Οι πληθωριστικές πιέσεις πληγώνουν την Τουρκία εκεί που πονάει

Τα νούμερα που ανακοίνωσε σήμερα (4/1) η κρατική στατιστική υπηρεσία (TÜİK) λένε ότι ο δείκτης τιμών καταναλωτή αυξήθηκε κατά 8,81% στο 12-μηνο έως τον Δεκέμβριο, 0,21% σε σχέση με τον Νοέμβριο και 8,17% σε ετήσια βάση· το τελευταίο είναι το υψηλότερο ποσοστό από τον Νοέμβριο του 2014.

Η ώθηση αυτή προς τα πάνω, που αποτυπώνεται ιδιαίτερα στις τιμές των τροφίμων (10,87%), αποδίδεται στην περαιτέρω αποδυνάμωση της τουρκικής λίρας έναντι του αμερικανικού δολαρίου, εξέλιξη που -από όποια σκοπιά και αν ειδωθεί- εντείνει τις συγκρούσεις σε όλα τα ανοιχτά πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά μέτωπα της χώρας.

Κόντρες στην Άγκυρα για τα επιτόκια

Το πρώτο συμπέρασμα είναι ότι η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας (TCMB) αποχαιρετά τους στόχους της για πληθωρισμό κοντά στο 8% για φέτος και 5%-6,5% έως τα τέλη του 2016, όπως έχει ήδη τεθεί για κάθε χρονιά από το 2012 και χάνεται διαρκώς έκτοτε.

Με δεδομένο ότι ο πληθωρισμός στην πορεία του 2015 έχει απομακρυνθεί από το χαμηλό 7,24% των αρχών του έτους, αλλά και ότι ο δομικός πληθωρισμός (σ.σ. δεν προσμετρά τις ευμετάβλητες τιμές ενέργειας και τροφίμων) παραμένει σταθερά άνω του 9%, αναμένεται να αυξηθούν οι πιέσεις των αγορών προς τον διοικητή της κεντρικής τράπεζας Ερντέμ Μπαστσί (Erdem Başçı) να αυξήσει τα βασικά επιτόκια, ώστε να περιορίσει τις πληθωριστικές πιέσεις.

Η TCMB όχι μόνο δεν έχει πράξει κάτι τέτοιο, αλλά -την τελευταία φορά που παρενέβη τον περασμένο Φεβρουάριο- μείωσε όλα τα επιτόκια αναφοράς, με το βασικό επιτόκιο για τις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης μίας εβδομάδας (one-week repo) να ορίζεται στο 7,5% από 7,75%.

Τότε, ο Μπαστσί είχε επικαλεστεί ενδείξεις υποχώρησης του πληθωρισμού, προειδοποιώντας όμως ταυτόχρονα ότι χρειάζονται προσεκτικά βήματα αναλόγως της πορείας των τιμών. Το απροσδόκητο 7,24% του περυσινού Ιανουαρίου από 8,17% τον Δεκέμβριο του 2014 είχε προκαλέσει εκνευρισμό στην τουρκική κυβέρνηση, που θεωρούσε ότι δίνονταν περιθώρια στον διοικητή για μεγαλύτερη νομισματική χαλάρωση.

Ο Αχμέτ Νταβούτογλου (Ahmed Davutloglu) θα απαντούσε από την Ουγγαρία, όπου πραγματοποιούσε επίσημη επίσκεψη, ότι η μείωση των επιτοκίων δεν ήταν αρκετή, αναζωπυρώνοντας τα σενάρια για επικείμενη παραίτηση Μπαστσί, στον ιδιότυπο αυτό εμφύλιο της Άγκυρας, ανάμεσα σε κεντρική τράπεζα και κυβέρνηση, που κρατά χρόνια.

Πληθωριστικές πιέσεις στο σύστημα Ερντογάν

Ο πληθωρισμός υποχώρησε περισσότερο τους επόμενους μήνες, καταγράφοντας χαμηλό έτους 6,81% τον Ιούλιο, όμως μέσα σε δύο μήνες είχε ξαναπιάσει επίπεδα της τάξης του 8%, τεντώνοντας περισσότερο τη διελκυστίνδα ανάμεσα σε κυβέρνηση και κεντρική τράπεζα.

Τον περασμένο Οκτώβριο, ο Μπαστσί αναθεώρησε το στόχο πληθωρισμού στο 7,9% από 6,9% που είχε θέσει τον Ιούλιο, επικαλούμενος την υποχώρηση της τουρκικής λίρας. Με βάση εκείνη την εκτίμηση, όλοι ανέμεναν ότι θα έχει αυξήσει τα επιτόκια μέχρι το τέλος του έτους, πράγμα το οποίο δεν έγινε, προκαλώντας ακόμα μεγαλύτερη δυσπιστία στις αγορές. Η σημερινή ανακοίνωση για τον πληθωρισμό έρχεται ακριβώς δύο εβδομάδες μετά την τελευταία συνεδρίαση της κεντρικής τράπεζας, όπου αποφασίστηκε τα επιτόκια να μείνουν ως έχουν για δέκατο συνεχή μήνα.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, εκτός των ιδεολογικών του αναφορών στην ισλαμιστική τραπεζική που απορρίπτει το κέρδος από τόκους, ο Ερντογάν θεωρεί τα υψηλά επιτόκια εθνική προδοσία, καθώς διακαής πόθος για την κυβέρνηση του Κόμματος Ευημερίας και Ανάπτυξης (AKP) παραμένουν οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης, πάνω στους οποίους ξεδιπλώνονται όλες οι πτυχές της διακυβέρνησής του. Ενδεικτικά, ο Τούρκος πρόεδρος έχει υποσχεθεί να φέρει την εθνική οικονομία στις δέκα μεγαλύτερες παγκοσμίως έως το 2023.

Την ίδια στιγμή, η μεσαία τάξη της Τουρκίας διεκδικεί μερίδιο από τη μεγέθυνση των περασμένων ετών. Ανταποκρινόμενη η κυβέρνηση σχεδιάζει να αυξήσει 30% τον κατώτατο μισθό. Όπως δήλωσε σε πρόσφατη τηλεοπτική του συνέντευξη, ο αντιπρόεδρoς του πρωθυπουργού Νταβούτογλου, αρμόδιος για οικονομικά θέματα, Μεχμέτ Σιμσέκ (Mehmet Simsek) η κίνηση αυτή ενδέχεται να προσθέσει στον τιμάριθμο επιπλέον δύο ποσοστιαίες μονάδες.

Όχι τυχαία, η μεγαλύτερη ετήσια αύξηση στις τιμές καταναλωτή σημειώθηκε στον κλάδο εστίασης-σίτισης (13,23%), αλλά και σε αυτούς των υπηρεσιών (11%) και του οικιακού εξοπλισμού (10,95%).

Ο κουρδικής καταγωγής Σιμσέκ, εκλέγεται βουλευτής στο Γκαζιαντέπ (Gaziantep) και θεωρείται άνθρωπος των αγορών. Από το 2009 κατείχε τη θέση του υπουργού Οικονομικών και μαζί με τον προκάτοχό του στην αντιπροεδρία Αλί Μπαμπατζάν (Ali Babacan) θεωρούνταν τα δύο μονεταριστικά αντίβαρα στις επεκτατικές πολιτικές του Ταγίπ Ερντογάν.

Για να επιτευχθεί μεγέθυνση τουλάχιστον 4-5%, όπως επιτάσσει το σχέδιο «2023'e yürüyen Türkiye» που είχε ανακοινώσει το 2011 ο Εντογάν (σήμερα οι ρυθμοί ανάπτυξης μοιάζουν καθηλωμένοι στο 3% κατά μέσο όρο από το 2012 σε σχέση με τα «επτάρια» της πρώτης περιόδου AKP), η Άγκυρα απαιτεί από την κεντρική τράπεζα διευκολυντική νομισματική πολιτική χαμηλών επιτοκίων. Οι ασφυκτικές αυτές πιέσεις των κυβερνητικών εγείρουν ανησυχία στις αγορές αναφορικά με την περίφημη ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας.

Επιπλέον, η πραγματικότητα των γεωπολιτικών κινδύνων στα σύνορα της Τουρκίας, αλλά και η αλλαγή πλεύσης της Fed, που τραβά τους επενδυτές πίσω στο δολάριο μακριά από τα νομίσματα των αναδυόμενων αγορών (στις οποίες είχαν σπεύσει κάποτε μετά το ξέσπασμα της κρίσης, επενδύοντας τα φθηνά δολάρια του αμερικανικού QE), αποκαλύπτει τις παραγωγικές αδυναμίες της τουρκικής οικονομίας, όπως είναι αυτή εκτεθειμένη στις πληθωριστικές πιέσεις.

Στην εξίσωση προστέθηκε εσχάτως και η πολιτική αστάθεια, εν μέσω των δύο εκλογικών αναμετρήσεων Ιουνίου και Νοεμβρίου, όπου η παντοδυναμία Ερντογάν δημιούργησε ανησυχίες για όξυνση της διαφθοράς, με τους επενδυτές να ξεφορτώνονται λίρες στην πρώτη ευκαιρία.

Τον προεκλογικό Σεπτέμβριο, η ισοτιμία δολαρίου λίρας καταγράφηκε στο υψηλό έτους 1:3,0581. Το 2015 ξεκίνησε με ένα δολάριο να ανταλλάσσεται με 2,2852 λίρες Τουρκίας. Σήμερα, το τουρκικό νόμισμα έχει υποχωρήσει στο 1:2,9588.

Μεγάλος χαμένος, παραδόξως: το εξωτερικό εμπόριο της χώρας.

Η κάλπικη λίρα των τουρκικών εξαγωγών

Το 2015 ήταν μια δύσκολη χρονιά για το εθνικό νόμισμα της Τουρκίας, που είδε την συναλλαγματική του ισοτιμία του με το δολάριο να υποχωρεί στη διατραπεζική αγορά κατά 20%, το περισσότερο από το 2008.

Αν και η υποχώρηση αυτή θα έπρεπε θεωρητικά να έχει ενισχύσει τις τουρκικές εξαγωγές, εν τούτοις λειτουργεί αρνητικά, καθώς η Τουρκία εισάγει πρώτες ύλες σε (ακριβό) δολάριο και εξάγει κυρίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε (φθηνότερο) ευρώ, με αποτέλεσμα τα όποια κέρδη από την κατ’ όγκο αύξηση του εξωτερικού εμπορίου της χώρας να μετατρέπονται σε ζημιές στο ταμείο.

Με βάση τα στοιχεία του συνδέσμου Τούρκων εξαγωγέων (ΤΙΜ), η αξία των τουρκικών εξαγωγών υποχώρησε 8,7% το 2015, στα 143,7 δισ. δολάρια, έναντι ετήσιου κυβερνητικού στόχου 150 δισ. δολαρίων και 500 δισ. δολαρίων έως το 2023.

Συγκριτικά, τα προκαταρκτικά στοιχεία της TÜİK επιβεβαιώνουν την εικόνα αυτή, κάνοντας λόγο για μείωση 8,5% των τουρκικών εξαγωγών το 2015 στα 143,9 δισ. δολάρια.

Σημειώνεται ότι το 2014, οι τουρκικές εξαγωγές ανήλθαν σε επίπεδα ρεκόρ 157,6 δισ. δολαρίων, καταγράφοντας αύξηση 4%. Η ευφορία δεν θα κρατούσε πολύ, καθώς το 2015 τα τουρκικά προϊόντα βρήκαν λιγότερους αγοραστές σε Ευρώπη, Ρωσία και Μέση Ανατολή.

Η συνέπειες των γεωπολιτικών στοιχημάτων

Ανακοινώνοντας τα στοιχεία, ο νεοδιορισμένος μετά τις εκλογές υπουργός Οικονομίας Μουσταφά Ελιτάς (Mustafa Elitaş) απέδωσε την υποχώρηση στις διακυμάνσεις των ισοτιμιών, την παγκόσμια πτώση των τιμών των εμπορευμάτων και τους αυξημένους γεωπολιτικούς κινδύνους.

Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά, οι παραπάνω εξελίξεις αφαίρεσαν 30 δισ. δολάρια από το εξωτερικό εμπόριο της Τουρκίας, εκ των οποίων τα 12,9 δισ. δολάρια χάθηκαν εξαιτίας της συναλλαγματικής ισοτιμίας λίρας-δολαρίου, τα 11 δισ. λόγω της πτώσης των τιμών του πετρελαίου και των εμπορευμάτων και τα υπόλοιπα 6 δισ. λόγω των γεωπολιτικών εντάσεων, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται Ρωσία-Ουκρανία και Συρία-Ιράκ.

Το διάστημα που ακολούθησε την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού έως το τέλος του έτους, οι τουρκικές εξαγωγές προς τη Ρωσία μειώθηκαν κατά 280 εκατ. δολάρια.

Μεγαλύτερη αγορά των τουρκικών προϊόντων παραμένει η Ευρωπαϊκή Ένωση με μερίδιο 46,4% και αξία εξαγωγών 62 δισ. δολάρια, μειωμένη 8,3% εξαιτίας των ισοτιμιών λίρας-δολαρίου και ευρώ-δολαρίου.

Στη δεύτερη μεγαλύτερη αγορά, αυτήν των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών, η πτώση ήταν μεγαλύτερη, όπως κυμάνθηκε στο 31,6%.

Το καζάνι της νοτιοανατολικής Τουρκίας

Ανάμεσα στα ευρήματα της ανακοίνωσης ξεχωρίζει η υποχώρηση κατά 9,3% της ένδυσης στα 17 δισ. δολάρια. Την ίδια στιγμή, η μεγαλύτερη μείωση τιμών τον Δεκέμβριο καταγράφηκε στα προϊόντα ένδυσης. Η κλωστοϋφαντουργία -δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγικός κλάδος για την οικονομία της χώρας- αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας της Ανατολίας.

Τα πλήγματα στον κλάδο -αρχικά με το ξέσπασμα της κρίσης το 2008, στη συνέχεια τη νομισματική κρίση του Ιράν το 2012 και πιο πρόσφατα την ελληνική κρίση και τις ρωσικές κυρώσεις- αποτυπώνονται στις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις στην ευαίσθητη εθνικά νοτιοανατολική Τουρκία, όπου κάποτε Τούρκοι και Κούρδοι φάνηκαν να συμπλέουν πίσω από τον Ερντογάν και την υπόσχεσή του για άρση των διαχωρισμών μέσω της ανάπτυξης των τοπικών οικονομιών.

Πέρυσι, τρεις μήνες πριν τις εκλογές του Ιουνίου, στην επαρχία του Γκαζιαντέπ καταγράφηκαν 8.000-10.000 απολύσεις στο πρώτο δίμηνο, όπως ανέφερε σε ρεπορτάζ της η συντηρητική εφημερίδα Zaman. Η εφημερίδα, που πρόσκειται στον εχθρό του Ερντογάν, Φετουλάχ Γκιουλέν (Fethullah Gülen), επικαλούνταν πηγές από την σοσιαλιστικών καταβολών Προοδευτική Συνομοσπονδία Εργατικών Συνδικάτων (DİSK), που απέδιδε τις απολύσεις στην κάμψη των εξαγωγών, καθώς τόσο η μειωμένη ζήτηση από άλλοτε προνομιακές αγορές, αλλά και η υποχώρηση της λίρας έναντι του δολαρίου οδήγησε στο κλείσιμο εργοστασίων και βιοτεχνιών.

Το Γκαζιαντέπ είναι η έκτη ισχυρότερη βιομηχανικά και εξαγωγικά επαρχία της Τουρκίας, αποτελεί εκλογικό προπύργιο του Ερντογάν, ενώ σε αυτήν διαμένει μεγάλος κουρδικός πληθυσμός. Συνορεύει δε με το αυτόνομο κουρδικό καντόνι του Κομπάνι (Kobanî), η υπεράσπιση του οποίου συσπείρωσε τους Κούρδους της Μεσοποταμίας όπως λίγες φορές στο παρελθόν.

Τα στελέχη της DİSK στο Γκαζιαντέπ επικαλούνταν επίσημα στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία οι εξαγωγές της συνοριακής επαρχίας είχαν κατέλθει στο 2% το 2014 από 19% το 2012, επιδεινώνοντας τα ήδη έντονα προβλήματα απασχόλησης. Με τις αγορές της Μέσης Ανατολής να δέχονται το 63% των προϊόντων του Γκαζιαντέπ, η κλιμάκωση των συγκρούσεων σε Συρία και Ιράκ επιδείνωσε τη θέση των εξαγωγέων, που στέλνουν προϊόντα στο εξωτερικό, αλλά δεν βλέπουν έσοδα, και των εργαζομένων στην κλωστοϋφαντουργία, όπου θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι συνθήκες εργασίας καταγράφονται διαχρονικά ως απαράδεκτες.

Περί το μισό εκατομμύριο Σύροι πρόσφυγες, που παλαιότερα αποτελούσαν τους αγοραστές των τουρκικών προϊόντων, τώρα διαβιούν στην πόλη, διεκδικώντας μερίδιο εργασίας. Με τους οκτώ στους δέκα Σύρους χωρίς δουλειά, η πίεση στα ημερομίσθια των ντόπιων είναι μεγάλη, δημιουργώντας ακόμα μεγαλύτερες συνθήκες κοινωνικής διάλυσης και αυτοματισμών (οκτώ στους δέκα κατοίκους θεωρούν τους Σύρους πρόσφυγες ως το μεγαλύτερο πρόβλημα της πόλης).

Στις εκλογές του Ιουνίου, το φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) ήρθε τέταρτο με 15,3%, κερδίζοντας δύο έδρες. Έχοντας μεσολαβήσει ένα δραματικό καλοκαίρι για την κουρδική μειονότητα -το μακελειό στην Άγκυρα και η άρση της εκεχειρίας με το PKK, το HDP έχασε μεν ψήφους στο Γκαζιαντέπ, αλλά συγκράτησε τα ποσοστά του στον εθνικό μέσο όρο κοντά στο 11%, ερχόμενο τρίτο, μπροστά από το εθνικιστικό κόμμα, που αλώθηκε κυριολεκτικά από την προεκλογική πόλωση, στην οποία πόνταρε (και κέρδισε) το σύστημα Ερντογάν.

Αναλογιζόμενος κανείς ότι το Γκαζιαντέπ βρίσκεται σε προνομιακή θέση πάνω στο οδικό δίκτυο που ενώνει τη νοτιοανατολική Τουρκία με τα τουρκικά λιμάνια της Μεσογείου, η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο δραματική για νοτιοανατολικές πόλεις όπως το Ντιγιάρμπακιρ, που στερούνται τέτοιων προσβάσεων και υποδομών, πόσο μάλλον τώρα που βρίσκονται υπό καθεστώς πολιορκίας και ολοκληρωτικής παράλυσης.

Όχι τυχαία, η μεγαλύτερη μηνιαία αύξηση των τιμών καταγράφηκε στις επαρχίες Μαρντίν (Mardin), Μπατμάν (Batman), Σιρνάκ (Şırnak) και Σιίρτ (Siirt), όπου η ανεργία θερίζει και όπου τον τελευταίο καιρό έχουν κλιμακωθεί οι συγκρούσεις των τουρκικών δυνάμεων ασφαλείας με τους Κούρδους αντάρτες.

Διαβάστε επίσης:

HDP: Σώος ο Ντεμιρτάς

Η ζαριά της Τουρκίας στο τάβλι της Συρίας

Τουρκία και Ρωσία διαγωνίζονται ποιος θα ακυρώσει πρώτος τον αγωγό

Hürriyet: Προσωρινή αναστολή των τουρκικών χτυπημάτων κατά του ISIS

Γιατί η Τουρκία (δεν) θα κερδίσει τον πόλεμο με τη Ρωσία

Ελέγχει τα αντανακλαστικά της Βαγδάτης στην κατεχόμενη από τζιχαντιστές Μοσούλη

Η Άγκυρα κατηγορεί τη Μόσχα για εθνοκάθαρση Τουρκμένων στη Συρία

Στήνουν στρατόπεδο στο βόρειο Ιράκ για να προλάβουν τις εξελίξεις

Μόσχα: Σε 4.201 ανέρχονται οι ρωσικές επιδρομές στη Συρία

Κλιμακώνεται ο ακήρυχτος εμφύλιος στις κουρδικές περιοχές της Τουρκίας

Με παρέμβαση Ομπάμα, η Τουρκία αποχωρεί μερικώς από το Β. Ιράκ

Με αέρα νικητή από τις Βρυξέλλες, ο Νταβούτογλου ειρωνεύεται τη Μόσχα

PKK: Η σύρραξη έχει μπει σε νέα φάση και εξελίσσεται σε εμφύλιο πόλεμο

Νταβούτογλου: Προδοσία το ταξίδι του Ντεμιρτάς στη Μόσχα

Παππούς και εγγονός έπεσαν νεκροί από πυρά στο Τσίζρε της Τουρκίας