το συνολικό κόστος του ελληνικού σχεδίου ανέρχεται σε 31,2 δισ. ευρώ ή 30,5 δισ. ευρώ μετά την αφαίρεση των δαπανών και σημειώνεται πως από αυτά, τα 17,8 δισ.ευρώ είναι επιχορήγηση και τα 12,7 δισ. ευρώ δάνειο.

Στόχος του είναι να προχωρήσει πέρα από την οικονομική ανάκαμψη και να εισαγάγει δομικές οικονομικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, που θα οδηγήσουν σε οικονομική αποδοτικότητα, καινοτομία, ψηφιακή και πράσινη μετάβαση, καθώς και σε κοινωνική συνοχή και δικαιοσύνη.

Ενώ, όσον αφορά την οικονομία της χώρας, στόχος είναι να καταστεί η χώρα πιο ανταγωνιστική, αποτελεσματική και πράσινη, με λιγότερη γραφειοκρατία, ψηφιοποιημένη δημόσια διοίκηση και επιχειρηματικότητα και ένα ευνοϊκότερο για την ανάπτυξη φορολογικό σύστημα.

Οι μεταρρυθμίσεις αποσκοπούν στην κάλυψη του μεγάλου επενδυτικού κενού και στην τόνωση των ιδιωτικών επενδύσεων μέσω της δανειακής συνιστώσας του ΜΑΑ, βελτιώνοντας την παραγωγικότητα της Ελλάδας.

Αυτό αναμένεται να κινητοποιήσει 59,8 δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένων των πόρων από το σχέδιο.

Όσον αφορά την κοινωνική διάσταση, το σχέδιο προβλέπει μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στην αγορά εργασίας και στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης με στόχο την ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης, την ενσωμάτωση των ευάλωτων ομάδων και την προώθηση της ισότητας ευκαιριών.

Ο κανονισμός ΜΑΑ προσδιορίζει έξι προτεραιότητες στο πλαίσιο των οποίων μπορούν να χρηματοδοτηθούν τα μέτρα.

Το ελληνικό ΕΣΑΑ ευθυγραμμίζεται με αυτούς τους τομείς και διαρθρώνεται γύρω από τέσσερις πυλώνες:

• Η «πράσινη μετάβαση» έχει ως στόχο να συμβάλει στην απαλλαγή της χώρας από τις ανθρακούχες εκπομπές. Προβλέπει επενδύσεις σε ενεργειακά δίκτυα και μεταρρυθμίσεις για την αύξηση της ανθεκτικότητας του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας, την προώθηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης και την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων καθώς και τη βελτίωση των υποδομών για ηλεκτρικά οχήματα. Περιλαμβάνει την αναθεώρηση του αστικού και θαλάσσιου σχεδιασμού και μέτρα για τη διαχείριση των αποβλήτων και των λυμάτων και την αναδάσωση. Δεσμεύεται να καταργήσει πλήρως την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με βάση τον λιγνίτη έως το 2028. Εκτός από τα δάνεια, με 6,2 δισ. ευρώ, ο πυλώνας αυτός έχει δεχθεί τις περισσότερες επιχορηγήσεις.
• Η «ψηφιακή μετάβαση» αποσκοπεί στην ενίσχυση της ευρυζωνικής συνδεσιμότητας και της ψηφιοποίησης της δημόσιας διοίκησης και των επιχειρήσεων. Προβλέπει επενδύσεις για την ανάπτυξη δικτύων 5G, την πόντιση υποβρύχιων καλωδίων, τη σύνδεση της ηπειρωτικής χώρας με τα νησιά και την Κύπρο, καθώς και στήριξη για την υιοθέτησης ψηφιακών τεχνολογιών από τις επιχειρήσεις, ιδίως τις ΜΜΕ. Η επιχορήγηση ανέρχεται σε 2,2 δισ. ευρώ.
• Ο πυλώνας «Απασχόληση, δεξιότητες και κοινωνική συνοχή» αποσκοπεί στον εκσυγχρονισμό της αγοράς εργασίας και στην αποκατάσταση των ελλείψεων στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, συμπεριλαμβανομένου του ψηφιακού μετασχηματισμού βασικών τομέων των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης και κοινωνικής ασφάλισης, και στην ανάπτυξη της ηλεκτρονικής μάθησης. Με τις επενδύσεις στην υγειονομική περίθαλψη θα ενισχυθεί η κοινωνική συνοχή και η ανθεκτικότητα του τομέα της υγείας. Για τον εν λόγω πυλώνα διατίθενται επιχορηγήσεις ύψους 5,2 δισ. ευρώ.
• Ο πυλώνας «Ιδιωτικές επενδύσεις και μετασχηματισμός της οικονομίας» προβλέπει την ενίσχυση της δημόσιας διοίκησης και τη βελτίωση του δικαστικού και του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Προβλέπονται ψηφιοποίηση, εκσυγχρονισμός του πλαισίου διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, φορολογικά κίνητρα και δέσμη μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων στον χρηματοπιστωτικό τομέα σε βασικούς τομείς της οικονομίας. 4,84 δισ. ευρώ έχουν προβλεφθεί από τη συνιστώσα επιχορήγησης. Ο πυλώνας αυτός περιλαμβάνει τη χρήση δανείων (συνιστώσα 4.7), συνολικού ύψους 12,8 δισ. ευρώ για μακροπρόθεσμες επενδύσεις από τον ιδιωτικό τομέα, καθώς και μεταρρυθμίσεις για την απλούστευση του κανονιστικού πλαισίου και τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.

Σύμφωνα με τον κανονισμό ΜΑΑ, τουλάχιστον το 37% των πόρων του ΕΣΑΑ πρέπει να χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης και τουλάχιστον το 20% πρέπει να συμβάλλει στον ψηφιακό μετασχηματισμό. Μάλιστα, και οι τέσσερις πυλώνες στηρίζουν την πράσινη μετάβαση της Ελλάδας.

Αξίζει να σημειωθεί πως το ελληνικό σχέδιο υπερβαίνει ελαφρώς τους στόχους για τις δαπάνες, αφιερώνοντας το 37,5% του σχεδίου στην πράσινη μετάβαση και το 23,3 % στην ψηφιακή μετάβαση.

Το σχέδιο περιλαμβάνει 18 συνιστώσες στο πλαίσιο των διαφόρων πυλώνων, οι οποίες περιλαμβάνουν αλληλοενισχυόμενα μέτρα, και καλύπτει 106 επενδύσεις και 67 μεταρρυθμίσεις, ενώ μέσω της δανειακής διευκόλυνσης προβλέπονται πρόσθετες ιδιωτικές επενδύσεις.

Μεταρρυθμίσεις

Το ελληνικό ΕΣΑΑ προτείνει 67 μεταρρυθμίσεις που αντιστοιχούν στο 39% των μέτρων του σχεδίου. Δέκα από αυτές αποτελούν βασικές μεταρρυθμίσεις λόγω του αντικτύπου και της ωριμότητάς τους (βλέπε πίνακα 1), ενώ οι υπόλοιπες κατατάσσονται σε 28 «ομάδες» μέτρων, ανάλογα με τον ειδικό στόχο τους και το αρμόδιο υπουργείο.

Μεταξύ των 10 βασικών μεταρρυθμίσεων, τέσσερις αφορούν την περιβαλλοντική διάσταση (πυλώνας 1), με στόχο τη βελτίωση της αποδοτικότητας της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας μέσω της ανάπτυξης σταθμών παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, την εγκατάσταση δημόσια διαθέσιμων υποδομών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων και την προώθηση της βιώσιμης διαχείρισης των αποβλήτων και των υδάτων.

Το σχέδιο προβλέπει τη βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών, τη μείωση της γραφειοκρατίας και του διοικητικού κόστους (πυλώνας 2). Περιλαμβάνει τη μεταρρύθμιση της εργατικής νομοθεσίας και την ψηφιοποίηση της απασχόλησης και των σχετικών υπηρεσιών δημόσιας διοίκησης, με τη θέσπιση ενιαίου συστήματος τεχνολογίας των πληροφοριών για την παρακολούθηση της αγοράς εργασίας.

Καλύπτει επίσης την ανθεκτικότητα του τομέα της υγειονομικής περίθαλψης (πυλώνας 3). Το σχέδιο αποσκοπεί στον εξορθολογισμό των σχετικών δαπανών και ειδικότερα στη μείωση της επιστροφής φαρμακευτικών δαπανών και στην επένδυση στην έρευνα και ανάπτυξη φαρμακευτικών προϊόντων.

Οι μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο του πυλώνα 4 αποσκοπούν στην απλούστευση του θεσμικού πλαισίου και του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και είναι απαραίτητες για τη γεφύρωση του επενδυτικού χάσματος της χώρας

Επενδύσεις

Το ελληνικό σχέδιο, από οικονομική άποψη, έχει ως πρωταρχικό στόχο την κάλυψη του κενού επενδύσεων, παραγωγής και απασχόλησης της χώρας. Αναμένεται να βελτιώσει τις επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας που παρακωλύθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας και να συμβάλει στη σημαντική μείωση του επενδυτικού χάσματος. Συνολικά, το ελληνικό σχέδιο προβλέπει 106 επενδύσεις και προσδιορίζει 8 κορυφαίες επενδύσεις, καθεμία από τις οποίες υπερβαίνει τα 0,2 δισ. ευρώ.

Οι λοιπές επενδύσεις ταξινομούνται σε 28 ομάδες μέτρων, ανάλογα με τον στόχο τους.

Στο πλαίσιο του πυλώνα 1 – πράσινη μετάβαση – οι επενδύσεις καλύπτουν την εγκατάσταση καλωδίων για την ηλεκτρική διασύνδεση των Κυκλάδων, την έναρξη του προγράμματος ενεργειακής ανακαίνισης κτιρίων κατοικιών, με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας των κτιρίων κατά τουλάχιστον 30 %, και ένα πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.

Ο πυλώνας 2 για τον ψηφιακό μετασχηματισμό καλύπτει δύο σημαντικές επενδύσεις: ψηφιοποίηση τουλάχιστον του 90 % των αρχείων των οντοτήτων του δημόσιου τομέα και ψηφιοποίηση των ΜμΕ.

Δείτε το νέο διαδραστικό infographic για την Ελλάδα (κλικ εδώ)

Όσον αφορά το ανθρώπινο κεφάλαιο, ο πυλώνας 3 προβλέπει σημαντική επένδυση για τον εκσυγχρονισμό των μέτρων διά βίου κατάρτισης και την ενίσχυση των ψηφιακών, πράσινων και χρηματοοικονομικών δεξιοτήτων.

Ο πυλώνας 4 παρέχει ισχυρά κίνητρα για ιδιωτικές επενδύσεις και συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα σε νέα, μεγάλα έργα υποδομής, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής δύο αυτοκινητοδρόμων και έργων οδικής ασφάλειας.

Η χρήση της δανειακής διευκόλυνσης του ΜΑΑ θα κινητοποιήσει ιδιωτικές επενδύσεις σε πέντε τομείς προτεραιότητας: πράσινη μετάβαση, ψηφιοποίηση, προώθηση των εξαγωγών, καινοτομία και προώθηση οικονομιών κλίμακας. Θα διοχετεύεται μέσω χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, μιας πλατφόρμας μετοχικού κεφαλαίου και της συνιστώσας του προγράμματος InvestEU για τα κράτη μέλη. Οι αποφάσεις θα λαμβάνονται αποκλειστικά βάσει οικονομικών κριτηρίων.

Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και η Επιτροπή Επενδύσεων του InvestEU πρέπει να διαθέσουν το 38,5% των κονδυλίων για τη στήριξη της κλιματικής μετάβασης και το 20,8% για τον ψηφιακό μετασχηματισμό.

Ορόσημα και στόχοι

Η Ελλάδα πρέπει να επιτύχει συνολικά 265 ορόσημα και 66 στόχους μέχρι τον Αύγουστο του 2026, ενώ οι πληρωμές πρέπει να πραγματοποιηθούν έως το τέλος του 2026.

Το ελληνικό σχέδιο προβλέπει εννέα ισόποσες δόσεις για τις επιχορηγήσεις και έξι ισόποσες δόσεις για τα δάνεια.

Η Ελλάδα άρχισε να υλοποιεί τα πρώτα 12 έργα της που αντιστοιχούν σε 1,42 δισ. ευρώ τον Ιούλιο του 2021.

Τα έργα αυτά αφορούν τον εκσυγχρονισμό των υποδομών του δημόσιου τομέα, τα έργα υποδομής για τον αυτοκινητόδρομο E-65 της Κεντρικής Ελλάδας, τα έργα αποκατάστασης στον Παρθενώνα, καθώς και ένα πρόγραμμα στήριξης μαθητών και σπουδαστών (κουπόνι 200 ευρώ) για τεχνολογικό εξοπλισμό, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια.

Στις 13 Οκτωβρίου 2021, δρομολογήθηκαν άλλα 36 έργα, αξίας 1,34 δισ. ευρώ, τα οποία καλύπτουν τις εργασίες στον αυτοκινητόδρομο της Βόρειας Κρήτης, την αγορά 220 ηλεκτρικών λεωφορείων, την ηλεκτρική διασύνδεση των Κυκλάδων με την ηπειρωτική χώρα, την αντιπλημμυρική προστασία και έργα υδροδότησης.

Στις 7 Ιανουαρίου 2022 ξεκίνησαν 55 επιπλέον έργα, αξίας 3,35 δισ. ευρώ.

Μεταξύ των έργων συμπεριλαμβάνονται για παράδειγμα: ενεργειακή ανακαίνιση κτιρίων, αναδάσωση, κατασκευή κέντρων πολιτικής προστασίας, ψηφιοποίηση των αρχείων των υπηρεσιών πολεοδομίας· προγράμματα απόκτησης νέων δεξιοτήτων, επιμόρφωσης και ηλεκτρονικής κατάρτισης, καθώς και μεταρρύθμιση του συστήματος ανάκτησης φαρμακευτικών δαπανών.