Το ΧΑ δημιουργεί αγορά εθελοντικών πιστώσεων αντιστάθμισης εκπομπών άνθρακα στην Ελλάδα

Συγκεκριμένα, έχει ξεκινήσει η πιστοποίηση των έργων που μειώνουν σημαντικά τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) ή των αερίων του θερμοκηπίου.

Οι πιστοποιημένες μειώσεις των εκπομπών άνθρακα προσφέρονται ως τυποποιημένα προϊόντα σε επενδυτές που λαμβάνουν τις στρατηγικές επενδυτικές αποφάσεις τους βασισμένοι στις επιδόσεις των εταιρειών στον τομέα του ESG ή σε εταιρείες που αναζητούν την αντιστάθμιση των αναπόφευκτων εκπομπών τους.

Τα τυποποιημένα προϊόντα αυτά ονομάζονται Πιστώσεις Αντιστάθμισης Εκπομπών Άνθρακα (Carbon Credits ή CC). Κάθε CC αντιστοιχεί στην μείωση, την αποφυγή, ή την αφαίρεση ενός μετρικού τόνου CO2 ή ισοδύναμων αερίων του θερμοκηπίου από την ατμόσφαιρα, και μπορεί να διατεθεί προς αγορά ή πώληση μέσω των Αγορών Εθελοντικών Πιστώσεων Αντιστάθμισης Εκπομπών CO2 (Voluntary Carbon Market ή VCM).

Πώς σχετίζονται οι πολιτικές μείωσης των εκπομπών άνθρακα με τις αγορές Εθελοντικών Πιστώσεων Αντιστάθμισης Εκπομπών Άνθρακα (Voluntary Carbon Markets);

Ένας από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους μηχανισμούς αγορών τα τελευταία χρόνια είναι η ανάπτυξη των Voluntary Carbon Markets. Οι αγορές αυτές είναι στην πραγματικότητα δομές όπου αγοράζονται και πωλούνται Πιστώσεις Αντιστάθμισης Εκπομπών Άνθρακα (Carbon Credits), αξιοποιώντας τους υφιστάμενους μηχανισμούς της αγοράς, προκειμένου να κινητοποιήσουν πόρους και να μειώσουν το κόστος της μετάβασης σε μια οικονομία με μηδενικές εκπομπές.

Επιπλέον, οι αγορές VCMs βοηθούν τους εμπλεκόμενους φορείς στην μείωση των εκπομπών τους και προωθούν επενδυτικά κεφάλαια στις εταιρείες που επενδύουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Πώς συντελούν οι εθνικές και διεθνείς πολιτικές στην δημιουργία αγορών Πιστώσεων Αντιστάθμισης Εκπομπών Άνθρακα (Compliance-based Carbon Markets ή CCMs);

Οι CCMs έχουν προκύψει από την ανάγκη συμμόρφωσης με τις εθνικές, περιφερειακές και/ή διεθνείς πολιτικές ή νομικές απαιτήσεις, ως αποτέλεσμα των δεσμεύσεων που αναλαμβάνονται από τα κράτη για μείωση των εκπομπών τους, στο πλαίσιο διεθνών συμφωνιών ή συνθηκών.

Η πρώτη και πλέον σημαντική προσπάθεια για τον έλεγχο μείωσης των εκπομπών άνθρακα έγινε το 1997 μέσω του Πρωτοκόλλου του Κιότο και της εφαρμογής του Συστήματος Εμπορίας Εκπομπών Ρύπων (ET). Το σύστημα αυτό εισήγαγε για πρώτη φορά την έννοια της εμπορίας μονάδων εκπομπών ρύπων που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί, σηματοδοτώντας την έναρξη των Αγορών Πιστώσεων Αντιστάθμισης Εκπομπών Άνθρακα βάσει συμμόρφωσης (Compliance-based Carbon Markets ή CCMs).

Οι CCMs ρυθμίζονται από τον νόμο και, ως εκ τούτου, λειτουργούν σε υποχρεωτική βάση, καθώς οι συμμετέχοντες οργανισμοί, δηλαδή εταιρείες και κυβερνήσεις, έχουν νομική υποχρέωση να αντισταθμίσουν τις εκπομπές τους. Οι άδειες για τις εκπομπές ρύπων κατανέμονται σύμφωνα με πρόγραμμα και μπορούν να δημοπρατούνται ή να αγοράζονται από άλλους αντίστοιχους οργανισμούς.

Η πλέον σημαντική αγορά CCM στην Ευρώπη είναι το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών στις Ευρωπαϊκής Ένωσης (EU ETS). Το EU ETS καθορίζει ένα ανώτατο επιτρεπτό όριο σχετικά με το πόσο διοξείδιο του άνθρακα μπορεί να διοχετεύεται στην ατμόσφαιρα και οι εταιρείες που λειτουργούν στην ΕΕ αναζητούν Ευρωπαϊκές Άδειες Εκπομπών (EUA) για κάθε τόνο εκπεμπόμενου CO2 κατά τη διάρκεια του ημερολογιακού έτους. Το ανώτατο επιτρεπτό όριο μειώνεται ετησίως, έτσι ώστε οι συνολικές εκπομπές άνθρακα στις χώρες της ΕΕ να μειώνονται σταδιακά και να επιτευχθεί ο απώτερος στόχος μηδενικών εκπομπών, καθώς τα Κράτη Μέλη της ΕΕ πρέπει να γίνουν κλιματικά ουδέτερα μέχρι το 2050.

Κάθε φορέας λαμβάνει δικαιώματα εκπομπών από την Κυβέρνησή του σε ετήσια βάση, παρέχοντας επαρκή κάλυψη για τις άδειες εκπομπών του (σύμφωνα με το εκάστοτε εθνικό σχέδιο αντιστάθμισης εκπομπών άνθρακα). Εάν ο φορέας καταφέρει επιτυχώς να μειώσει τις εκπομπές άνθρακα, έχει τη δυνατότητα να διατηρήσει τις άδειες που δεν θα χρησιμοποιήσει για μελλοντική χρήση ή να τις πωλήσει σε άλλη εταιρεία που αντιμετωπίζει έλλειψη αδειών, εντός στις Αγοράς Πιστώσεων Αντιστάθμισης Εκπομπών Άνθρακα στην ΕΕ, που λειτουργεί από το EEX Group. Τα έσοδα από την πώληση των αδειών στο EU ETS συνήθως συμπεριλαμβάνονται στον προϋπολογισμό των Κρατών Μελών.

Τι είναι οι Αγορές Εθελοντικών Πιστώσεων Αντιστάθμισης Εκπομπών Άνθρακα (Voluntary Carbon Markets);

Παράλληλα με στις αγορές των πιστώσεων αντιστάθμισης εκπομπών άνθρακα που βασίζονται στη συμμόρφωση (CCM), έχει αναδειχθεί και ένας διαφορετικός μηχανισμός αγοράς, που ονομάζεται ‘Εθελοντική Αγορά Πιστώσεων Αντιστάθμισης Εκπομπών Άνθρακα’ (VCM). Οι VCMs υποστηρίζονται από μη κρατικούς φορείς και δίνουν την δυνατότητα στις εταιρείες να αναλάβουν εθελοντικά την πρωτοβουλία να μειώσουν το δικό τους αποτύπωμα άνθρακα πέρα απ’ ότι προβλέπεται από τον νόμο.

Αντί να καθοδηγείται από διεθνείς κανονισμούς ή συμφωνίες, το «κίνημα» των εθελοντικών αγορών δημιουργήθηκε ώστε οι εταιρείες να μπορούν να συμμετάσχουν στην προσπάθεια για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αντισταθμίζοντας τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούν, παράλληλα με τις άμεσες μειώσεις των εκπομπών που υλοποιούν στην παραγωγική αλυσίδα τους.

Γιατί αυξάνεται η σημασία των Εθελοντικών Αγορών (VCM);

Με την αυξημένη επενδυτική ζήτηση για δράσεις με θετικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα να υποστηρίζεται και από επιστημονικά στοιχεία, οι VCM έχουν αναδειχθεί ως ταχέως αναπτυσσόμενες αγορές.

Επενδύοντας σε έργα μείωσης εκπομπών άνθρακα, οι επιχειρήσεις μπορούν να εκδώσουν Εθελοντικές Πιστώσεις Αντιστάθμισης Εκπομπών Άνθρακα, οι οποίες μπορούν στη συνέχεια να προσφέρονται μέσω των VCM σε εταιρείες που χρειάζεται να μειώσουν το δικό τους αποτύπωμα άνθρακα, ή σε επενδυτές που αναζητούν ανταποδοτικές και βιώσιμες επενδύσεις.

Στις τελευταίες δύο δεκαετίες, από τότε που η εμπορία πιστώσεων αντιστάθμισης εκπομπών άνθρακα εισήχθη μέσω της Σύμβασης του Κιότο, ο μηχανισμός των Ηνωμένων Εθνών έχει μετεξελιχθεί στη Συμφωνία των Παρισίων, ενσωματώνοντας νέους κανόνες για τη διεθνή εμπορία πιστώσεων αντιστάθμισης εκπομπών. Η υιοθέτηση της Συμφωνίας των Παρισίων το 2015, άλλαξε το πλαίσιο στο οποίο λειτουργούν οι VCM. Επιπλέον, η ιδιωτική πρωτοβουλία με την επωνυμία «Taskforce on Scaling Voluntary Carbon Markets» (TS-VCM) και το Integrity Council for the Voluntary Carbon Market (IC-VCM) έχουν διαμορφώσει περαιτέρω το τοπίο των VCMs, θέτοντας αυστηρά κριτήρια ποιότητας και διαφάνειας τα οποία συντελούν στην αύξηση της εμπιστοσύνης στις VCM σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ποιοι είναι οι κύριοι χρήστες - βασικοί συμμετέχοντες των VCMs;

Οι εθελοντικές αγορές πιστώσεων αντιστάθμισης εκπομπών άνθρακα (VCMs) λειτουργούν με τέσσερις βασικούς συμμετέχοντες:

• Υπεύθυνοι Ανάπτυξης Έργων: Αυτοί συντονίζουν και εκτελούν έργα δέσμευσης των εκπομπών άνθρακα με στόχο την απομάκρυνση ή τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου από την ατμόσφαιρα. Τα έργα αυτά πιστοποιούνται και μετατρέπονται σε Εθελοντικές Πιστώσεις Αντιστάθμισης Εκπομπών Άνθρακα (VCCs), εμπορεύσιμα πιστοποιητικά που αντιπροσωπεύουν τη μείωση, την απομάκρυνση ή την αποφυγή ενός μετρικού τόνου εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) από την ατμόσφαιρα, και είναι διαθέσιμα για δευτερεύουσα διαπραγμάτευση.

• Πωλητές: Αυτοί μπορούν να είναι οι Υπεύθυνοι Ανάπτυξης Έργων που προσφέρουν τις VCCs τους σε δυνητικούς αγοραστές ή οποιοδήποτε νομικό ή φυσικό πρόσωπο για σκοπούς δευτερεύουσας διαπραγμάτευσης.

• Αγοραστές: Εταιρείες που αγοράζουν VCCs για να αντισταθμίσουν το αποτύπωμα άνθρακά τους, επιδεικνύοντας Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (CSR) και υιοθετώντας τις πρακτικές Περιβαλλοντικής, Κοινωνικής και Εταιρικής Διακυβέρνησης (ESG).

• Σώμα Πιστοποίησης και Προτύπων: Ιδιωτικοί φορείς που θεσπίζουν πρότυπα, μεθοδολογίες και μητρώα πιστώσεων για τη διαχείριση της αυξανόμενης ζήτησης για εθελοντικές πιστώσεις αντιστάθμισης εκπομπών άνθρακα (VCCs). Όλες οι VCCs πρέπει να επικυρωθούν από ανεξάρτητο τρίτο φορέα και να συμμορφώνονται με ένα από τα υπάρχοντα πρότυπα.

Σήμερα, τα πιο ευρέως αποδεκτά Σώματα Προτύπων είναι το American Carbon Registry (ACR), το Climate Action Reserve (CAR), το Gold Standard (GS) και το Verified Carbon Standard (VERRA). Αυτά τα όργανα ρυθμίζουν κυρίως την «προσφορά» της αγοράς, ορίζουν τα πρότυπα των έργων, επαληθεύουν τη συμμόρφωση, παρέχουν πιστοποίηση VCCs και φιλοξενούν μητρώα που διαχειρίζονται τη δημιουργία και την απόσυρση πιστώσεων.

Ποια έργα προσφέρονται για την παραγωγή VCCs;

Οι Εθελοντικές Πιστώσεις Αντιστάθμισης Εκπομπών Άνθρακα (VCCs) μπορούν να παραχθούν από διάφορους τύπους έργων που μειώνουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, όπως:

• Έργα που σχετίζονται με λύσεις βασισμένες στη φύση: Ενισχύουν την ικανότητα των φυσικών οικοσυστημάτων να δεσμεύουν CO2 ή αναστρέφουν την υποβάθμιση των οικοσυστημάτων για να αποτρέψουν την απελευθέρωση άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Τυπικά παραδείγματα περιλαμβάνουν προσπάθειες αναδάσωσης και βιώσιμης διαχείρισης δασών.
• Έργα ‘μπλε άνθρακα’: Εστιάζουν σε παράκτια οικοσυστήματα όπως μανγκρόβια, φύκια και υφάλους. Αυτά τα οικοσυστήματα αποθηκεύουν μεγάλους όγκους άνθρακα εντός της θαλάσσιας χλωρίδας και του ιζήματος.
• Γεωργικά έργα: Βελτιώνουν τις πρακτικές διαχείρισης γης για να μειώσουν τις εκπομπές και να ενισχύσουν τη δέσμευση του άνθρακα στο έδαφος.
• Έργα υποδομών ‘πράσινα-γκρι’: «ενσωματώνουν» τη φύση σε αστικές και αγροτικές εκτάσεις.
• Τεχνολογικά έργα: Βασίζονται στην τεχνολογία για τη μείωση των εκπομπών, όπως πρωτοβουλίες ανανεώσιμης ενέργειας, τεχνολογίες άμεσης δέσμευσης ατμοσφαιρικού άνθρακα, έργα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, έργα αλλαγής καυσίμου και αποδοτικής διαχείριση αποβλήτων.

Ποιοι είναι οι πιο κοινοί τύποι Εθελοντικών Πιστώσεων Αντιστάθμισης Εκπομπών Άνθρακα (VCCs);

Τα VCCs ταξινομούνται στους ακόλουθους τύπους:
• CET (Certified Emission Reduction Tokens): Σχεδιασμένα για την εξισορρόπηση των εκπομπών στο πλαίσιο του Σχεδίου Εξισορρόπησης και Μείωσης Εκπομπών για την Διεθνή Αεροπλοΐα (CORSIA).
• RET (Renewable Energy Token): Αντιστοιχούν σε έργα ανανεώσιμης ενέργειας με χαμηλές ή μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
• HOT (Household Offset Token): Παράγονται από έργα ανάπτυξης βελτιωμένων λύσεων μαγειρέματος που στοχεύουν στη μείωση της κατανάλωσης καυσίμων και των εκπομπών άνθρακα.
• SDGT (Sustainable Development Goal Token): Συνδέονται με έργα που ευθυγραμμίζονται με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ.
• GNT (Global Nature Token): Συνδέονται με έργα στον τομέα της Γεωργίας, της Δασοκομίας και της Άλλων Χρήσεων Γης.
• GER (Global Emission Reduction Contract): Περιλαμβάνουν ένα σύνολο τεσσάρων συμβολαίων για διάφορους τύπους έργων.
• Base Carbon Contract, που καλύπτει τον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής αποδοτικότητας.
• Forestry Carbon Contract, που καλύπτει τους τομείς της γεωργίας, της δασοκομίας και της χρήσης γης.
• Prime Carbon Contract, που αφορά έργα με πρόσθετα οφέλη που πληρούν τουλάχιστον τρεις από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης.
• Carbon Capture Contract, που καλύπτει έργα που παρέχουν μακροχρόνια απομάκρυνση εκπομπών άνθρακα, όπως έργα biochar.

Πώς μπορούν τα Χρηματιστήρια να συμβάλλουν στην προώθηση αποτελεσματικών αγορών πιστώσεων αντιστάθμισης εκπομπών άνθρακα;

Καθώς οι δεσμεύσεις των εταιρειών για μηδενικό ισοζύγιο άνθρακα ενισχύουν τη ζήτηση για τη δημιουργία αγορών VCMs, τα Χρηματιστήρια μπορούν να παίξουν κρίσιμο ρόλο στην προώθηση της ανάπτυξης των αγορών αυτών, δίνοντας προτεραιότητα στην διαφάνεια και την αξιοπιστία των συναλλαγών τους και στην τυποποίηση των προϊόντων τους.

Με βάση την εμπειρία τους στην λειτουργία ρυθμιζόμενων αγορών, τα Χρηματιστήρια μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση εθνικών ή διεθνών προτύπων και κατευθυντήριων γραμμών για τις εθελοντικές αγορές αντιστάθμισης εκπομπών άνθρακα.